ماهیگیری و پیشگیری از آسیب‌های ورزشی (بخش اول) - دکتر سید شهرام میرزمانی، عضو هیات رئیسه فدراسیون ورزش‌های همگانی

رایانامه: ss.mirzamani@gmail.com

 مقدمه:

افراد همه سنین و با هر سطح آمادگی می‌توانند از ماهیگیری ورزشی لذت ببرند. ماهیگیری فعالیتی است که تعداد زیادی افراد در آن به عنوان یک فعالیت تفریحی و ورزشی همراه با ارتباط همزیستی و دوستانه با طبیعت شرکت می‌نمایند.

در مقایسه با سایر فعالیت‌های تفریحی و ورزشی ، خطر آسیب‌ها در ماهیگیری پائین است و بیشتر آسیب‌های آن شدید نیستند. همانند تمام ورزش‌ها ، در ماهیگیری نیز ماهیت برروز آسیب ورزشی وجود دارد و ممکن است به طور ناگهانی و با نتایج ویران‌کننده اتفاق افتد. آسیب‌های ماهیگیری بیشتر ناشی از اشیاء برنده یا سوراخ‌کننده، سقوط یا آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد از اندام‌ها (برای مثال آسیب به کتف ، آرنج و مچ دست در اثر پرتاب‌های مکرر قلاب ماهیگیری) می‌باشد.

سبک‌ها، و روش‌های خاص گرفتن، حرکت و پرتاب چوب ماهیگیری، نوع و طول قلاب، نوع، وزن و شکل قلاب و طعمه، نوع و وزن ماهی، شرایط آب و هوایی منطقه ماهیگیری و عدم رعایت نکات ایمنی می‌تواند با آسیب بیشتر همراه باشد. بدین ترتیب انتخاب روش‌ها و تجهیزات ماهیگیری ایمن‌تر برای پیشگیری از آسیب‌های ورزشی حین ماهیگیری مهم است.

آسیب‌های ماهیگیری ورزشی:

شایع‌ترین آسیب ورزشی در ماهیگیری آسیب به چشم است. حدود 9 درصد کل آسیب‌های حین ماهیگیری آسیب به چشم است که بیشتر از بسکتبال و ورزش‌های راکتی می‌باشد. برخورد قلاب ماهیگیری به چشم علت حدود 38 درصد آسیب‌های چشمی مربوط به ماهیگیری را تشکیل می‌دهد. وزنه سربی و یا طعمه مصنوعی علت 44 درصد آسیب‌های چشم حین ماهیگیری است. اگر چه ممکن است به نظر برسد که برخورد قلاب به چشم بدترین آسیب ممکن را وارد نماید،اما یک وزنه و یا طعمه مصنوعی می‌تواند باعث پارگی کره چشم و در نهایت باعث کوری دائمی در حدود نیمی از موارد شود.

در ماهیگیری ورزشی همانند تنیس ارضی، تنیس روی میز، دارت و گلف، آسیب‌های کششی مداوم (Repetitive Strain Injuries) و همچنین آسیب ناشی از استفاده بیش از حد گروه‌های عضلانی خاص (overuse certain muscle groups) ممکن است اتفاق بیافتد. باورکردنی نیست که چنین فعالیت مفرح و آرام‌بخشی می‌تواند با درد کتف، آرنج و مچ دست همراه باشد. گروهی از محققان دانشگاه مونتانا، بیومکانیک پرتاب و پرواز قلاب ماهیگیری و الگوهای آسیب حین ماهیگیری را بررسی کردند. این بررسی نشان داد که ماهیگیری با استفاده از طعمه مصنوعی (fly-fishing) احتمال زیاد به آسیب‌های مختلف هنگام ماهیگیری با چوب‌های بزرگ برای ماهی‌های بزرگتر منجر خواهد شد. در بررسی 812 مربی ماهیگیری با روش fly-fishing نشان داد که 8/47 درصد از درد شانه ، 39 درصد از درد آرنج و 36 درصد از درد مچ دست رنج برده‌اند. 5 درصد آنها ادعا کردند که در همه اوقات در بازوی پرتاب‌کننده خود درد دارند. 74 درصد حداقل در یکی از این نقاط مانند شانه، آرنج و مچ دست درد را گزارش کردند. اگرچه فقط 25 درصد گزارش کردند درد آنها متوسط ​​تا شدید بوده است. 27 درصد گزارش کردند که آنها سبک پرتاب خود را به خاطر درد تغییر داده‌اند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که آسیب استفاده بیش از حد در ماهیگیری با روش fly-fishing همراه است.وزن چوب ماهیگیری بطور معنی‌داری با میزان درد مچ دست ارتباط دارد . چوب ماهیگیری سبکتر با درد کمتر در مچ همراه است. همچنین نوع و وزن ماهی در شیوع آسیب دیدگی بین ماهیگیران ورزشی نقش دارد. درد شدید در ماهیگیری ماهیان سنگین آب شور پس از پرتاب قلاب بسیار شایع‌ است.

