نقش و آمادگی دامپزشکی و دامپزشکان در فوریت‌ها و بلایا - دکتر سید شهرام میرزمانی

نقش و آمادگی دامپزشکی و دامپزشکان در فوریت ها و بلایا

دکتر سید شهرام میرزمانی (DVM,MPH)

معاون بهداشت، اداره بهداشت، امداد و درمان نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران

عضو کمیته دامپزشکی نظامی و پدافند غیر عامل سازمان نظام دامپزشکی ج.ا.ا.

ss.mirzamani@gmail.com

المصنف عن الضحّاك بن مزاحم: خطبَ عَلِيٌّ عليه‏السلام النّاسَ فَقالَ:  يا مَعشَرَ الأَطِبّاءِ البَياطِرَةِ وَالمُتَطَبِّبينَ! مَن عالَجَ مِنكُم إنساناً أو دا بَّةً، فَليَأخُذ لِنَفسِهِ البَراءَةَ؛ فَإِنَّهُ إن عالَجَ شَيئاً ولَم يَأخُذ لِنَفسِهِ البَراءَةَ فَعَطِبَ، فَهُوَ ضامِنٌ . «المصنّف لعبد الرزّاق، ج 9، ص 471 -كنز العمّال، ج 15، ص 85 -دانش نامه احاديث پزشكي: 1 / 7»

المصنّف: امام على عليه‏‌السلام براى مردم سخن گفت و در سخنان خويش فرمود:  اى جماعت پزشكان، دام‏پزشكان و كسانى كه به كار پزشكى دست مى‏‌يازيد! هر كدام از شما كه انسانى يا حيوانى را معالجه مى‏كند، بايد براى خويش، برائت بگيرد؛ چرا كه هر كس در حالى كه براى خويش برائت نگرفته، به معالجه چيزى بپردازد و آن چيز هلاك شود، ضامن خواهد بود.

واژگان کلیدی:

دامپزشکی، دامپزشک، فوریت ها، بلایا، آمادگی، دفاع شهری، پدافند غیرعامل، تیم واکنش سریع دامپزشکی.

پیام مقاله:

در جهان بهم پیوسته‌ای که در حال حاضر ما در آن زندگی می نمائیم، دیگر  بیش از این معقول نیست که درباره  سلامت در فوریت ها و بلایا به طور مجزا صحبت شود. زیرا سلامت انسان‌ها، حيوانات و زیست‌بوم‌ها ارتباط و وابستگی بسیار تنگاتنگی با هم دارند. بنابراین، نگاه مظلومانه و مهربان همه مخلوقات خداوند بزرگ به دستان ما است تا با پیاده سازی سلامت واحد (One Health ) همسو با رویکرد الگوی سبک زندگی اسلامی- ایرانی پیشرفت به ویژه یکپارچه سازی "زنجيره  امدادرسانی به انسان، حيوان و طبيعت" در وضعیت های عادی، فوریت ها و بلایا به اندازه توان به آنها كمك نمائیم و دردها و آلام آنها را کاهش دهیم.

مقدمه:

نقش دامپزشکی در مدیریت فوریت ها و بلایا به ویژه بلایای طبیعی، انسان ساز، زیستی و فناورانه تهدیدکننده سلامت انسان، حیوان و محیط زیست در چهار دهه گذشته مورد توجه قرار گرفته است (8). افزایش فراوانی و میزان تلفات و آسیب های ناشی از فوریت ها و بلایا از همه نوع آن نیز در دهه های اخیر توجه همه را به علل و عواقب و نقش دامپزشکی و دامپزشکان در  کاهش و پاسخ به آنها معطوف ساخته است (13).

وقوع حملات بیوتروریستی پس از 11 سپتامبر 2001 و شناسایی بیماری های عفونی نوپدید و بازپدید در قرن جدید از جمله سارس (2003)، آنفلوانزای پرندگان (2006)، آنفلوانزای انسانی با منشاء خوک (2009)، دنگی (2010)، کرونا (2012)، ابولا (2014)، زیکا (2015) و غیره و همچنین فوریت های محیطی، معنی و مفهوم نقش دامپزشکی در فوریت ها و بلایا را بیش از گذشته تقویت کرده است (8). سوابق نشان داد که دو چیز بیشتر نگران کننده است یکی طغیان آنفلوانزای پرندگان و دیگری ایمنی و دفاع عرضه مواد غذایی. زیرا تروریست ها حضور دارند، آنها به عرضه مواد غذایی حمله می نمایند.

