حکیم مهر - دامپزشک باغ وحش تهران با اشاره به بهبود قابل توجه وضعیت جایگاه نگهداری حیوانات می‌گوید از دید فعالان حقوق حیوانات باغ وحش با شرایط بهتر، بدتر است چرا که حمله کردن به آن دشوارتر است!
به گزارش حکیم مهر به نقل از خبرگزاری مهر، باغ وحش‌ها اغلب مورد انتقاد فعالان حقوق حیوانات بوده‌اند. اسارت، جایگاه‌های غیراستاندارد، رفتار آزارنده و کشتار حیوانات در باغ وحش‌ها سرفصل اغلب انتقادات فعالان حقوق حیوانات به باغ وحش‌ها را تشکیل می‌دهند. انتقال ببر سیبری از قرنطینه به جایگاه تازه‌ای در باغ وحش ارم نیز بار دیگر بهانه‌ای شد تا فعالان حقوق حیوانات اعتراضاتی را نسبت به نگهداری این ببر در باغ وحش داشته باشند. اما «دکتر ایمان معماریان» دامپزشک حیات وحش، نظر دیگری دارد و با اشاره به بهبود قابل توجه جایگاه‌های نگهداری حیوانات در باغ وحش ارم به برخی از نقدهای اخیری که به این باغ وحش وارد شده نیز پاسخ می‌دهد.
دامپزشک باغ وحش تهران می‌گوید: برای کسانی که مخالف وجود باغ وحش هستند، نه فقط در ایران بلکه در تمام دنیا، باغ وحشی که شرایطش بهتر باشد بدتر است، زیرا باغ وحش خوب طرفداران خودش را دارد و می‌تواند به مردم نشان دهد که باغ وحش هم می‌تواند فوایدی داشته باشد. به این ترتیب باغ وحش خوب برای کسی که می‌خواهد اصلا باغ وحش وجود نداشته باشد، خیلی بد است!
دکتر ایمان معماریان در گفتگو با خبرنگار مهر تاکید می‌کند: باغ وحشی که بد باشد، نیازی به انتقاد ندارد! شما اگر به باغ وحش شیراز و مشهد بروی و حیوانات را نگاه کنی حالت بد می‌شود و می‌آیی بیرون. اما خب در مورد باغ وحش تهران که شرایطش در حال بهتر شدن است نیاز داری که حمله کنی تا نگذاری شرایط این باغ وحش هم خوب شود و اصلا باغ وحش کلا تعطیل شود!
از رفتار و نیازهای حیوان چیزی نمی‌دانند
دامپزشک باغ وحش تهران با ادعای این که «علت دیگر برخوردها با باغ وحش این است که متاسفانه اصلا دانش مرتبط با موضوع را ندارند» می‌گوید: از زیست‌شناسی، کار-اندام‌شناسی (فیزیولوژی) کالبدشناسی (آناتومی)، رفتار حیوان، و استانداردهای جایگاه‌های نگهداری چیزی نمی‌دانند. تنها بخشی در ذهنشان به نام حقوق حیوانان ثبت شده است و همان را به اسم حق آزادی نگه داشته‌اند و کلا با ذهنیت خودشان با همان کار می‌کنند!
معماریان با تاکید بر این که «علم رفتارشناسی حیوانات یک علم خاص است» درباره «حق آزادی» می‌گوید: این که شما چگونه می توانید بفهمید یک حیوان شرایط مناسب یا نامناسب دارد هم یک شاخه‌ای از علم دامپزشکی است. از حیوان نمی‌توان سوال پرسید و نمی‌توانید خودتان را هم جای حیوان بگذارید، حتی اگر آن حیوان شامپانزه باشد. نمی‌توانید بگویید من اگر جای این کانگوروی قرمز بودم دوست داشتم روزها بروم هایپراستار خرید کنم و برگردم اما این حیوان بی‌چاره نمی‌تواند برود؛ شما به هیچ عنوان اجازه این که خودتان را جای او بگذارید ندارید چون از دو گونه متفاوت هستید و نیازهای این گونه با شما متفاوت است!
