به گزارش حکیم مهر به نقل از خبرآنلاین، سه‌شنبه گذشته پاکت نامه‌ای برای یکی از سناتورهای آمریکایی ارسال شد که معلوم شد حاوی ماده‌ای بلوری و سفید است که متخصصان آن را سم رایسین تشخیص دادند. روز چهارشنبه نیز نامه مشابهی که نشانی رئیس‌جمهوری آمریکا، باراک اوباما، روی آن خورده بود کشف شد. اگرچه این نامه‌ها در محلی خارج از ساختمان کنگره که محل بررسی نامه‌هاست شناسایی شدند و به اهداف خود نرسیدند؛ اما پلیس پارلمان به عنوان اقدامی احتیاطی سیستم نامه‌رسانی کنگره را تعطیل کرد تا مشخص شود ماجرا از چه قرار است. اما رایسین چیست و چرا تا این حد باعث ترس و وحشت می‌شود؟
در پاسخ باید گفت: خیلی. اگرچه هضم کردن (خوردن) آن کمترین میزان خطر را دارد، اما به هر روشی که این سم وارد بدن شما شود فوقالعاده خطرناک است. تزریق یا استنشاق این سم حدود هزار بار رایسین کمتری برای کشتن انسان در مقایسه با خوردن آن نیاز دارد. تنها 1.78 میلی‌گرم از این سم کافی است که طی تزریق یا تنفس یک فرد معمولی را از پای درآورد، این میزان تنها به اندازه یک دانه کوچک نمک خوراکی است؛ ماده‌ای که رایسین از نظر ظاهری بسیار شبیه آن است.
سم چطور عمل می‌کند؟
رایسین پروتئینی سمی است که سلول‌های بدن را آلوده و توانایی آنها را برای سنتز پروتئین‌های خود سد می‌کند. بدون وجود سلول‌های پروتئین‌ساز، کارکردهای کلیدی بدن خاموش می‌شود؛ و حتی در افرادی که از این سم خطرناک جان به در می‌برند، ضایعات اندامی دائمی بر جای می‌ماند. آلودگی به رایسین یکی از ناخوشایندترین راه‌های مسمویت است. به گفته مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا (CDC)، قربانیانی که این سم را می‌بلعند شش ساعت پس از خوردن آن دچار اثرات گوارشی شدیدی مانند اسهال و استفراغ می‌شوند، که ممکن است به از دست دادن شدید آب بدن منجر شود. سپس رایسین سلول‌های اندام‌های حیاتی معده‌ای و روده‌ای را آلوده می‌کند، و با حرکت در داخل بدن باعث از کار افتادن کلیه‌ها، کبد و لوزالمعده می‌شود.
استنشاق این سم اثر متفاوتی دارد، چرا که رایسین با اندام‌های متفاوتی از بدن واکنش می‌دهد. در این حالت به جای مشکلات معده‌ای و روده‌ای، فرد دچارسرفه‌های خونی و لزج می‌شود، ریه‌ها از مایع پر می‌شوند، و در نهایت قربانی توانایی نفس کشیدن را از دست می‌دهد و می‌میرد.
تزریق این سم نیز اثرات متفاوتی دارد که به محل تزریق بستگی دارد؛ اما به طور کلی منجر به استفراغ و بروز نشانه‌های آنفولانزا، ورم اطراف ناحیه تزریق، و در نهایت از کار افتادگی اندام‌ها به دلیل انتقال پروتئین در بدن توسط سیستم گردش خون می‌شود. مرگ در اثر بلع و یا تزریق معمولا طی سه تا پنج روز دردناک و زجرآور پس از تماس اتفاق می‌افتد.
نکته جالب این است که هیچ نشانه و علامت فوری برای این مسمویت وجود ندارد، و در عوض قبل از آشکار شدن نشانه‌ها ممکن است تاخیری قابل توجه در حد یک یا دو روز وجود داشته باشد.
تماس رایسین با پوست بدن عموما کشنده نیست، اگرچه می‌تواند باعث بروز واکنش‌های متفاوتی از سوزش گرفته تا ایجاد تاول شود.
آیا پادزهری برای آن وجود دارد؟
با کمال تاسف باید گفت: نه. دولت‌های انگلیس و آمریکا ده‌ها سال است که بر روی پادزهر آن کار می‌کنند، اما هنوز محصولی که حداقل در اختیار عموم باشد وجود ندارد. پایگاه اینترنتی CDC بسیار بی‌پرده و رک نوشته است: «هیچ پادزهری برای مسمویت رایسین وجود ندارد.» در صورت بلعیدن سم اگر فرد فورا به بیمارستان رسانده شود، می‌توان اقداماتی برای نجات وی انجام داد. با استفاده از یک پمپ معده گاهی اوقات می‌توان مانع از رسیدن رایسین به سایر قسمت‌های سیستم گوارشی شد، اما این نهایت کاری است که می‌توان انجام داد.
رایسین در مقایسه با سایر سموم چگونه است؟
جواب این سوال بستگی دارد که هدف شما از کاربرد رایسین چیست. ساخت آن در مقایسه با سایر سلاح‌های بیولوژیک مانند بوتولیسم، سارین و سیاه‌زخم بسیار ساده‌تر است؛ اما به اندازه کافی قدرتمند نیست که باعث محدودیت استفاده از آن به عنوان سلاح شود. همچنین این سم طول عمر درازی ندارد، و مثلا در مقایسه با سیاه‌زخم که برای ده‌ها سال خطرناک باقی می‌ماند، این پروتئین به سرعت غیرفعال می‌شود.