بلایا   (Disasters ) به عنوان یک وقفه جدی در عملکرد یک جمعیت یا یک جامعه درگیر خسارت ها و آثار انسانی، مادی، اقتصادی و یا زیست محیطی فراتر از توانایی جمعیت یا جامعه آسیب دیده برای استفاده از منابع خود تعریف شده است. معیارهای متنوعی برای طبقه بندی خطرات بلایای مختلف استفاده شده است." این فوریت ها و بلایا در اثر عوامل طبیعی (زمین شناسی، هواشناسی، هیدرولوژیکی، اقیانوسی)، انسان ساز (جنگ، تروریسم و جرم و جنایت)، زیستی و فناورانه بوجود می آیند و گاهی اوقات ترکیبی عمل می نمایند (13).

انسان، حیوانات و طبیعت از آسیب پذیری مشابهی در فوریت ها و بلایا سهم می برند. همچنین بلایای مختلف می تواند پیامدهای مشابهی بر سلامت و رفاه انسان و حیوانات ایجاد نماید. پیامدهای اولیه و ثانویه بلایای فاجعه بار گذشته در منطقه آسیب دیده را می توان به شرح زیر نام برد (5،8):

1- ایجاد قحطی شدید بدنبال مرگ و میر گسترده حیوانات مانند فوران آتشفشان لاکیجاگار در ایسلند (1786) و سیل دره پو در ایتالیا (1994)؛

2- افزایش خطر طغیان و همه گیری بیماری واگیر دام و حیوانات مانند تب دره ریفت در کنیا، سومالی، تانزانیا و آفریقای جنوبی پس از دوره های بارش سنگین (1998) و ایجاد کانون لپتوسپیروز در جمهوری چک پس از سیلاب (1997 و 2003)؛

3- افزایش بروز برخی از بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوانات  مانند گسترش بندپایان ناقل بیماری های مسری پس از سیلاب ها از جمله تب دنگی پس از سیل پاکستان (2013) و افزایش قابل توجه چهار تا از پنج بیماری های عفونی پس از دو طوفان در جمهوری دومینیکن (1983) ؛

4- تداوم آلودگی محیطی پس از بلایای فناورانه از جمله انفجار نیروگاه هسته ای چرنوبیل در سال 1986 که پرورش دهندگان گوسفند در بخش هایی از ولز هنوز هم نمی توانند هیچ گونه گوسفندی را برای مصرف انسانی به دلیل افزایش تابش پرتویی در مراتع به فروش برسانند.

هدف:

هدف این مقاله پاسخ به سئوالاتی از جمله، آیا "پدافند غیر عامل در دامپزشکی" یا "دفاع شهری در دامپزشکی" یا "دامپزشکی در فوریت ها و بلایا" صحیح است؟ وظایف دامپزشکی در پدافند غیر عامل چیست؟، نقش دامپزشکی در دفاع شهری چیست؟ در فوریت ها و بلایا دامپزشکی و دامپزشکان چه نقش و مسئولیتی بعهده دارند؟  و همچنین ظرفیت های دامپزشکی و دامپزشکان در کاهش و مدیریت خطر فوریت ها و بلایای طبیعی، انسان ساز، فناورانه و ترکیبی تاثیرگذار بر اقتصاد، بهداشت حیوانات و انسان ها، بهداشت عمومی و دامپزشکی در خدمت بهداشت عمومی(VPH ) و همکاری با سازمان های امداد رسانی قبل، در شروع، حین و پس از فوریت ها و بلایا و در نهایت، درباره آسیب پذیری صنعت دامپروری نسبت به بلایای طبیعی و بیماری ها و آفات فرامرزی و تهدیدات CBRNe   بر بهداشت و  اقتصاد ملی و پیشگیری، ارزیابی، مقابله و جبران خسارت ناشی از آنها بحث خواهد شد.

یافته ها:

دامپزشکان منبع مراقبت های بهداشت عمومی برای جامعه هستند که می توانند و باید در شرایط فوریت ها و بلایا زمانی که امکانات معمول برای ارائه این خدمات مختل و یا از بین رفته است، بکار گرفته شوند (15).

