گشتی در مزرعه حیوانات پژوهشکده رویان (از رویانا تا شنگول و منگول)

 محققان پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی که سال‌هاست تحقیقات وسیعی را در زمینه شبیه‌سازی حیوانات در مراکز تهران و اصفهان پژوهشگاه آغاز کرده‌اند حدود سه سال پیش با تولد «رویانا» نخستین حیوان شبیه‌سازی خاورمیانه دستیابی خود را به دانش پیشرفته‌ترین شبیه‌سازی حیوانات که در انحصار چند کشور پیشرفته دنیاست به اثبات رساندند. با این حال این تحقیقات با توجه به اهداف انسانی آن که استفاده از تکنیک‌های شبیه‌سازی در کمک به درمان بیماران بود تا تولید حیوانات تراریخته با قابلیت تولید فرآورده‌هایی دارویی مختلف ادامه یافته است.

این گزارش مروری است بر روند تلاش‌ها و دستاوردهای محققان پژوهشگاه رویان در زمینه تولید حیوانات شبیه‌سازی شده و تراریخته.

11 مردادماه 85

تولد و مرگ نخستین حیوان شبیه‌سازی خاورمیانه

نخستین حیوان شبیه‌سازی شده خاورمیانه، شامگاه چهارشنبه 11 مرداد 85 در پژوهشکده «رویان» جهاد دانشگاهی در اصفهان به دنیا آمد و پس از چند دقیقه تلف شد.

این گوسفند ماده که جنین آن از طریق انتقال هسته یک سلول بالغ از غضروف گوش گوسفند به درون تخمک بدون هسته گوسفند دیگری به دست آمده بود حدود ساعت 10 شب در پایگاه تحقیقاتی رویان اصفهان متولد شد، اما متاسفانه علی‌رغم تلاش‌های دامپزشکی فراوانی که صورت گرفت محققان به حفظ بره تولید شده موفق نشدند و این بره به دلیل عوارض زایمان نتوانست بیش از حدود پنج دقیقه زنده بماند.

به گفته محققان، این بره با وجود اینکه با جفتی حاصل از جنین شبیه‌سازی شده و بالتبع ضعیف‌تر زندگی می‌کرد، تا روز صد و چهل و سوم بارداری خیلی خوب دوام آورد و در آخرین سونوگرافی هم در رحم مادر ضربان قلب طبیعی داشت و قرار بود در روز صد و چهل و پنجم بارداری زایمان کند ولی شامگاه روز صد و چهل و سوم وقتی یک سونوگرافی چکاپ انجام شد علائم نکروز (علائم اولیه جدا شدن جفت در هنگام زایمان که به قطع خون‌رسانی به جنین منجر می‌شود) مشاهده و متعاقب آن عمل سزارین بر روی گوسفند مادر انجام شد اما به دلیل غیرمنتظره بودن این عمل و نداشتن تجربه در برخورد با این مورد و مشکلاتی که در انتقال آن به محل جراحی پیش آمد، بره به دنیا آمده پس از چند دقیقه تنفس غیرطبیعی و کاهش تدریجی ضربان قلب جان باخت.

اول مهرماه 85

تولد نخستین گوسفند حاصل از لقاح خارج رحمی و بلوغ آزمایشگاهی تخمک در ایران

ساعت 9 شب شنبه اول مهر ماه، اولین بره حاصل از باروری خارج رحمی (IVF) و بلوغ آزمایشگاهی تخمک (IVM) در کشور با عمل سزارین به دنیا آمد.

تا قبل از انجام این پروژه توسط محققان پژوهشگاه «رویان» از روش باروری آزمایشگاهی برای باردار کردن دام‌ها استفاده نشده بود و تلقیح مصنوعی در دام‌ها به سبک سنتی انجام می‌شد.

دکتر حسین ایمانی، همکار هیات علمی پژوهشکده رویان در این زمینه گفت: در این روش تخمک‌های نابالغ گوسفند نژاد فشم تهران با روش آزمایشگاهی بالغ شد، سپس تخمک‌های بالغ شده با اسپرم گوسفند نژاد مرینوس استرالیایی مجاوزسازی شد.

