الیزا ذوالقدر/پرسش «سلامت» از کارشناسان و مسوولان
تا امروز برنج قوت غالب بیشتر ایرانیان بوده است. هر چند عطر مطبوع برنج ایرانی چند سالی است از خیلی خانه‌ها پر کشیده اما برنج‌های خارجی جای خالی آن را پر کرده‌اند و مهمان سفره‌هایی شده‌اند که همیشه بوی سلامت داشت؛ سفره‌هایی با غذاهای خانگی و دستپخت مادر...
تب تورم، قیمت برنج را هم بالا برد اما این افزایش قیمت، برنج را از خیلی سفره‌ها حذف نکرد چون ترک عادت ایرانیان در مصرف برنج آسان نبود. حالا اما مشکل دیگری به وجود آمده بود؛ اینکه با هر لقمه برنج قدبلند خارجی که به دهان می‌بردیم، یاد آلودگی می‌افتادیم، انگار که گندم‌هایمان رنگ سیاهک ناقص داشت و برنج‌هایمان بوی فلزات سنگین می‌داد...
یکی دو سال پیش هم این هشدارها در مورد برنج داده شد و حتی برخی از انواع برنج آلوده به آرسنیک هم معرفی شدند اما پس از گذشت چند ماه، همه‌چیز آرام گرفت و دیگر کسی یادی از برنج‌های آلوده نکرد. راستی، این برنج‌های وارداتی قابل اعتمادند؟
حالا بار دیگر بحث برنج‌های آلوده داغ و موضوع گندم‌های آلوده هم به آن اضافه شده است. دکتر معصومه ابتکار، رییس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران، هشدار داد که آلودگی برنج‌های وارداتی به‌خصوص برنج‌های هندی، به فلزات سنگین محرز است. او با بیان اینکه آلودگی محیط‌زیستی به‌خصوص در خاک و آب که منتج به فرآورده‌های غذایی در سفره ایرانی می‌شود، یکی از علل اصلی بروز سرطان است، به واردات گندم آلوده و چای تاریخ گذشته نیز اشاره کرد و گفت: «سال گذشته در مورد برنج چنین دغدغه‌ای داشتیم و از آنجا که برنج آلوده به آرسنیک در ردیف اول علت‌های سرطان کودک قرار گرفته، بهتر است به کودکان برنج ندهیم.» براساس اعلام سازمان بازرسی کل کشور، از آبان ماه سال ???? آزمون فلزات سنگین برای برنج‌های وارداتی اجباری اعلام شد. این سازمان در همان زمان اعلام کرده بود آلودگی برنج‌های وارداتی، به خصوص برنج‌های هندی به فلزات سنگین ثابت شده است. پیش از صحبت‌های دکتر ابتکار نیز گزارش‌هایی مبنی بر وارد کردن گندم آلوده از پاکستان به ایران در ازای پول برق در برخی رسانه‌ها منتشر شد؛ گندمی که خود مقامات پاکستانی نیز به آلوده بودن آن اذعان داشتند و کره جنوبی حاضر نشده بود آن را به دام‌های خود بدهد.
سازمان حفظ نباتات ایران:
گندم هند و پاکستان مورد تایید نیستسازمان حفظ نباتات ایران اعلام کرده است: «تاکنون شرایط قرنطینه‌ای برای واردات گندم از هند و پاکستان اعلام نشده و گندم این کشور‌ها مورد تایید این سازمان نیست.» علی‌اکبر یاسمی، معاون قرنطینه و کنترل آفت‌های سازمان حفظ نباتات با بیان اینکه تاکنون خبرهای بسیاری مبنی بر صادرات گندم از هند و پاکستان به ایران منتشر شده، به ایسنا گفت: «گندم این کشور‌ها از نظر سازمان حفظ نباتات مورد تایید نیست و هیچ‌یک از شرایط قرنطینه‌ای برای واردات آن به کشور اعمال نشده.»