نقش و مسئولیت اصلی دامپزشک در فوریت ها و بلایا تصمیم گیری نهایی درباره ایمنی، امنیت و سلامت غذا و آب برای مصرف انسانی و حتی خوارک و آب دام های باقی مانده و زنده است. دامپزشکان باید برای اظهار نظر درباره حیوانات بازمانده در مزارع پرورش و دامداری ها، باغ وحش ها، و غیره؛ فراورده های دامی خام ذخیره شده در انبارها، تاسیسات ذخیره سازی مواد منجمد، و فروشگاه ها، مراکز توزیع و خرده فروشی ها، و یا حتی انبارهای مزارع، رستوران ها و خانه ها و غیره در منطقه آسیب دیده به تعبیر دیگر در طول زنجیره تامین آب و غذا  فراخوانده شوند (1).

دامپزشک، به عنوان یک شهروند و عضوی حرفه ای و بسیار آموخته، در فوریت ها و بلایا مسئولین و عموم مردم  به مشاوره آنها به عنوان مرجع علمی صالح نیاز دارند. با توجه به درجه بالای مهارت آنها باید خدمات ماهرانه، یکپارچه، و همکارانه خود را در فوریت ها و بلایا ارائه نمایند. این خدمات شامل فعالیت های می شود که برای جلوگیری، و یا محدود کردن، بروز تمام بیماری ها یا شرایطی که دسترسی مواد غذایی با منشاء حیوانی را برای مصرف انسان و یا انتقال بیماری های حیوانات به انسان را کاهش دهد، طراحی شده است(1،2،6،7). از جمله:

 1- تریاژ (triage )، دام های آسیب دیده در صحنه بلایا با ارزیابی فوریت ها و تعیین نیاز حیوانات به خدمات دامپزشکی و اولویت بندی درمان آنان.

 2- تلاش های مشترک برای اطمینان از کفایت دسترسی به منابع غذایی پروتئین بالا در فوریت ها و بلایا،

 3- حفاظت انسان ها در برابر بیماری های حیوانی( منتقله از حیوانات اهلی، اهلی شده و حیات وحش)

 4- همکاری در رفع مشکلات اپیدمیولوژیک و بهداشت عمومی در فوریت ها و بلابا،

5- ارائه خدمات ارزشمند برای کمک به مراقبت  هزاران نفر از افراد آسیب  دیده

 - در اختیار گذاشتن تاسیسات و تجهیزات و لوازم بیمارستان های دامپزشکی و مراکز وابسته برای مراقبت های اضطراری افراد آسیب دیده؛

 - همکاری با پزشکان در ارائه مهارت های حرفه ای برای کمک به مراقبت افراد زخمی،

 6- تعیین وضعیت سلامت و ایمنی فرآورده های دامی و موادغذایی با منشاء حیوانی آلوده به مواد شیمیایی، زیستی، پرتویی و هسته ای و انفجارات (CBRNe ) و اجسام خارجی و فیزیکی.

 - کمک به ارزیابی خطرات بالقوه آلودگی حیوانات مزرعه به عوامل CBRNe 

 - ارزبابی شواهد آلودگی فروشگاه ها و انبارهای مواد غذایی به عوامل CBRNe  و توصیه به استفاده و رفع آلودگی و یا معدوم سازی مواد غذایی آلوده.

 - کمک های فوری در ارزیابی خطرات آلودگی به عوامل CBRNe مواد غذایی، به ویژه گوشت و شیر محلی.

 - نظارت بر توزیع تمامی اقلام و جیره های غذایی برای مصرف. (تمام مواد غذایی باید قبل از مصرف بازرسی شوند).

7- ارائه خدمات بهداشت عمومی و ایمنی مانند

- بررسی منابع و مخازن ذخیره سازی و سامانه های توزیع آب از نظر آسیب احتمالی و آلودگی منابع آب .

- هماهنگی برای اطمینان از تصفیه و کلرزنی آب شرب.

- اطمینان از ساخت توالت های بهداشتی در فضای باز در صورت آسیب سامانه فاضلاب  .

- اطمینان از ساخت مناطق دفع بهداشتی برای حذف مواد آلوده. 

- بررسی وضعیت کنترل حشرات و جوندگان و اطمینان از اقدامات انجام شده.

- جمع آوری نمونه های محیطی خاک و آب مناطق آلوده به عوامل CBRNe و ارسال نمونه ها به آزمایشگاه.