جنین‌های حاصال از این روش پس از هفت روز در مرحله بلاستوسیت به تعداد 203 جنین به گوسفند میزبان منتقل شد.

ایمانی اضافه کرد: این فن‌آوری در راستای فن‌آوری شبیه سازی، ساخت موجودات تراریخته و تولیدات حاصل از آنها، اصلاح نژاد به روش نوین و مطالعات بین نژادی می‌باشد.

دکتر دانش زاده، دامپزشک و عضو هیات علمی پژوهشکده رویان نیز در این زمینه گفت: انتقال جنین در گوسفند به صورت لاپاراتومی یا جراحی شکم انجام می‌شود.

تخمک‌های نابالغ از تخمدان‌های گوسفندان ذبح شده دریافت شده بود. تخمدان‌های پستانداران پس از تولد حاوی تعداد بی شماری تخمک نابالغ است که با روش بلوغ آزمایشگاهی می‌توان آنها را به بلوغ رسانید و برای لقاح آماده کرد. گوسفند میزبان از نژاد شال که به دو قلوزایی معروف است انتخاب شد و به صورت دو قلو حامله شد که متاسفانه یکی از دو بره به دنیا آمده از دست رفت اما دومی سالم می‌باشد.

هشتم مهرماه 85

تولد «رویانا» دومین گوسفند شبیه‌سازی شده در ایران

با گذشت نزدیک به دو ماه از تجربه تلخ محققان رویان در مرگ زودهنگام نخستین گوسفند شبیه‌سازی، سرانجام «رویانا» در ساعت 30 دقیقه بامداد روز شنبه هشتم مهرماه از طریق عمل سزارین در پایگاه تحقیقاتی اصفهان پژوهشکده «رویان» جهاد دانشگاهی به دنیا آمد.

این بره شبیه سازی‌شده هماننده بره قبلی که یازدهم مرداد ماه همان سال در پایگاه تحقیقاتی پژوهشکده «رویان» در اصفهان متولد شد و به دلیل عوارض زایمان پس از چند دقیقه از دنیا رفت از نژاد افشاری است.

دکتر محمد حسین نصر اصفهانی، رییس پایگاه تحقیقاتی پژوهشکده «رویان» در اصفهان در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایسنا خاطرنشان کرد که در پایگاه تحقیقاتی اصفهان پژوهشکده «رویان»، 30 مورد انتقال جنین گوسفند شبیه‌سازی شده انجام شده بود که به سه حاملگی منجر شد که یکی از آنها در شامگاه یازدهم مرداد ماه متولد شد که دقایقی بعد از تولد به دلیل نارسایی جفتی از دنیا رفت و دومین آنها (رویانا) به سلامت به دنیا آمد و سومی که باید بعد از آنها به دنیا می‌آمد در 90 روزگی سقط شد.

وی با اشاره به این که جمهوری اسلامی ایران به عنوان نخستین کشور خاورمیانه به فن‌آوری شبیه‌سازی دست یافته است درباره نحوه همانندسازی بره شبیه‌سازی شده گفت: بدین منظور ابتدا گوسفندی را به عنوان سند انتخاب کرده و نمونه‌ای از پوست لاله گوش گوسفند جدا کرده و سلول‌های فیبروبلاست آن را تکثیر و نگهداری می‌کنند و از طرف دیگر تخمدان گوسفندانی را که در کشتارگاه ذبح می‌شوند جمع آوری کرده و به آزمایشگاه منتقل می‌کنند و در آنجا تخمک‌های نابالغ از تخمدان‌ها جدا شده و در محیط آزمایشگاه بالغ شده و سپس هسته‌ این تخمک‌ها توسط سوزنهای بسیار ریز خارج شده و هسته سلول فیبروبلاست گرفته شده از بافت گوش گوسفند سند به جای آن جایگزین می‌شود.