استفاده از رایسین به صورت تزریق بسیار موثرتر است، و این روش به عنوان سلاحی کوچک، هوشمند و از فاصله نزدیک به شمار می‌رود. همچنین می‌توان قطعات ریز آن را درون یک افشانه گردپاش قرار داد و به سمت هدف افشانه کرد. مسمویت رایسین واگیردار نیست، که باعث محدودیت اثربخشی آن به عنوان یک سلاح بیولوژیک می‌شود. با تمام این اوصاف، رایسین کماکان فوقالعاده خطرناک طبقه‌بندی می‌شود؛ چرا که از یک سو به حد زیادی سمی است و از سوی دیگر تولید آن مهارت چندانی لازم ندارد.
آیا ساخت آن سخت است؟
ساخت رایسین به هیچ عنوان کار مشکلی محسوب نمی‌شود. این سم از محصولات جانبی فرایند تولید روغن کرچک به دست می‌آید. کافی است که خیسانده دانه‌های کرچک را که حاوی 5 تا 10 درصد رایسین است بردارید، و فرایندی موسوم به رنگ‌نگاری (کروماتوگرافی) را روی آن اعمال کنید. رنگ‌نگاری به مجموعه‌ای از تکنیک‌ها گفته می‌شود که برای جدا کردن عناصر یک مخلوط استفاده می‌شود، و معمولا با حل کردن آن در مایعات یا گازها انجام می‌گیرد. تکنیک ساخت رایسین تنها به دانشی در حد یک دانشجوی کارشناسی شیمی نیاز دارد، و شامل تهیه دوغابی از مالت (خیسانده) دانه‌های کرچک و سپس فیلتر کردن آن با آب، و چند ماده ساده و در دسترس مانند اسید هیدروکلریک است.
دولت آمریکا نهایت تلاش خود را به کار برده تا دستورالعمل ساخت رایسین را از روی اینترنت محو کند. حق ثبت اختراع روشی برای استخراج رایسین مربوط به سال 1962 / 1341 وجود دارد، اما اداره ثبت اختراعات آمریکا به دلایل امنیتی دسترسی عمومی آن را از سال 2004 / 1383 از روی سرورهای خود حذف کرده است. با این وجود به نظر می‌رسد که دسترسی به دستور ساخت این سم کماکان بسیار آسان است.
رایسین از چه ماده‌ای ساخته می‌شود؟
رایسین پروتئینی با سمیت بالا است که از دانه گیاه کرچک به دست می‌آید. کرچک گیاه بسیار متداولی است. این گیاه اغلب به عنوان گیاهی تزئینی کاشته می‌شود و اساسا قابلیت رشد در هر جایی را دارد؛ گیاهی که به خاطر برگ‌های میخ‌مانند و میوه‌های خاردار عجیب خود شهرت دارد. از این گیاه همچنین محصول مهمی به دست می‌آید: دانه‌های آن سرشار از روغن هستند، و روغن کرچک کاربردهای مشروع و قانونی فراوانی دارد. روغن کرچک ملیّن متداولی است، و از آنجایی‌که در مقایسه با سایر روغن‌های گیاهی از مقاومت گرمایی بالایی برخوردار است، جایگزین مناسبی برای روغن‌های نفتی در صنعت به شمار می‌رود.
اگر تا این حد سمی است، چطور می‌توان آن را خورد؟
مطمئنا روغن کرچک کاملا بی‌خطر است، همان‌طور که FDA و البته مادربزرگ‌های ما آن را تایید می‌کنند؛ اما رایسین روغن کرچک نیست. طی فرایند روغن‌گیری، پروتئین رایسین در «خمیره دانه کرچک» باقی می‌ماند؛ و بنابراین روغن کرچک به هیچ وجه حاوی رایسین نیست. با این وجود، دانه‌های کرچک سمی هستند و خوردن چهار تا هشت عدد از آنها می‌تواند منجر به مرگ شود؛ اگرچه مسمومیت در اثر خوردن دانه‌ها بسیار نادر است.
نامه‌های آغشته به رایسین تا چه حد خطرناک هستند؟
دلیل استفاده از استراتژی پاکت نامه بیشتر از آنکه به دلیل قدرت پاکت نامه به عنوان سیستمی برای انتقال سم باشد، به دلیل راحتی و احتمال بیشتر رسیدن سم به هدف است. برای مثال اگر هدف شما رئیس‌جمهور ایالات متحده باشد، بسیار راحت‌تر و ناشناس‌تر است که برای وی نامه بنویسید تا اینکه تلاش کنید با چتری مجهز به سیستم تزریق رایسین به وی نزدیک شوید. اما استفاده از پاکت نامه روش خوبی برای مسموم کردن فرد با رایسین به حساب نمی‌آید. با فرض اینکه نامه به دست هدف مورد نظر می‌رسد، از میان سه راهی که برای مسمومیت وی وجود دارد (بلعیدن، استنشاق، تزریق) تنها بلعیدن است که ممکن است جواب دهد؛ اتفاقی که واقعا بعید به نظر می‌رسد.
استنشاق سم به عنوان یک سلاح از طریق غبار رایسین انجام می‌شود، که بهترین روش انتقال آن به صورت افشانه است. اما این روش حتی در پاکتی پر از پودر رایسین امکان‌پذیر نیست. این امکان وجود دارد که دانه‌های کوچک رایسین در هوا آزاد شوند و هنگام جابجایی نامه استنشاق شوند، اما این روش موثری برای مسموم کردن هدف به شمار نمی‌رود. و از قرار معلوم فرستنده این نامه‌ها نمی‌داند که پس از وحشت سیاه زخم سال 2001 / 1380، دولت آمریکا سیستم سختگیرانه‌ای برای بررسی نامه‌های دولتی راه‌اندازی کرده است.
خبر مرتبط :