دامپزشکان در فعالیت های مراقبت و درمان حیوانات آسیب دیده و طب پیشگیری در فوریت ها و بلایا از جمله حفاظت از حیوانات در برابر بیماری ها، شناسایی، پیشگیری  و رفع آلودگی آثار تهدیدات و حملات شیمیایی، زیستی، پرتویی و هسته ای (تروریستی) و بازرسی از مواد غذایی کارخانجات فرآوری غذایی و تاسیسات انبارش مواد غذایی که ممکن است آسیب دیده یا آلوده شده باشند، نقش آفرین می باشند (7). بنابر این، مسئولیت ها و نقش های دامپزشکی در هنگام فوریت ها و بلایای طبیعی، دست ساز و فناورانه و ترکیبی (8)، عبارتند از:

1) بلایای طبیعی

الف- اقدام فوری:

- شناسایی منابع تامین آب و غذای سالم و ایمن و در دسترس

- سازماندهی مراقبت و کشتار حیوانات مجروح و تایید برای مصرف انسانی،

- از بین بردن و یا دفن لاشه ها و سایر مواد زائد با منشاء حیوانی؛

- تامین سرپناه، در صورت نیاز، مواد غذایی و آب برای حیوانات پراکنده.

- کنترل بیماری های  قابل انتقال بین انسان و حیوانات ؛

- کنترل آفات؛

- پیاده سازی اصول ایمنی و دفاع غذایی.

ب- اقدام بعدی:

- از سرگیری فعالیت های عادی کشتار، بازرسی گوشت، جمع آوری و ذخیره شیر؛

- تامین و توزیع داروها، واکسن ها، ضد عفونی کننده ها و آفت کش؛

- ضد عفونی و رفع آلودگی مناطق و مکان های آلوده و  در معرض خطر؛

- پیاده سازی نظام مراقبت اپیدمیولوژیک؛

- تخلیه  و انتقال حیوانات از منطقه در معرض خطر (در مورد رویداد قابل پیش بینی).

2) بلایای انسان ساز:

- تشخیص منشاء آلاینده های خطرناک؛

- حرکت از و یا نگه داشتن حیوانات خانگی در منطقه آلوده؛

- جلوگیری از تغذیه حیوانات با علوفه یا مراتع آلوده؛

- نظارت بر آلاینده ها در گوشت، شیر و سایر مواد غذایی با منشاء حیوانی؛

- مراقبت سم شناسی برروی جمعیت حیوانات و محیط زیست.

نتیجه گیری:

وابستگی متقابل رو به رشد بین انسان ها و حیوانات که در محیط زیستی مشترک و نزدیک با هم زندگی می نمایند باعث بروز مشکلات و تهدیدات بهداشتی می شود که به وضوح نیاز به یک رویکرد یکپارچه و جامع تری می باشد. دامپزشکان تعهدها، فرصت ها و سهم حیاتی در بهبود بهداشت عمومی، شناسایی و توقف گسترش بیماری های عفونی به ویژه بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوانات، حفظ کیفیت منابع آب و غذا و ارتقای سلامت حیات وحش و زیست بوم ها در شرایط فوریت ها و بلایا دارند (13). بنابر این، به سرعت تقاضای سازمان های آینده به دامپزشکان با تخصص بهداشت عمومی (Public-health veterinarians) در حال رشد است. بیماری های نوپدید قابل انتقال بین انسان و حیوانات، تهدیدات امنیت زیستی، و مشکلات ایمنی مواد غذایی همه نیازمند دامپزشکان متخصص با تمرکز بر مشکلات پیچیده جهانی، با معیارهای بهداشت انسان، حیوان و طبیعت می باشد (9).

گزارش سازمان جهانی بهداشت، درباره روند آینده دامپزشکی در خدمت بهداشت عمومی نشان می دهد که تغییرات گسترده ای در معیارهای اصلی  دامپزشکی در خدمت بهداشت عمومی ایجاد خواهد شد که شامل مسائلی از جمله افزایش تقاضا برای این خدمات  در پاسخ به فوریت های غیر بیماری های واگیر، مشکلات مربوط به آب و هوا (خشکسالی، قحطی، سیل، طوفان)، زلزله ها، حوادث صنعتی و هسته ای، تهدیدات CBRNe و بیماری های همه گیر تصادفی یا عمدی ایجاد شده توسط انسان وجود خواهد داشت (8).

