کد خبر: ۳۵۲۶

حکیم مهر یادداشت : شیوه های نوین در مدیریت بستر / دکتر مهرداد رستم‏زاده

 

 

Mehrdad@daminteb.com

در هزاره سوم که دانش بشریت در زمینه های مختلف با سرعت خارق العاده ای درحال تغییر و تحول است و هر لحظه پدیده ای نو متولد می گردد ، بهره مندی از دانش روز دنیا و به کارگیری آن در صنایع گوناگون ، ایجاد برنامه های مدیریتی صحیح و نوین را واجب می سازد و در این میان صنعت مرغداری نیز از این قاعده مستثنی نیست . بنابراین استفاده از روشهای نوین مدیریتی جهت بهره وری بیشتر و مناسبتر ، لازم و ضروری است . در این مقاله سعی شده است مطالبی در مورد مدیریت صحیح بستر ، به عنوان یکی از عوامل موثر در بهداشت و بهره وری که تاکنون کمتر به آن توجه شده ، ارائه گردد.

برای شروع مطلب بهتر است با بستر و ویژگیهای آن بیشتر آشنا شویم :

متاسفانه بسیار ی از مرغدارها به کیفیت بستربه اندازه جوجه ، تغذیه ، بهداشت و ... توجه و دقت کافی مبذول نمی دارند و این در حالی است که جوجه ها در طول دوره پرورشی در تماس مستقیم با بستر بوده و کیفیت آن بر روی عملکرد و رشد جوجه ها تاثیر بسزایی دارد. موادی را که می تواند به عنوان بستر مورد استفاده قرار گیرد بسته به شرایط منطقه ای ، آب و هوا و وضعیت اقتصادی مرغدار بسیار متنوع است که از آن جمله می توان از تراشه چوب ، کاه، خاک اره ، کلش ، برگ خشک ، سبوس ، تفاله مرکبات بعد از آبگیری به صورت پلت و ... نام برد که در این میان تراشه چوب و خاک اره بیشترین استفاده را دارند.

از ویژگیهای یک بستر ایده آل می توان به قابلیت بالای جذب رطوبت ، سبک بودن ، خشک بودن ، ارزانی ، نرم بودن ، عایق بودن ، قابل دسترس و قابل فروش بودن اشاره کرد. همچنین یک بستر مناسب باید فاقد هرگونه جسم خارجی ، انگل و گرد و غبار نیز باشد. به طور خلاصه می توان عملکرد یک بستر مناسب را چنین بیان کرد :

1.       رطوبت ناشی از نشت آبخوریها را جذب کرده و به دلیل افزایش سطح تماس با هوا موجب تبخیر سریع و در نتیجه خشک شدن آن می شود.

2.       بخش آبکی مدفوع را جذب کرده و باعث به حداقل رسیدن تماس جوجه ها با کود می شود.

3.       به عنوان عایق عمل کرده و از هدر رفتن گرما از طریق کف سالن جلوگیری می کند.

4.       نقش ضربه گیر نرم و محافظ و عایق حرارتی بین کف سخت و سرد و جوجه ها را ایفا می کند.

 

پس از آشنا شدن با ویژگیها و عملکرد های بستر جهت اینکه مطالب برای خوانندگان و تولید کنندگان عزیز کاربردی تر باشد مشکلات مرتبط با بستر و نحوه مدیریت آنها نیز همزمان مطرح می گردد :

 

وجود جسم خارجی در بستر

در روزهای اول جوجه ها به بستر نوک زده و آن را می خورند که این امر باعث عوارض گوارشی نظیر سوء هاضمه و حتی مرگ آنها خواهد شد. همچنین در بعضی از تراشه ها که از چوب کهنه تهیه می شوند اجسام خارجی مانند میخ باقی می ماند که بلع آنها توسط جوجه ها باعث سوراخ شدن سنگدان و پریتونیت می گردد.

وجود چنین اشیاء نوک تیز و تکه های درشت بستر نیز موجب زخم و خراشیدگی پای جوجه ها می گردد که بدون شک در روند وزن گیری و رشد جوجه ها تاثیر منفی خواهد گذاشت . برای رفع این مشکل در روزهای اول می توان روی بستر را با وسایلی مانند پارچه های کنفی ، کاغذهای مومی و کاغذهای مخصوص که از آنها می توان جهت تغذیه جوجه ها نیز استفاده کرد ، پوشاند. حسن دیگر استفاده از این پوششها، گرم نگه داشتن جوجه ها است و جوجه ها در چنین شرایطی احساس راحتی و آرامش بیشتری خواهند کرد. این پوشش 5-3 روز باقی می ماند و وقتی جوجه ها به خوبی به غذا خوردن عادت کردند می توان آنها را جمع کرد. البته کاغذهای مخصوص که جهت تغذیه نیز کاربرد دارند نیازی به جمع آوری نداشته و خود به خود از بین می روند و یا با بستر مخلوط می گردند.

 

ارتفاع بستر

ضخامت ایده آل بستر برای سالنهای پرورشی گوشتی در فصول گرم 5-3 سانتی متر و در فصول سرد 8-5 سانتی متر است. در گله های پرورشی مرغ مادر که کیفیت بیشتر مورد توجه قرار می گیرد ارتفاع بستر تا 12 سانتی متر نیز می رسد.