15 اردیبهشت 87

تولد «بووانا»، نخستین گوساله حاصل بلوغ آزمایشگاهی تخمک و باروری خارج رحمی در ایران

نخستین گوساله حاصل از بلوغ آزمایشگاهی تخمک و باروری خارج رحمی در کشور بامداد روز یکشنبه 15 اردیبهشت ماه 87 در پایگاه اصفهان پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی به دنیا آمد.

این گوساله ماده که از نژاد هلشتاین است به صورت طبیعی و سالم به دنیا آمد و موقع تولد 53 کیلوگرم وزن داشت.

نصر اصفهانی، رییس پایگاه اصفهان پژوهشکده رویان درباره وجه تسمیه این گوساله گفت: «بووانا» برگرفته از نام لاتین گاو BOVINE و بر وزن نام نخستین گوسفند شبیه‌سازی شده ایران (رویانا) است.

عضو هیات علمی پژوهشکده رویان تصریح کرد: از جمله اهداف کاربردی این طرح بهبود پتانسیل ژنتیکی شیرواری دام‌های کشور در مدت زمان کوتاه است به گونه‌ای که با استفاده از این تکنولوژی می‌توان پتانسیل بالای تخمدان‌های گاوهای برتر را که به دلایل مختلف در معرض حذف هستند به آزمایشگاه منتقل کرده و پس از انجام لقاح آزمایشگاهی با اسپرمهای مرغوب و یا تعیین جنسیت شده رویان‌های با کیفیت بالا را به طور انبوه تولید کرده و با قیمت بسیار پایین‌تر از رویانهای منجمد وارداتی به دامداران عرضه کرد.

نصر اصفهانی خاطرنشان کرد: با توجه به نیاز کشور به این تکنولوژی پژوهشگران رویان پایگاه تحقیقات علوم سلولی اصفهان با همکاری مجتمع دامپروری فوکا و گروه دامپروری دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان بر آن شدند که این فقدان را در کشور برطرف کنند.لذا تخمک از تخمدانهای گاوهای ماده با خلوص ژنتیکی و شیرواری بالا که به هر دلیل در معرض حذف قرار می‌گرفتند استخراج و پس از آنجا مراحل بلوغ آزمایشگاهی با اسپرم با کیفیت بالا جنینهای حاصله به گیرنده‌های با ارزش ژنتیکی و شیرواری پایین منتقل شد که امروز شاهد تولد اولین گوساله حاصل از این تکنیک به نام بووانا هستیم.

محققان پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی تا مرداد ماه امسال در راستای طرح «ارتقای پتانسیل شیرواری از طریق تکثیر دام های برتر» موفق به تولید دوازده گوساله‌ پر پتانسیل ژنتیکی شدند که اکثر گوساله های IVF متولد شده که خود نیز در سن آبستنی به سر می برند از گاوهای با پتانسیل تولید شیر بالای 70 تن شیر در سال می باشند که جزو بهترین رتبه های تولید شیر در کشور محسوب می‌شوند.

29 اسفند 87

تولد چهار بزغاله حاصل از لقاح آزمایشگاهی

رییس پایگاه اصفهان پژوهشکده رویان گفت:‌ بزغاله‌های حاصل از لقاح آزمایشگاهی (IVF) که بعدازظهر 29 اسفند با موفقیت در پایگاه اصفهان پژوهشکده رویان به دنیا آمدند، حاصل از لقاح آزمایشگاهی هستند که تخمک‌های کشتارگاهی با اسپرم‌های بز نر مجاور شده که حاصل آن در شش جنین انتقال داده شده است.

در نهایت پنج جنین حاصل شده که یکی به علت گنجایش کم رحم کوچک مانده و چهار جنین باقیمانده با رشد کامل به دنیا آمدند.

دکتر نصر اصفهانی تصریح کرد: برای دستیابی به حیوانات تراریخته و شبیه سازی شده ابتدا تولید جنین نیاز بوده تا در آزمایشگاه به خوبی کشت داده شود و دومین مرحله ایجاد حاملگی است تا مراحل اولیه‌ جنین حاصل از شبیه‌سازی صورت گیرد.