مدیریت فوریت ها و بلایا در چهار مرحله کاهش باید بر تقویت خدمات بهداشت حیوان، آمادگی مبتنی بر جامعه، ارائه آموزش به شیوه مناسب، پاسخ به موقع با جمع آوری حیوانات تلف شده و آواره برای پیشگیری از انتقال بیماری ها، و بازیابی موثر پس از وقوع بلایا شامل تجارت بین المللی برای عرضه نهادها و نژادهای دامی مناسب از نظر فرهنگی و سازگار با محیط زیست منطقه آسیب دیده تمرکز داشته باشد (5). بنابر این، ادغام  خدمات دامپزشکی  در سیستم بهداشت عمومی ضروری است و سازمان های مسئول دامپزشکی و دامپزشکان باید در حین این مراحل ایفای نقش نماید (5،8).

 1- کاهش (Mitigation ) یا پیش بینی و پیشگیری: نظام مراقبت اپیدمیولوژیک بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوانات و سایر بیماری های حیوانی؛ کنترل کل زنجیره تولید مواد غذایی؛ اپیدمیولوژی زیست محیطی. این فعالیت ها باید با هدف حصول اطمینان از اعلام خبر به موقع درباره بیماری های همه گیر یا خطرات زیست محیطی، مراقبت یک رویداد هدف، تعریف اقدامات پیشگیری انجام شود. کاهش موثر در هرگونه بلایا، نیاز به تقویت خدمات بهداشتی و دامپزشکی قوی در تمامی جنبه ها، از جمله بهداشت عمومی و اپیدمیولوژی به ویژه مقابله با بیماری ها و آفات فرامرزی و غیره دارد.

 2- آمادگی (Preparedness ) در برابر بلایا: برنامه ریزی"داخلی" در بخش خدمات دامپزشکی برای پاسخ به بلایای طبیعی؛ ادغام در برنامه ریزی کلی در سطوح مختلف (محلی، منطقه ای، ملی)؛ آموزش دامپزشکان و سایر افراد درگیر در فعالیت های حفاظت شهری (آتش نشانی، داوطلبان، تیم سگ نجات)؛ ماهیت مرحله آمادگی موثر در برنامه های کاهش بلایا در پیشرفت و پیاده سازی به موقع آموزش مبتنی بر جامعه می باشد. سازمان غذا و کشاورزی (FAO ) در مناطق آسیب دیده اجرای دو برنامه شامل سامانه جهانی اطلاعات و هشدار سریع (GIEWS ) برای غذا و کشاورزی و سامانه پیشگیری از فوریت ها (EMPRES ) در برابر بیماری ها و آفات فرامرزی حیوانی و گیاهی را پیشنهاد کرده است.

 3- پاسخ (Response) اولیه: پشتیبانی دامپزشکی پیشرفته در منطقه عملیاتی برای اطمینان از کمک به نجات گران و حیوانات نجات گر، مشاوره درباره خطر ابتلا به سلامت مربوط به حیوانات و مواد غذایی به اولین پاسخ دهندگان؛ در پی وقوع زلزله و  سیل، تعداد زیادی لاشه اغلب در سراسر منطقه پراکنده می شوند. اغلب امکان پذیر نیست تا آنها را به محل های مشترک برای دفن انتقال داد، بنابراین، برای جلوگیری از آلودگی محیط و حمله حیوانات وحشی (گرگ و شغال) دفن در محل اغلب تنها راه حل عملی است.لاشه های افتاده در نزدیک به زیستگاه های انسانی یا حیوانی، و یا منابع آب، باید به سرعت برداشت و دور از آنها دفن شوند.

 4- بازیابی (Recovery ): "بازیابی" روش های معمول دامپزشکی در خدمت بهداشت عمومی. مشارکت در بررسی غلبه بر بیماری های همه گیر و یا موارد اضطراری زیست محیطی از طریق نظارت بر حیوانات و مواد غذایی. برای مثال، اگر دام ها بدون توجه به نیازهای محلی پس از یک بلایا جایگزین شوند ممکن است نتایج هولناکی ایجاد شود. حیواناتی که با گرما سازگار نیستند و تغییرات آب و هوایی رنج می برند، در نتیجه نرخ باروری آنها بسیار کاهش می یابد و تقریبا هیچ شیری تولید نمی نمایند. از این بلایای ثانویه (Secondary disasters ) می توان از طریق برنامه ریزی صحیح جلوگیری کرد.