وزارت بهداشت:
برنج‌های وارداتی آلوده نیستنداین گزارش‌ها و مخصوصا صحبت‌های دکتر ابتکار با واکنش مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع کنترل غذا و دارو روبرو شد: «آلودگی برنج‌های وارداتی، به‌خصوص برنج‌های هندی به فلزات سنگین برای وزارت بهداشت محرز نشده است و هیچ منبع رسمی‌‌ای از جمله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این آلودگی را اعلام نکرده است.» دکتر حسین رستگار در گفت‌وگو با ایرنا افزود: «اشخاصی که مدعی هستند برنج‌های وارداتی به‌خصوص برنج‌های هندی به فلزات سنگین آلوده‌اند، باید مستندات خود را به وزارت بهداشت ارائه دهند.»
نماینده مجلس شورای اسلامی:
کره این گندم را به دام‌هایش هم نداد!کم‌کم مجلس هم وارد موضوع شد. سکینه عمرانی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، از واردات برنج و گندم آلوده از هند و پاکستان به کشور در سال گذشته خبر داد و گفت: «دولت می‌گوید برای خرید گندم به نرخ بالاتر، پول نداریم پس پولی که سال گذشته صرف خرید گندم آلوده از هند و پاکستان با قیمتی با بیش از هر کیلو 1000 تومان شد، از کجا تامین شد؟»
مهرداد لاهوتی، نماینده لنگرود نیز در تذکر شفاهی به وزیر بهداشت گفت: «جای تاسف است که با وجود بحث‌های زیادی که درباره آلودگی برنج‌های وارداتی در مجلس مطرح شده، این برنج‌ها هنوز به کشور وارد می‌شود.» وی ادامه داد: «برنج‌های وارداتی دارای فلزات سنگین و آلوده است و کسی هم به این موضوع توجه ندارد و مردم هم این برنج‌ها را مصرف می‌کنند.» این نماینده مجلس بر همین اساس از مردم خواست از مصرف این برنج‌ها پرهیز کنند و خطاب به وزیر بهداشت گفت: «شما متولی سلامت جامعه هستید و باید در مورد آلودگی این برنج‌ها حساس باشید.»
محمدحسین میرمحمدی، نماینده خوانسار و گلپایگان نیز با انتقاد از ورود گندم‌های آلوده به کشور اظهار داشت: «خبر ورود گندم‌های آلوده برخی کشورهای همسایه به کشور، مدتی است منتشر شده است. همین گندم‌ها به کشور کره نیز وارد شده اما آنها حتی این گندم‌ها را خوراک دام‌هایشان نکردند. وزارت بهداشت باید نسبت به سلامت مردم حساسیت داشته باشد.»