26 فروردین 88

تولد «حنا»، نخستین بز شبیه سازی شده خاورمیانه

نخستین بز شبیه سازی شده خاورمیانه، ساعت 1 و 30 دقیقه بامداد چهارشنبه 26 فروردین ماه در پایگاه تحقیقاتی علوم سلولی اصفهان پژوهشکده «رویان» پس از عمل سزارین در سلامت کامل متولد شد.

دکتر نصر اصفهانی گفت: با تولد این بزغاله که «حنا» نامگذاری شده، ایران پنجمین کشور پس از آمریکا، کانادا، انگلستان و چین است که موفق به تولید بز شبیه‌سازی شده، گردیده است.

وی خاطرنشان کرد: بز حنایی ــ سفید دورگه که به واسطه شکل ظاهری با دیگر بزهای گله متمایز بوده است، دوران آبستنی 147 روزه خود را در رحم مادر رضاعی سیاه رنگ بختیاری خود به سلامت طی کرد.

نصر اصفهانی با بیان این که تولد «حنا» به دنبال سلسله تحقیقات موفق پژوهشگران پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی و پس از تولد نخستین گوسفند شبیه سازی شده «رویانا» که از آروزهای دیرینه زنده‌یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی بود به تحقق پیوسته است، هدف عمده تحقیقات محققان پژوهشکده رویان را در این حوزه تولید دام‌هایی با قابلیت تولید داروهای نوترکیب (داروی «tPA») عنوان و خاطرنشان کرد: جهت نیل به این هدف مراحل متعددی شامل تولید جنین‌های آزمایشگاهی پستانداران با تکنیک‌های لقاح خارجی رحمی، تولید جنین‌های شبیه سازی شده، تولید رده‌های سلولی تراریخته حاوی ژن tPA است. در مرحله اول، تخمک‌های نابالغ از تخمدان‌های کشتارگاهی در آزمایشگاه بالغ و پس از انجام لقاح با اسپرم و طی عملی موسوم به لقاح آزمایشگاهی (IVF) منجر به تولید جنین‌هایی می‌شود که پس از انتقال به رحم حیوانات گیرنده منجر به تولد حیوانات حاصل از لقاح خارج رحمی می‌شود. دستاوردهای پژوهشکده رویان در این زمینه تولد انواع مختلف پستانداران مزرعه‌ای اعم از گاو ، گوسفند و بز است

20 تیرماه 88

تولد «بنیانا» نخستین گوساله شبیه‌سازی شده در کشور

«بنیانا» نخستین گوساله حاصل از تکنولوژی شبیه سازی خاورمیانه 20 تیرماه امسال به همت محققان جهاد دانشگاهی در پایگاه تحقیقاتی رویان اصفهان متولد شد.

به گفته دکترمحمد حسین نصر اصفهانی، تولد این گوساله به دنبال یک رشته تحقیقات دامنه‌دار از سال 1382 و حصول موفقیت‌های چشمگیر در تولید انواع حیوانات مزرعه‌ای حاصل از IVF ، کلونینگ و مهندسی ژنتیک بود که منجر به تولد گوسفند شبیه سازی‌شده «رویانا» و بز شبیه‌سازی‌شده «حنا» شد.

وی انجام شبیه سازی موفق در گاو را تبلور اصلی بلوغ دانش بیوتکنولوژی کشور خواند که چرا که انجام شبیه‌سازی این حیوان به لحاظ خصوصیات ویژه فیزیولوژیکی، تولیدمثلی و تولیدی و نیز اهمیت بالقوه این حیوان در علوم بیوتکنولوژی دارویی از پیچیدگی ها و ظرافت های خاصی برخوردار است.

به گفته دکتر نصر اصفهانی، تولد این گوساله که «بنیانا» به مفهوم بنیادین و پایه‌ای نام گرفته، اولین تولد موفق گوساله شبیه‌سازی‌شده در خاورمیانه محسوب‌ می‌شود که کشورمان را در جایگاه معدود کشورهای صاحب توانمندی در شبیه سازی انواع حیوانات مزرعه‌ای (گاو، گوسفند و بز) قرار داد.