پیشنهادها:

بازنگری و احیاء نقش های سنتی و شناسایی و معرفی نقش های جدید برای سازمان های دامپزشکی(دولتی، خصوصی و مردم نهاد) و دامپزشکان به منظور حفظ جایگاه های سنتی در مقابل رشته های تحصیلی جدید و ایجاد جایگاه های شغلی جدید در حوزه دامپزشکی تعهدی انکار ناپذیر برای مسئولین سازمان های اجرایی، دانشکده ها و انجمن های علمی دامپزشکی است که شاید پیشنهادات زیر در ایجاد کارافرینی و کسب و کار جدید در دامپزشکی و جذب دانش آموختگان آن در صورت تحقق کمک نماید:

 1) تدوین برنامه ملی مدیریت فوریت ها و بلایا در دامپزشکی، اهداف، راهبردها، نقش ها و وظایف سازمان های مسئول و دامپزشکان و دامپروران و کشاورزان از قبل، در شروع، حین و پس از فوریت ها و بلایا (12).

 2) سازمان دامپزشکی (بخش دولتی)، سازمان نظام دامپزشکی و جوامع و انجمن های دامپزشکی (بخش خصوصی) و سازمان های مردم نهاد دامپزشکی(گروه های حمایت از حیوانات و محیط زیست) باید نقش رهبری قوی تری در کاهش و مدیریت خطر فوریت ها و بلایا در حوزه های شایستگی خود، به ویژه در ارتباط با خطرات زیستی در بلایا، شناسایی نقاط آسیب پذیری و ارزیابی خطر ایفا نمایند (13).

3) دامپزشکان باید نقشی فعالی در تدوین طرح های مراقبت بهداشتی در فوریت ها و بلایا داشته باشند در غیر این صورت این طرح نمی توانند تمام متغیرهای یک فاجعه را پوشش دهد (6).

4) آمادگی برای ایفای نقش های جدید و گسترش نقش های حرفه ای قبلی توسط دامپزشکان در فوریت ها و بلایا باید در دانشکده دامپزشکی در سرفصل های مقطع مختلف گنجانده شود. برای آموزش "فوریت ها و بلایا در دامپزشکی" مستلزم آن است که در یک طرح کلی درباره آنچه باید آموزش داده شود، "چه زمانی" باید آموزش ارائه شود و "چه موضوعی" باید مورد بحث قرار گیرد، تصمیم گیری شود (15).

5) فرصت های آموزشی دامپزشکان در کاهش و مدیریت خطر  فوریت ها و بلایا باید به مقدار کافی در دوره های تحصیلات تکمیلی گسترش یابد (13). آنها باید در این دوره های کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی در ارتباط با روش های طب دامپزشکی در فوریت ها و  بلایا (Disaster Veterinary Medicine ) آموزش دیده و تبحر و مهارت لازم را کسب نمایند (6).

6) دانشکده های دامپزشکی باید دامپزشکان وظیفه محور را برای ارائه خدمات دامپزشکی در فوریت ها و بلایا شامل دامپزشک متخصص بالینی، متخصص بهداشت عمومی و اپیدمیولوژی دامپزشکی با گرایش تخصصی فوریت ها و بلایا تربیت نمایند (14).

7) امداد رسانی توسط دامپزشکان بدون مرز در فوریت ها و  بلایا برای مراقبت از حیوانات باید به عنوان شکلی از کمک های بشر دوستانه، با توجه به منافع ناشی از آن برای بهداشت عمومی و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی به عنوان یک مداخله موفق و موثر در همکاری های منطقه ای و بین المللی به رسمیت شناخته شود (5).

8) جمع آوری و دفع  لاشه ها  و سایر پسماندهای با منشاء حیوانی یک اولویت پس از فوریت ها و بلایا ، به ویژه هنگام سیل، زلزله، طوفان ها، و غیره است (8).

9) توجه و حمایت از جنبه های سلامتی تیم های سگ های نجات (rescue dog teams) در فوریت ها و بلایا توسط تیم های دامپزشکی برای جلوگیری از مشکلات سلامت حیوانات و امدادگران، به ویژه از خطرات مربوط به بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوانات، حیوانات سمی، و غیره (8).

10) تشکیل، سازماندهی، آموزش و تجهیز تیم های واکنش سریع دامپزشکی در فوریت ها و بلایا با مسئولیت ها و شرح وظایف زیر در اولویت کاری بخش های دولتی، خصوصی و مردم نهاد دامپزشکی کشور باید قرار گیرد. این تیم ها به عنوان اولین پاسخ دهنده مراقبت های با کیفیت بالا به حیوانات و صاحبان آنها در فوریت ها و بلایا ارائه می نمایند (3،8،14).

