تدوین دستورالعمل ساماندهی سگ‌های بدون صاحب در سازمان دامپزشکی کشور/ تمام پناهگاه‌ها تحت نظارت دامپزشک قرار خواهند گرفت

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: سازمان دامپزشکی کشور به دنبال تدوین و اجرایی کردن یک دستورالعمل جامع در زمینه ساماندهی پناهگاه‌های سگ‌های بدون صاحب است. این را کارشناس مطالعات اپیدمیولوژیک بیماری‌های وحوش و حیات وحش دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور به حکیم مهر می‌گوید. «دکتر نرگس خرمی» معتقد است که سازمان دامپزشکی تابه حال هیچ گونه دخالتی در نحوه فعالیت این پناهگاه‌ها نداشته، اما با تدوین این دستورالعمل، نظارت خود را اعمال می‌کند.

حکیم مهر: سازوکار فعالیت پناهگاه‌های حیوانات بدون صاحب چگونه است؟

پناهگاه‌هایی که هم‌اکنون در سطح شهر فعالیت‌ می‌کنند، به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول پناهگاه‌های شهرداری که در قالب طرح کاهش و کنترل سگ‌های ولگرد فعالیت می‌کنند و دسته دوم پناهگاه‌های خصوصی هستند که توسط سازمان‌های مردم نهاد و افراد مختلف احداث شده‌اند.

حکیم مهر: ارزیابی شما از نحوه عملکرد این پناهگاه‌ها چیست؟

به طور کلی مشکلی که در این پناهگاه‌ها وجود دارد، این است که خیلی از آنها به لحاظ بهداشتی شرایط مناسبی ندارند و حقوق حیوانات و رفاه آنها با مخاطراتی جدی مواجه است. متاسفانه اقدامات درمانی در پناهگاه‌های مختلف به شکل سلیقه‌ای اعمال می‌شود، اما وقتی یک دستورالعمل وجود داشته باشد که از ابتدای ورود حیوان به پناهگاه تا خروج آن را ضابطه‌مند کند، شاهد معضلات موجود نخواهیم بود. سگ‌های موجود در پناهگاه‌ها ابتدا باید قرنطینه شده و مورد معاینات بالینی قرار گیرند. همچنین باید جایگاه‌هایی را برای آنها در نظر گرفت. گاهی مشاهده می‌شد سگ‌ها با تعداد خیلی بالا در این فضاها نگهداری می‌شوند که قابل قبول نیست.

قبل و بعد از زمانی که حیوانات به پناهگاه معرفی می‌شوند، ارتباطی به سازمان دامپزشکی ندارد، اما در آن مقطع زمانی که حیوانات در پناهگاه نگهداری می‌شوند، دامپزشکی باید ورود پیدا کند و اقدامات لازم را انجام دهد. چون به هر حال اماکن دامی محسوب می‌شوند.

حکیم مهر: تاکنون سازمان دامپزشکی چه نظارتی روی کار این پناهگاه‌ها داشته است؟

تابه حال سازمان هیچ گونه دخالتی در کار این پناهگاه‌ها نداشته، اما قرار شده که با کمک سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، دستورالعملی را در این رابطه تدوین کنیم تا بر این اساس، سازمان دامپزشکی به این حوزه ورود کند.

حکیم مهر:‌ این دستورالعمل الان در چه وضعیتی است؟

دستورالعمل در حال نگارش از سوی دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی و همچنین دفتر نظارت بر بهداشت عمومی سازمان دامپزشکی است؛ کمااینکه بحث مجوزهای آن مربوط به دفتر نظارت بر بهداشت عمومی است. ضوابطی آماده شده و ما قصد ورود به این قسمت را داریم تا شرایطی را ایجاد کنیم که زمانی که سگ زنده‌گیری و وارد این مراکز شد، برخی اصول در مورد آن رعایت شود؛ حتی در این مراکز حضور یک دامپزشک به‌عنوان مسئول فنی و حضور تکنسین الزامی است.

متاسفانه در این پناهگاه‌ها خیلی از افراد حامی که تخصصی هم ندارند، کار درمان سگ‌ها را انجام می دهند که ما نمی‌خواهیم شرایط به این شکل پیش برود. پناهگاه‌‌ها باید ضابطه‌مند بوده و براساس یک دستورالعمل فعالیت کنند. سازمان شهرداری‌ها هم قبول کرده که این دستورالعمل نوشته شود و پناهگاه‌ها را ملزم کنند تا پروانه بهداشتی خود را از سازمان دامپزشکی بگیرند.

امیدواریم بعد از ابلاغ این دستورالعمل پناهگاهی را نداشته باشیم که زیر نظر ما نباشد. طبیعتاً کنترل پناهگاهی که دارای مسئول فنی بوده و زیر نظر سازمان دامپزشکی فعالیت کند، بسیار راحت‌تر است. کمااینکه در این صورت سازمان دامپزشکی قادر است برخی شرایط مانند واکسیناسیون و ... را به پناهگاه‌ها دیکته کند.

حکیم مهر: دستورالعمل دقیقاً چه مواردی را در بر دارد؟

قبلاً کمیته‌ای تحت عنوان «اصلاح سگ‌های ولگرد» فعال بود که نام آن را به «کمیته ساماندهی سگ‌های بدون صاحب» تغییر دادیم. سازمان دامپزشکی از مدت‌ها پیش پیشنهاد دهنده توقف کشتار و یوتانایز به روش غیر انسانی بود. این دستورالعمل در راستای پیشگیری از این مسائل در حال تدوین است.