این دامپزشک حیات وحش در پاسخ به این که چگونه می‌توانیم این نیازهای حیوان را درک کنیم، می‌گوید: این موضوع خود علم جدیدی در دامپزشکی است که شاید ۱۰ سال بیشتر قدمت نداشته باشد. البته قبلا هم بوده اما به صورت پرخاشگرانه بوده است و نتایجش مشکل داشت، چرا که وقتی می‌خواستیم سطح هورمون‌های حیوان را اندازه بگیریم ناگزیر بودیم یا حیوان را بگیریم و مقیدش کنیم، یا بیهوشش کنیم و خون بگیریم و خلاصه لازم بوده کارهایی روی حیوان انجام بدهیم که به همین دلیل در سطح هورمون‌ها اختلال ایجاد می‌شده است. اما امروز روش غیرپرخاشگرانه داریم که در آن دیگر لازم نیست برویم حیوان را بگیریم و از او نمونه بگیریم. از مدفوع، ادرار، ترشحات بدنش، مو و همه این‌ها می‌توانیم استفاده کنیم تا سطح یک سری از هورمون‌ها را در بدنش اندازه بگیریم، از هورمون‌های تولید مثلی گرفته تا هورمون‌های وابسته به استرس و ترس و حتی هورمون‌هایی که باعث افزایش دمای بدن می‌شود.
وی با بیان این که اکنون می‌توانیم سطوح هورمونی را از طریق غیرپرخاشگرانه بررسی کنیم، می‌گوید: به این ترتیب می‌توانیم بفهمیم که سطح رضایتمندی حیوان چطور است، شاد است، سرحال است، استرس دارد یا ندارد؟ سطح اندازه‌گیری شده هورمون‌ها می‌تواند به ما نشان بدهد که استاندارد جایگاه‌های ما چطور است. مثلا استانداردهای جهانی باغ وحش‌ها تعیین می‌کند که این جایگاه باید لانه و چوب و طناب داشته باشد یا محل اختفا و جایگاه خراش در آن در نظر گرفته شود.
معماریان در پاسخ به این که این استانداردها چگونه تعیین می‌شود توضیح می‌دهد: مثلا فرض کنید یک چوب را در جای مشخصی از جایگاه می‌گذارند و سطح هورمونی را اندازه می‌گیرند و می‌بینند این میزان بالا یا پایین رفت. یا مثلا جای لانه یا شکل آن را عوض می‌کنند، یا زیرزمین درست می‌کنند و جایی در نظر می‌گیرند که بتواند قایم شود و در همه‌ی جایگاه دید نداشته باشد، بعد طبق آن هورمون‌های اندازه گیری شده می‌گویند این شرایط استاندارد٬ کمترین میزان استرس را دارد.
حال حیوانات در باغ وحش از طبیعت هم بهتر است!
دامپزشک باغ وحش تهران با بیان این که هدف از راه‌اندازی باغ‌وحش ترویج و نمایش طبیعت است، می‌گوید: نمی‌توانم بگویم ۱۰۰ درصد اما ۹۹/۹ درصد حیوانات در جایگاه مناسبی که بر اساس استانداردها برایشان فراهم شود، حتی از طبعیت هم سطح استرس پایین‌تری دارند. چون حیوان در طبیعت مثلا بایستی قلمرو طلبی بکند. مثلا شیر همان طور که خیلی وقت‌ها در نقد باغ وحش‌ها می‌گویند باید در طبیعت ۱۰ هزار کیلومتر راه برود. بله، باید راه برود چون باید فرار کند، دعوا کند، باید برود جان بکند تا قلمرو تعریف کند. این رفتار طبیعی حیوان است ولی این‌ها برایش استرس ایجاد می‌کند!
معماریان با تاکید بر این که اصلا منظورم این نیست که حیوانی را برای این که استرسش در باغ وحش کمتر و حالش بهتر است از طبیعت بیاوریم و در باغ وحش بگذاریم٬ می‌گوید: بخشی از طبیعت را اینجا گذاشته‌ایم تا به مردم یاد بدهیم که حیات وحش چیست. بعد برای حفظ گونه‌های مختلف فرهنگ سازی می‌کنیم و برای این کار از تابلوهای انواع گونه‌ها و داوطلبانی که در توضیح نکات به ما کمک می‌کنند یاری می‌گیریم. به این ترتیب در حق همان گونه هم ظلمی نکرده‌ایم زیرا اینجا حداقل حالش بهتر است. البته اگر در جایگاه مناسبی باشد. یعنی با آموزش و فرهنگسازی علاوه بر این که از او برای حفظ همان گونه در طبیعت و علاقه‌مند کردن مردم عام به طبیعت استفاده کرده‌ایم در ضمن به او هم ظلمی نکرده‌ایم و شرایطش به شکلی است که سطح استرسش از طبیعت هم کمتر است.