- مرگ آرام و انسانی حیوانات آسیب دیده؛

- بررسی اپیدمیولوژی؛

- ارزیابی نیازهای دامپزشکی حیوانات؛

- درمان های دامپزشکی و تثبیت وضعیت حیوانات؛

- تقویت نظام مراقبت بیماری حیوانات؛

- پیاده سازی نظام مراقبت بیماری قابل انتقال بین انسان و حیوانات و ارزیابی بهداشت عمومی؛

- کمک های فنی برای اطمینان از سلامت و کیفیت آب و غذا؛

- ارزیابی آسیب پذیری و کاهش خطرپذیری؛

- پیاده سازی نظام مراقبت تروریسم شیمیایی، زیستی، پرتویی و هسته ای؛

- رفع آلودگی حیوانات و منابع آب و غذا؛

- درمان های دامپزشکی حیوانات عملیاتی و نظامی.

11) ایجاد یک نظام مراقبت زیستی، بهداشت عمومی و محیطی یکپارچه باید از تصمیم گیرندگان درباره اقدامات اتخاذ شده و اولویت بندی نیازهای نوظهور و جدید مدیریت در شرایط فوریت ها و بلایای زیست محیطی پشتیبانی نماید (8).

 12) با توجه به نیاز رو به رشد دامپزشکان با تخصص بهداشت عمومی، برنامه های آموزشی تربیت دامپزشکان عمومی با گرایش دامپزشکی در خدمت بهداشت عمومی باید مورد توجه دانشکده های دامپزشکی کشور قرار گیرد (9).

منابع:

1. Ballantynet, E. E.: The Veterinarian and Civil Defense. CAN. Vet. J. vol. I, no. 11, November, 1960.

2. Bergsma, D. (MD): The Veterinarian's Responsibility in Civil Defense. A. J. of Public Health, September 1952, Vol. 42, No. 9, pp. 1095-1098.

3. Drake, J.: The Canadian Veterinary Reserve: The CVMA’s Animal Emergency Response Team, Can Vet J.  2008 May;  49( 5):  433–436.

4. Dunning, D., Martin, M. P., Tickel, J. L., Gentry, W. B., Cowen, P., & Slenning, B. D. (2009).Preparedness and disaster response training for veterinary students: literature review and description of the North Carolina State University Credentialed Veterinary Responder Program. J Vet Med Educ, 36(3), 317–330.

5. Heath, S.E., Kenyon, S.J.  And Zepeda Sein, C.A.: Emergency management of disasters involving livestock in developing countries, Rev. Sci. tech. off. Int. Epiz. 1999, 18 (1), 256-271.

6. Hutchinson, L. R. and Sis, R. F. (1961) "The Veterinarian in Civil Defenee," Iowa State University Veterinarian: Vol. 24: Issue. 2, Article 5.Available at: www.lib.dr.iastate.edu.

7. Grandidier G. The role of the veterinarian during natural disasters, Rev Sci Tech. 1999 Apr; 18(1):239-55.

8. Leonardi,M. , Borroni, R. and Gennaro,M.:Veterinary medicine in disasters, Ann Ist Super Sanità 2006, Vol. 42, No. 4: 417-421.

9. Maccabe, AT, Matchett,KE, Hueston WD: The need for public-health veterinarians as seen by future employers. J Vet Med Educ. 2008 summer; 35(2):269-74.

10. Mantovani A, Leonardi M, Luini M, Volpini A. Veterinary public health in emergencies. Europ J Emergency Medicine 1998; 5:108-9.

11. Marshall K1, Norman BB, Schumacher R, Sahara R, and Robertson V.: Veterinarians as animal advocates during disasters: the California Veterinary Medical Association's disaster response program. J Am Vet Med Assoc. 1993 Oct 1; 203(7):1002-5.

12. Mateparae, J. (2015): National Civil Defense Emergency Management Plan Order 2015.

13. Mendoza Mainegra, E and Percedo Abreu, M.I.: DISASTER MANAGEMENT: THE ROLE AND PREPAREDNESS OF VETERINARY SERVICES,Conf. OIE 2012,

14. O'Rourke K.: Veterinary response teams proliferate. Veterinarians train for disease outbreaks and disasters. J Am Vet Med Assoc. 2004 Oct 15; 225(8):1173.