وی تصریح کرد: این موفقیت حاصل تلاش بی وقفه محققان پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی و انجام حدود 50 آزمایش مقدماتی، 200 آزمایش اصلی، تولید بیش از 2000 جنین شبیه‌سازی شده و انتقال 300 جنین به 100 گاو گیرنده در طول مدت دو سال تحقیق بوده است.

به گزارش ایسنا، «بنیانا» که با تولد خود امیدها و شادی‌های زیادی برانگیخته بود متاسفانه در کمال ناباوری به فاصله هفت روز پس از تولد درگذشت.

سوم مرداد 88

تولد «تامینا» و شبیه‌سازی سرنوشت شوم «بنیانا» برای دومین گوساله شبیه‌سازی شده ایران!

به فاصله چند روز از تولد و مرگ زودهنگام «بنیانا»، «تامینا»، دومین گوساله شبیه سازی شده ایران و خاورمیانه و دوقلوی همسان ژنتیکی آن در پژوهشگاه رویان به دنیا آمد اما به فاصله سه روز بعد این گوساله هم به علت عوارض ناشی از تب حاد و مواج جان سپرد.

مرگ «تامینا» صبح روز سه‌شنبه ششم مرداد ماه، روز سوم تولد، دقیقا به همان عللی رخ داد که برای اولین گوساله شبیه سازی شده - «بنیانا» - روز هفتم پس از تولد رخ داده بود.

دکتر محمد حسین نصر اصفهانی ــ مدیر پایگاه تحقیقاتی رویان در اصفهان - گفت: بنابر گزارش‌های منابع معتبر علوم دامپزشکی همچون طب داخلی دامپزشکی، هایپرترمی با علت نامشخص علت اصلی مرگ گوساله‌های شبیه سازی شده در هفته اول بعد از تولد عنوان شده که علت مرگ دو گوساله شبیه سازی شده ایران نیز هست. بررسی‌های اولین نشان داده است، در حالی که اولین گوساله شبیه سازی «بنیانا» در سن 270 روزگی حاملگی و با وزن 48 کیلوگرم متولد شد و بررسی‌های اولیه هیچگونه عارضه پاتولوژیک خاصی را در وی نشان نداد، دوقلوی همسان ژنتیکی آن یعنی «تامینا» در سن 280 روزگی حاملگی و با وزن 70 کیلوگرم متولد شد که عوارض ملایم بعضی ناهنجاریهای آناتومیکی را نشان می‌داد.

وی، با این وجود بنابر دقیق ترین بررسی‌های تیم دامپزشکی، علت اصلی مرگ هر دو کلون، وقوع تب حاد و مواج و نه عوارض ملایم آناتومیک بوده است؛ بنابر بالاترین آمارهای موجود در زمینه‌ شبیه سازی گاو، در دنیا بالاترین شانس تولید جنین آزمایشگاهی، ایجاد آبستنی اولیه، ماه سوم، ماه ششم و نیز تولد زنده به ترتیب 50، 40، 30، 25، و 10ــ 5 درصد است که سهم معادل تیم جنین شناسی پژوهشکده رویان در این زمینه به ترتیب 45 ــ 40، 30، 35، 20 و 3 درصد بوده است.

مرگ «بنیانا» و «تامینا» به فاصله چند روز با توجه به تلاش‌های گسترده و سرمایه‌گذاری و وقت زیادی که صرف آن شده بود، اتفاق ناخوشایندی برای محققان رویان بود.