او در پاسخ به این که آشنایی با گونه‌ای مثل کانگورو چه کمکی به حفظ گونه‌های بومی کشورمان می‌کند، توضیح می‌دهد: حیات وحش یک دید کلی است. خوب است که گونه‌های بومی در این دید کلی برجسته‌تر باشند و بسیار خوب است که به گونه‌های بومی‌مان بیشتر توجه کنیم اما توجه کنید که مثلا گورخر ایرانی ما که بسیار بسیار گونه مهمی است، اگر ۴ تا گونه جذاب کنار آن نگذاریم مردم عوام به این گور اصلا نگاه هم نمی‌کنند و می‌گویند خر است. یعنی باید آن جذابیت را ایجاد کنی تا بتوانی گونه‌های مهم را هم تبلیغ کنی. اگر جذابیت ایجاد نکنی باغ وحشت نمی‌تواند رشد کند و اگر باغ وحش بنگاه اقتصادی نباشد و رشد نکند اصلا باید آن را تعطیل کنی. البته می‌توان تمرکز را روی گونه‌های بومی بیشتر کرد. مثلا وقتی از تلویزیون به اینجا می‌آیند، تلاش کنیم که پلنگ ایرانی را بیشتر معرفی کنیم، نه این که مرتبا شیر آفریقایی را نشان بدهیم.
در این باغ وحش ۲۰ سال هیچ اتفاقی نیفتاده بود
دامپزشک باغ وحش تهران با اعلام این که باغ وحش از سال ۱۳۷۰ به اینجا آمده است٬ می‌گوید: از این ۲۴ سال، در این باغ وحش طی ۲۰ سال هیچ تغییری رخ نداده بود و الان ۳ سال است که تغییرات آغاز شده است.
ایمان معماریان در توضیح این تغییرات می‌گوید: اگر تابلوهای قدیمی باغ وحش را دیده باشید بیشترشان اصلا اشتباه است و هیچ اطلاعات خاصی هم در آن درج نشده است اما در تابلوهای تازه سعی شده درباره عوامل تهدید گونه‌ها از گرافیک استفاده کنیم، سعی کرده‌ایم که وضعیت حفاظتی گونه‌ها دیده شود، واقعیت‌های جذاب را اشاره کرده‌ایم که تا کسانی که خیلی علاقه ندارند تابلوها را نگاه کنند هم جذب شوند.
وی با تاکید بر این که باغ وحش در این ۳ سال بسیار تغییر کرده است٬ می‌گوید: غیر از جایگاه سگ‌سانان و جایگاه شامپانزه‌ها در ابتدای باغ وحش که الان در حال نصب طناب و … در آن هستیم، بقیه جایگاه‌ها بلااستثنا تغییرکرده است. جایگاه سگ‌سانان که بسیار جایگاه بدی است هم حتما در سال ۱۳۹۵ تغییر خواهد کرد. جز این در همه جایگاه‌ها موانع که قبلا فنس و میله و … بود تغییر کرده است. در جایگاه گربه‌سانان همه فضاسازی‌های داخلی طبق نیازها پیش رفته است.
خواب بودن شیرها طبیعی است
دامپزشک باغ وحش ارم با اشاره به گزارش‌های نادرستی که پیش از این در رسانه‌ها درباره حیوانات باغ وحش منتشر شده می‌گوید: شتری داریم که پشت سرش غده سیاه‌رنگی دارد و همه شترهای دوکوهان نر این غده سیاه را دارند. در یک گزارش آمده بود ما پس کله این‌ها را سوزانده‌ایم. خب افرادی که موضوع را بدانند به این موضوع می‌خندند.