در استرالیا بیشتر آسیب‌های ورزشی ماهیگیری در رودخانه‌ها ، خلیج ها و دریاچه‌ها (37 درصد) و یا در دریا (31 درصد) اتفاق می‌افتد. هر سال در استرالیا 20 نفر در حین ماهیگیری غرق می‌شوند. ماهیگیری در کنار صخره‌ها و پرتگاه‌ها به ویژه خطرناک می‌باشد. ماهیگیری کنار صخره‌ها ، ماهیگیری از روی صخره‌های پیشروی کرده به داخل دریا در استرالیا و نیوزلند یک تفریح عمومی می‌باشد. این تفریح می‌تواند خطرناک باشد و بسیاری در هر سال زندگی خود را از دست می‌دهند ، گرچه آنها ممکن است جلیقه نجات پوشیده باشند. در ایالت نیو‌سالت ولز ، 74 نفر در حوادث ماهیگیری کنار صخره‌ها بین سال‌های 1992 تا 2000 فوت کردند. و فقط سال 2009 در سواحل استرالیا 94 نفر هنگام ماهیگیری غرق شدند.

بزرگترین خطر در ماهیگیری از روی قایق ناشی از واژگون شدن قایق یا سقوط در آب می‌باشد. سایر خطرات حین ماهیگیری برروی قایق گیرافتادن در محل‌های تنگ و گرفتاری و گره‌خوردن زنجیر یا طناب جرثقیل، قرقره و بالابر می‌باشد.همیشه خطر آتش‌سوزی در قایق وجود دارد اگر بخش‌های پائین قایق تمیز نگهداشته نشوند و سوخت یا گاز وجود داشته باشد.

آسیب های ناشی از دست زدن و تماس با ماهی:

افراد می‌توانند زخم‌های بریدگی‌، خراشیدگی‌، یا سوراخ‌شدگی‌ را هنگام دست‌زدن به باله های برخی از گونه های ماهی تجربه نمایند. ارگانیسم‌های عفونی از ماهی و یا آب دریا می‌تواند به زخم‌های پوستی ماهیگیران وارد شود که ممکن است عفونت ایجاد نماید. ضروری است که ماهیگیران روش‌های مناسب جلوگیری از آسیب به خود هنگام دست زدن یا تماس با آنها را بیاموزند.

بیماری های بالقوه قابل انتقال بین انسان و ماهی:

به غیر از مسمومیت غذایی، میزان بروز انتقال عوامل ایجاد بیماری از ماهی به انسان کم است. تعدادی عواملی وجود دارند که در ماهی و محیط زیست آنها پیدا می‌شوند که ظرفیت انتقال به انسان را دارند. به طور کلی، انسان‌ به بیماری‌های منتقله از راه ماهی‌(fish borne disease) از طریق خوردن بافت‌های ماهی آلوده و یا آب محیط زیست آنها، و یا با آلودگی پوست دریده شده یا خراشیده شده مبتلا می‌شود.

ویژگی مهم بسیاری از عوامل بیماری‌زا ماهیت فرصت‌طلب آنها است. توسعه بیماری در بدن میزبان انسانی اغلب نیاز به یک وضعیت مزمن دارد که در آن سیستم ایمنی بدن فرد ضعیف شده باشد. اگر شما یک وضعیت پزشکی تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند برداشت طحال یا ابتلا به HIV/AIDS دارید یا داروهای تضعیف‌کنده سیستم ایمنی مانند استروئیدها، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، و یا شیمی درمانی مصرف می‌نماید در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های منتقله از راه ماهی هستید و باید پزشک خود مشورت نمائید.

تعدادی از بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و ماهی در اثر خوردن یا تماس و دست زدن به ماهی ایجاد می‌شوند. برخی از این بیماری‌ها ممکن است نشانه‌ای بیماری قابل مشاهده در ماهی ایجاد نکنند. بنابراین، اگر شما با ماهی و یا محیط زیست آنها تماس دارید، باید اقدامات احتیاطی مناسب را برای پیشگیری از انتقال این بیماری انجام دهید. بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و ماهی عبارتد از:

مایکوباکتریوم: دو گونه مایکوباکتریوم فورتویتوم (M. fortuitum) و مایکو باکتریوم مارینوم(M. marinum)، به عنوان عوامل بیماری‌زای ماهیان گرمسیری شناخته شده‌اند. انسان‌ها به طور معمول به‌وسیله آلودگی پوست دریده و خراشیده با آب محیط زیست ماهی و یا تماس با ماهی آلوده می‌شوند. ندول گرانولوماتوز موضعی (برآمدگی سخت) ممکن است در محل عفونت اغلب در دست یا انگشتان ایجاد شود،. این گرانولوم‌ها معمولا در حدود شش تا هشت هفته پس از مواجهه با ارگانیسم ظاهر خواهند شد. آنها در ابتدا به شکل برجستگی‌های مایل به قرمز (پاپول) است که به آرامی به گره‌های متمایل به رنگ ارغوانی بزرگ تبدیل می‌شوند. عفونت می‌تواند به غدد لنفاوی مجاور نیز گسترش یابد.