گورابی، رییس پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی چند هفته بعد از تلف شدن «بنیانا» و «تامینا» در حالی که هنوز از این واقعه ناراحت بود به نکته‌ای اشاره کرد که شاید کمتر به آن توجه شده بود. اشاره‌ای تلویحی به مشکلات و تنگناهای مالی‌ای که علی رغم همه تاکیدات و تبلیغات صورت گرفته در خصوص حمایت از تحقیقات و فن‌اوری‌های پیشرفته در کشور، حتی یکی از پیشروترین و پرافتخارترین مراکز تحقیقاتی کشور در عرصه ملی و بین‌المللی را هم در پیشبرد برنامه‌هایش با موانع جدی‌ مواجه کرده است.

وی در گفت‌و‌گو با ایسنا با اشاره به این که در شبیه سازی بسیاری از امور از اختیار محققان خارج بوده و تولد موجودی به صورت کامل و بدون نقص به عوامل متعددی که بسیاری از آنها خارج از کنترل است، بستگی دارد، گفت: در زمینه‌ شبیه سازی گاو اگر می‌توانستیم مثلا 100 گاو را از طریق جنین‌های کلون شده باردار کنیم، به نتایج خوبی می‌رسیدیم و می توانستیم گوساله‌ زنده‌ای داشته باشیم، اما وقتی دستمان بسته است، به ناچار در چنین پروژه ای تنها حدود 19 مورد انتقال جنین انجام دادیم که به دلیل بالا بودن موارد سقط در شبیه سازی، تعداد اندکی به مرحله تولید رسیدند که دو گوساله اخیر تلف شدند.

19 دی ماه 88

تولد «شنگول» و «منگول»، نخستین بزغاله‌های تراریخته در ایران

سرانجام پس از سال‌ها تلاش پیگیر و تحقیقات مستمر، نخستین دام‌های تراریخته با قابلیت تولید فرآورده‌های دارویی در مجتمع تحقیقاتی پژوهشگاه رویان در تهران به دنیا آمدند.

دکتر گورابی، رییس پژوهشگاه رویان اظهار کرد: بزهای تراریخته تولیدی که حامل ژن تولید پروتئین نوترکیب انسانی موثر در درمان مبتلایان هموفیلی نوع B هستند 28 مرداد ماه سال جاری انتقال جنین شده و 19 دی ماه سال جاری در مجتمع تحقیقاتی جهاد دانشگاهی در هلاجرد تهران متولد شده اند پس از بزرگ شدن در شیر خود فاکتور 9 انعقادی خواهند داشت. این پروتئین نوترکیب در بدن انسان در کبد سنتز شده و در اثر اختصاص در تولید آن فرد به هموفیلی نوع B مبتلا می‌شود، لذا مصرف فرآورده دارویی تولیدی از شیر این دام‌ها می‌تواند در درمان این بیماری موثر باشد.

«حبه انگور» از اصفهان می‌آید؟

پایگاه اصفهان در انتظار تولد بزهای تراریخته حامل ژن tPA

رییس پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی روز گذشته در نشست خبری اعلام تولد نخستین بزغاله‌های تراریخته تولید شده در رویان اعلام کرد: تیم تحقیقاتی دیگر پژوهشگاه رویان در اصفهان به موازات تحقیقات محققان پژوهشگاه در تهران طرح دیگری را در راستای تولید دام‌های تراریخته با قابلیت تولید tPA در دست اجرا دارند. این دارو برای درمان سکته‌های مغزی و قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد به طوری که چنانچه این دارو بلافاصله پس از ایجاد سکته به انسان تزریق شود، موجب از بین رفتن سریع لخته‌ها شده و بافت‌های اطراف آن بر اثر نارسایی تغذیه از بین نخواهد رفت و جریان خون به حالت عادی باز خواهد گشت.

وی تصریح کرد: با تلاش محققان پژوهشگاه در اصفهان چند جنین حامل این ژن‌ها منتقل شده که امیدواریم تا حدود دو ماه دیگر شاهد تولد بزهای تراریخته حامل ژن tPA نیز باشیم.

گونه‌های وحشی به مزرعه رویان راه می‌یابند؟

تولید حیوانات شبیه‌سازی در پژوهشگاه رویان تاکنون به گاو، گوسفند و بز محدود بوده حال آن که چندی پیش مثلا شاه