ایمان معماریان می‌گوید: موضوع دیگری که مطرح شده بود بستن فیل‌ها بود. واقعیت آن است که فیل‌های سریلانکایی فقط در روزهای اول که آمده بودند، برای این که به جایگاه عادت کنند بسته شده بودند و دیگر هیچ وقت بسته نشدند. فیل‌ها الان در جایگاه زمستانی هستند. در سیستم قدیمی اینجا مراقب‌ها مستقیم به سراغ فیل می‌رفتند اما اکنون به سمت تماس محافظت شده رفته‌ایم و از ۲-۳ روز آینده هیچ کس قرار نیست پیش فیل‌ها برود. مربی آلمانی که اینجاست فیل‌ها را تمرین می‌دهد که چگونه پاهایشان را از دریچه مخصوص بیرون بیاورند تا تمیزشان کنند و درمان و مراقبت بشوند. وضعیت جایگاه قدیمی بسیار بد بوده و ما ۳۰۰ میلیون تومان برای جایگاه تازه هزینه کردیم. در کل دنیا عمر این رویکرد شاید بیش از ۶ سال نباشد و هنوز در همه باغ وحش‌های اروپایی این کار را نکرده‌اند. در حقیقت یک اتفاق خیلی به روز در دنیاست. بدون این سیستم ناگزیر بودیم فیل‌ها را برای پدیکور کردن ناخن‌هایشان و تمیز کردن پایشان هربار بگیریم و ببندیم و مقیدشان کنیم. یا بیهوششان کنیم و داروی آرام بخش استفاده کنیم.
وی درباره خواب‌آلوده و بی‌حال بودن شیرهای باغ وحش نیز می‌گوید: چیزی که در مورد گربه‌سان‌های بزرگ در مستندهای حیات وحش می‌بینید یک ربع از زندگی ۲۴ ساعته آنان است. اغلب گربه‌سانان بزرگ ترجیح می‌دهند از ۲۴ ساعت حدود ۲۰ ساعت را بخوابند. وقتی کاری مثل دعوا، تعیین قلمرو یا غذاخوردن نداشته باشند می‌خوابند. اگر قرار باشد به این‌ها دیازپام بدهیم، بایستی روزی حدودا ۶۰۰۰ دیازپام ۱۰ به آن‌ها بدهیم در حالی که این خوابیدن٬ رفتار طبیعی گربه‌سانان است.
وی درباره ببر سیبری که مرتبا در قفس خود راه می‌رود و می‌چرخد نیز می‌گوید: خانم «آفتاب» که اینجا خوابیده است روزهای اول که از قرنطینه آمده بود اصلا نمی‌توانست روی پاهای عقبش راه برود. بسیار لاغر شده بود و کاملا می‌لرزید و می‌لنگید. به هر صورت دوتا اتفاق در جایگاه می‌افتد. یا ببر می‌خوابد یا راه می‌رود. در هر دو حالت می‌توانید یک چیزی بگویید. اگر خوابیده باشد می‌گویند دیازپام خورده است و اگر راه برود می‌گویند عصبی است. این حیوان جایگاهش عوض شده است و مانع برایش تازه است و این مانع را بررسی می‌کند.
در همه باغ وحش‌ها گوزن‌های اضافه را خوراک گوشتخواران می‌کنند
دامپزشک باغ وحش تهران با اشاره به گزارش‌هایی که تغذیه شیرها با استفاده از گوزن‌ها را نقد کرده بودند می‌گوید: ما گوزن زرد و قرمز اروپایی را به عنوان تغذیه گوشتخواران استفاده می‌کنیم و این از جمله چیزهایی است که خیلی دوست دارند از آن برای نقد ما استفاده کنند. تکثیر این گوزن‌ها خیلی خوب است. ما برای این حیوان در جایگاهی که فراهم کرده‌ایم یک ظرفیتی داریم اما اگر تعدادشان از آن ظرفیت بیشتر بشود رفاه حیوان کاهش پیدا می‌کند. در این حالت ما از حیوان برای تغذیه گوشتخواران استفاده می‌کنیم. اجازه نداریم از حیوان زنده برای تغذیه گربه‌سانان استفاده کنیم زیرا ممکن است به هم آسیب برسانند. این‌ها هم مثل گوشتی که خودمان استفاده می‌کنیم ذبح می‌شوند و گوشتشان استفاده می‌شود.
امید که در باغ وحش های شیراز و مشهد و سایر شهر ها هم از این اتفاقات مثبت رخ دهند و باغ وحش ها وضعیت مطلوب تری به لحاظ نگه داری حیوانات پیدا کنند.