این اظهارات نمایندگان در حالی بود که مرداد ماه سال گذشته، اصغر شایان، مدیر قرنطینه سازمان حفظ نباتات کشور، گفته بود: «چند سال پیش هیاتی تخصصی از ایران به پاکستان سفر کرد و با بررسی گندم‌های آن کشور، مشخص شد این گندم‌ها به بیماری سیاهک ناقص گندم و علف هرز استریگا آلوده هستند.» وی مهم‌ترین فلزاتی را که میزان بالای آنها در موادغذایی خطرناک است، آرسنیک، کادمیوم و سرب ذکر می‌کند و می‌افزاید: «مصرف محصولات آلوده به میزان بالای این مواد، می‌تواند عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدتی ایجاد کند. از جمله عوارض کوتاه‌مدت می‌توان به علایم گوارشی مانند تغییر رنگ دندان‌ها و دل‌درد، عوارض عصبی و آسیب‌های کلیوی و خونی اشاره کرد. در طولانی‌مدت نیز مصرف مواد غذایی که میزان غیرمجاز این مواد را دارند، خطر برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد.» وی آب را نیز یکی دیگر از منابع آلودگی به سموم و آفات کشاورزی همچنین فلزات سنگین می‌داند و خاطرنشان می‌کند: « به جز برنج و گندم هر ماده غذایی و هر محصول خوراکی کشاورزی دیگری که با آب آلوده تهیه شده باشند، می‌تواند دارای مقدار غیرمجازی از این فلزات سنگین باشد. آب‌های زیرزمینی یا جاری که به زباله‌های صنعتی آلوده می‌شوند در صورتی که بدون نظارت و برای آبیاری محصولات کشاورزی به کار روند باعث ایجاد آلودگی می‌شوند.» دکتر قنبری مطلق با بیان اینکه برای کاهش بروز بیماری‌های ناشی از فلزات سنگین موجود در مواد غذایی در چند سطح باید فعالیت کرد، اظهار می?کند: «در پیشگیری سطح صفر یا ابتدایی، وظیفه سیاست‌گذاران سلامت از جمله وزارت بهداشت و کشاورزی است که بر تولید و تهیه موادغذایی سالم نظارت داشته باشند. در موردی مانند آب یا مواد غذایی آلوده به سموم این سطح از پیشگیری از همه مهم‌تر است؛ مثلا نظارت بر عدم آلودگی آب‌های کشاورزی به سموم و فلزات سنگین یا اندازه‌گیری سطح فلزات سنگین در مواد غذایی مانند برنج یا گندم برای تولیدهای داخلی یا محصول‌هایی که از خارج به کشور وارد می‌شوند.» این محقق سرطان ادامه می‌دهد: «در پیشگیری سطح بعدی یا سطح اول، باید با آموزش و آگاهی عمومی مردم را تشویق کرد تا از مصرف مواد آلوده خودداری کنند یا به برچسب‌های بهداشتی تضمین?کننده بهداشتی بودن محصول‌ها دقت کنند.» وی با اشاره به اینکه انواع مختلف فلزات سنگین می‌توانند سرطان‌های خاصی را ایجاد کنند، می‌گوید: «موادغذایی آلوده به آرسنیک، خطر سرطان مثانه را افزایش می‌دهد. در مورد مقدارهای غیرمجاز کادمیوم در مواد غذایی بررسی‌ها نشان می‌دهد خطر سرطان‌هایی مانند پروستات افزایش می‌یابد.» دکتر قنبری‌مطلق تاکید می‌کند: «پیشگیری از سرطان‌های ناشی از فلزات سنگین مستلزم همکاری و نظارت سیاست‌گذاران و مجریان سلامت و همچنین آگاهی عمومی درخصوص عدم استفاده از محصولات غذایی آلوده است.»
بحث ورود گندم و برنج آلوده به کشور، یکی از مباحث روز در حوزه سلامت مردم است. به همین دلیل نظر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس را در این خصوص از دکتر شهلا میرگلوی‌بیات، یکی از اعضای این کمیسیون جویا شدیم. دکتر بیات در گفت‌وگو با «سلامت» با بیان اینکه کمیسیون بهداشت و درمان تاکنون جلسه‌ای در این خصوص نداشته، می‌گوید: «در 2 هفته اخیر، مجلس اختصاصا به کار بودجه پرداخته و جلسات کمیسیون‌ها تشکیل نشده و به همین دلیل صحبتی در این زمینه در کمیسیون بهداشت و درمان نشده است.» وی با اشاره به سابقه‌دار بودن بحث واردات برنج آلوده به کشور، می‌افزاید: «در زمان دکتر دستجردی نیز یک بار این موضوع مطرح و با قاطعیت رد شد اما اخیرا بار دیگر مطرح شده است. به همین دلیل به محض تشکیل جلسه‌های کمیسیون بهداشت و درمان، از نمایندگان وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی می‌خواهیم در این زمینه توضیح دهند زیرا این 2 ارگان مسوول سلامت کالاهای وارداتی هستند.»معاون غذا و دارو:
نشانی برنج آلوده را بدهید تا پیگیری کنیمدکتر محمدرضا فاضلی، معاون سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، در این باره می‌گوید: «گزارشی در مورد آلودگی برنج‌های وارداتی نداشته‌ایم و در مورد گندم هم باید وزارت جهاد کشاورزی پاسخگو باشد چون گندم یک فراورده خام است و ارتباطی به وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو ندارد.» وی با اشاره به حساسیت‌های زیادی که در مورد برنج‌های وارداتی وجود دارد، می?افزاید: «با توجه به وجود آلودگی‌هایی از قبیل آرسنیک، فلزات سنگین، سرب و...، نظارت جدی و دقیقی بر واردات برنج وجود دارد.» معاون سازمان غذا و دارو تاکید می?کند: «بهتر است دوستانی که چنین مواردی را مطرح می‌کنند، نشانی دقیق بدهند تا بتوانیم پیگیری کنیم زیرا تاکنون موردی از آلودگی برنج‌های وارداتی نداشته‌ایم.»