این نکته را نباید فراموش کرد که وقتی سگ‌های ولگرد از یک منطقه جمع‌آوری می‌‌شوند، به یکباره فضا خالی شده و یک خلاء به وجود می‌آید. آن تعداد حیوانی که در یک فضای این چنینی باقی می‌مانند، یا زاد و ولد خود را افزایش داده و یا اینکه به جای آنها حیوان وحشی وارد آن منطقه می‌شود. کمااینکه در روستاها یا مناطقی که به صورت دسته جمعی سگ‌ها را جمع‌آوری یا کشتار کردند، شاهد حمله گرگ و روباه و گزیدگی ناشی از حیوانات حیات وحش بودیم. به همین دلیل به این نتیجه رسیدیم که بهتر است برای سگ‌هایی که وارد پناهگاه می‌شوند، یک روند مشخص را پیش بگیریم تا تحت درمان قرار گرفته و آنها که نیازمند واکسیناسیون و درمان‌های خاص هستند، این خدمات را بگیرند و سپس پلاک‌گذاری و عقیم شوند.

در ادامه اگر کسی خواهان بود، به او واگذار شود و اگر کسی حیوانات را نخواست، در همان محلی که گرفته شده‌اند، رها شوند. این سگ‌ها باید رها شوند چون امکان زاد و ولد ندارند و جمعیت آنها به تدریج کاهش پیدا می‌کند، نه به یکباره.

حکیم مهر: چه تضمینی وجود دارد که شهرداری این دستورالعمل را اجرایی کند؟

تضمین آن این است که این دستورالعمل به صورت مشترک با شهرداری انجام می‌شود. سازمان دامپزشکی یک تفاهم‌نامه همکاری مشترک با شهرداری دارد که یکی از مواد آن مربوط به بحث سگ‌های ولگرد است. اصلا پیشنهاد دهنده این دستورالعمل خود سازمان شهرداری‌ها بوده و آنها از ما خواستند که به این مساله ورود پیدا کنیم و دستورالعملی را بنویسیم. در حال حاضر نیز پیگیری آن با سازمان شهرداری است. ما ضوابط مربوط به دامپزشکی را برای آنها تدوین می‌کنیم. وقتی ضوابط وجود نداشته نباشد، نمی‌توان آنها را مجبور یا توبیخ کرد.

حکیم مهر: یعنی اگر دستورالعمل ابلاغ شود، شاهد این خواهیم بود که در هر پناهگاه، یک نفر دامپزشک هم اشتغال دارد؟

چون هنوز دستورالعمل به شکل کامل تدوین نشده، نمی‌توان وارد ریز آن شد. به هر حال ما پناهگاه‌هایی را هم داریم که حجم آنها کوچک و تعداد حیوانات موجود در آنها کم است. ما باید بر اساس ضوابط، یک استاندارد تعیین کنیم که مثلا هر تعداد مشخص پناهگاه، یک دامپزشک داشته باشد. اما آنچه مسلم است، با ابلاغ دستورالعمل، تمام پناهگاه‌ها تحت نظارت دامپزشک قرار خواهند گرفت و ما از دامپزشکان گزارش خواهیم خواست. وقتی دکتر دامپزشک دارای مجوز، مسئولیت پناهگاه را بر عهده گیرد، او طرف صحبت سازمان دامپزشکی خواهد بود و مجبور می‌شود که ضوابط سازمان را اعمال و اجرا کند.

حکیم مهر: اگر شرایط مطابق اساسنامه پیش رفت و قرار شد که دامپزشکان نیز در این مساله به کار گرفته شوند، مسئولیت تامین اعتبارات حقوق این عزیزان با چه ارگانی است؟

قاعدتاً باید از سوی شهرداری باشد. کمااینکه در حال حاضر خیلی از شهرداری‌ها پناهگاه‌ها را از طریق مناقصه واگذار می‌کنند و یک سازمان مردم نهاد با آنها قرارداد می‌بندد و مسئولیت پناهگاه را قبول می‌کند. قطعا آن سازمان مردم نهاد برآورد هزینه به شهرداری می‌دهد که یکی از مولفه‌های این برآورد هزینه، حقوق دامپزشک است.

حکیم مهر: پیش‌بینی شما از زمان نهایی شدن دستورالعمل چیست؟

واقعیت این است که زمان نهایی شدن دستورالعمل را به شکل دقیق نمی‌توان گفت. از آنجا که قصد ورود جدی و قوی به مساله را داریم، نیازمند کمی زمان هستیم.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

در حوزه پناهگاه‌ها اقدام مثبت و موثری در حال انجام است و بنده خیلی خوشحال هستم که دامپزشکی هم در این قسمت ورود می‌کند. اگر یک نظارت از سوی دامپزشکی وجود داشته باشد، خیلی از مسائل و مشکلاتی که الان شاهد آن هستیم، کمتر می‌شود. امیدواریم که با این دستورالعمل، پناهگاه‌ها را به شرایط ایده‌آل برسانیم. کمااینکه قرار نیست پناهگاه‌ها، یک مکان دائمی برای سگ‌ها باشند. صاحبان این پناهگاه‌ها باید مجاب شوند که سگ بعد از گذشت دوره و انجام اقدامات بهداشتی و درمانی، حتما باید رهاسازی یا واگذار شود. چون پناهگاه‌هایی که ورودی دارند و فاقد خروجی هستند، باعث بروز معضلات و بیماری‌های عفونی، آسیب‌دیدگی و جراحات می‌شوند.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.