در این واحدها درصورتی که تخم مرغ ها یکبار در روز جمع شوند عمق بستر باید تاحدی باشد که تخم مرغ ها به طور کامل در آن فروبروند اما اگر جمع آوری چندین با در روز انجام می گیرد می توان از کاه ریز استفاده کرد تا تخم مرغ ها در داخل بستر فرونرفته و جمع آوری آنها سریعتر انجام شود. در این صورت احتمال شکستگی ، ترک خوردن و کثیف شدن تخم مرغها نیز کاهش پیدا می کند.

برای سیستمهایی که اتوماتیک می باشند استفاده از کاه و تراشه چوب به علت ایجاد اشکال در سیستم انتقال تخم مرغها توصیه نمی شود.

 

رطوبت بستر

رطوبت ایده آل بستر 25-20 درصد است. برای تعیین میزان رطوبت بستر در صورتیکه دسترسی به دستگاه های مخصوص امکان پذیر نباشد، می توان یک مشت بستر را برداشته و در دست فشار دهیم اگر بستر رطوبت مناسبی داشته باشد وقتی مشت خود را باز می کنیم نباید به صورت گلوله به هم چسبیده باقی بماند و باید بین آن شکافهایی ایجاد شود.

همچنین رطوبت بالای بستر را از چسبیدن بستر به کف کفش در زمان حرکت در سالن در یک مسافت کوتاه ، و رطوبت کم بستر را از صدای خش خش ضمن حرکت در سالن ، می توان تخمین زد.

 

مشکلات ناشی از رطوبت بالای بستر

رطوبت بالای بستر همراه با دما و ph بالا ( قلیایی بودن ) باعث ازدیاد میکروبها می گردد. در چنین شرایطی آنفولانزا ، لارنگوتراکئیت ، درماتیت ، رئو ویروس ، بوتولیسم ، برونشیت ، کوکسیدیوز و سایر بیماریهای باکتریایی ، ویروسی و قارچی ، شایع می شود. زخم سینه ، خراشیدگی پوست ، کبود شدن گوشت ، به وجود آمدن لکه روی گوشت ( که باعث افت کیفیت آن می شود ) ، بوی نامطبوع ، کثیف شدن تخم مرغها در واحدهای مادر و نهایتا کاهش تخم مرغهایی که قابل جوجه کشی باشند ، نیز از عوارض بستر مرطوب هستند.

همچنین رطوبت بالای بستر عامل اصلی انتشار آمونیاک می باشد که این ماده یکی از مهمترین فاکتورهای محیطی تاثیرگذار بر عملکرد جوجه محسوب می گردد. برخی از تولید کنندگان مشکل آمونیاک را دست کم گرفته اند اما باید توجه داشت که افزایش آمونیاک باعث عصبی شدن جوجه ها ، افزایش نزاع ، پرکنی آنها ، کاهش قدرت سیستم ایمنی و در نتیجه مستعد  درگیری با بیمارهای تنفسی میگردند. آمونیاک با غلظتppm  25  باعث تضعیف رشد و افزایش ضریب تبدیل غذائی و همچنین التهاب کیسه های هوائی و عفونتهای ویروسی و حتی مرگ می گردد. تبخیر آمونیاک از بستر باعث آلودگی هوا شده و از طرف دیگر ارزش اقتصادی کود به دلیل کاهش مقدار نیتروژن بستر پائین می آید. اولین قدم برای جلوگیری از مشکلات ناشی از آمونیاک کنترل رطوبت بستر با روشهای زیر است :

 

1.       از سالنهای  با ظرفیت مناسب استفاده شود زیرا تراکم بالا در سالنهای کوچک باعث افزایش رطوبت بستر می شود.

2.       در برخی موارد بستر تازه ، به درستی انبار نمی شود و مقدرا رطوبت بالایی دارد. برای رفع این مشکل باید 48-24 ساعت پیش از جوجه ریزی نسبت به حرارت دادن و تهویه سالن اقدام کرد تا آمونیاک موجود در بستر آزاد شده و در دوران رشد، میزان آزاد شدن آن به حداقل برسد.

3.       افزایش تهویه سالن در هفته های اول رشد درصورتیکه میزان آمونیاک بالا باشد.

4.       برای به جریان انداختن هوای گرم سالن که به خشک شدن بستر کمک می کند ، از هواکش استفاده شود.

5.       بهره گیری از سیستم تهویه با فشار منفی برای ورود هوای تازه از هواده ها توصیه می گردد.

6.       به دلیل اینکه هوای گرم توانایی نگهداری رطوبت بالایی را دارد ، ترکیب گرما و تهویه مناسب مقدار قابل توجهی از رطوبت سالن را حذف می کند ، به همین دلیل در صورتی که سیستم تهویه مناسب باشد ، نباید ترسی از افزایش دمای سالن داشت.

7.       کنترل و مدیریت سیستم آبخوریها برای جلوگیری از نشتی ، تنظیم ارتفاع آنها و میزان فشار آب ، متناسب با رشد جوجه ها و جلوگیری از تشکیل بیوفیلم در سیستم آبخوری با استفاده از شوینده های قوی و موثر ( ترکیبات پراکسید هیدروژنه ) توصیه می گردد.

8.       در صورت خیس شدن بستر، سریعاً باید نسبت به تعویض آن اقدام کرد.

9.       قسمتهایی از بستر که متراکم شده ( تخته شده باشد) باید تعویض شود چرا که این نواحی حاوی رطوبت و کود بالائی بود

نظر شما
ادامه