پرسش «سلامت»:
بالاخره برنج بخوریم یا نخوریم؟با وجود همه این اظهارنظرها، هنوز به روشنی مشخص نیست برنجی که می‌خوریم، آلوده است یا نه و اگر برنج آلوده است، واقعا نباید آن را بخوریم؟ دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه، در گفت‌وگو با «سلامت» می‌گوید: «آلودگی همیشه و در همه موادغذایی ممکن است پیش بیاید بنابراین به صرف یک مطالعه یا برخی اخبار نباید به‌طورکلی گفت مردم نباید برنج بخورند زیرا برنج قرن‌هاست غذای اصلی مردم بیشتر کشورهای آسیایی بوده و نمی‌توان آن را از سفره‌ها حذف کرد.» وی با بیان اینکه عناصر خطرناک و سموم در هر ماده غذایی می‌تواند وجود داشته باشد، می‌افزاید: «باید حد مجاز این سموم را در نظر گفت زیرا آرسنیک یا سموم و فلزات سنگین دیگر ممکن‌است در هر ماده غذایی یافت شود اما میزان آن پایین‌تر از حد مجازی باشد که خطرناک و غیرقابل مصرف تلقی شود.»
دکتر کیمیاگر با تاکید بر اینکه وزارت بهداشت باید تکلیف مردم را در مورد آلودگی برنج و سایر موادغذایی روشن کند، خاطرنشان می‌کند: «مردم به آرامش نیاز دارند. چندی قبل هم بحث آلودگی برنج هندی مطرح و بعد فراموش شد. نمی‌توان به مردم گفت دیگر یک ماده غذایی را که قرن‌هاست به آن عادت کرده‌اند، مصرف نکنند.» این متخصص تغذیه با اشاره به کمبود اطلاعات در مورد آلودگی یا سلامت موادغذایی می‌گوید: «وقتی اطلاعات کامل در این زمینه نداریم، نمی‌توانیم یک حکم کلی بدهیم و بگوییم مردم برنج نخورند. البته اگر آلودگی وجود داشته باشد، تاثیر آن بر کودکان با وجود اینکه کمتر برنج می‌خورند بیش از بزرگسالان است اما واقعا باید مشخص شود آیا برنج مصرفی سالم است و اگر آلوده است در مورد آن اطلاع‌رسانی دقیق شود.»
عوارض مصرف برنج آلودهدکتر علی قنبری‌مطلق، عضو مرکز تحقیقات سرطان نیز با بیان اینکه انواع مختلف فلزات سنگین می‌توانند سرطان‌های خاصی را در افراد ایجاد کنند به خبرنگار «سلامت» می‌گوید: «عوامل غذایی نه‌تنها با خطر بروز سرطان مرتبط‌اند بلکه می‌توانند سن بروز آن را کاهش دهند.»
