«بلوچ»ها اعتقادي دارند و همين اعتقاد موجب شده يك گونه در معرض انقراض از حيات وحش ايران همچنان با وجود خشكسالي پي‌درپي زنده بماند.
به گزارش حکیم مهر به نقل از اعتماد، «بلوچ»ها براي آب و هر آنچه به آب وابسته است احترام زيادي قائلند. البته به استان سيستان و بلوچستان كه سفر كنيد نخستين پذيرايي‌شان از ميهمان آوردن ارزشمندترين چيز در آنجا يعني يك ليوان آب نوشيدني است. «گاندو» يا تمساح پوزه كوتاه ايراني نيز به آب وابسته است و اينك تنها زيستگاهش در جهان استان سيستان و بلوچستان در محدوده رودخانه سرباز و منطقه «باهوكلات» است.
حالا به جز ايستگاهي در «ريكوكش» كه محيط زيست آن را حفاظت مي‌كند، در دهستان «باهوكلات» يكي از اهالي اين منطقه محيط بان افتخاري گاندوها شده است. «ملك‌دينار شجره» مردي ۶۵ ساله است كه با علاقه و همت خود از ۲۴ گاندو مراقبت مي‌كند. اگر آب بركه آن تمام شود تلاش مي‌كند تا اندك آبي به بركه سرازير شود.
فيلم غذا دادن ملك‌شجره به گاندوها در توييتر دست به دست شد. فرصتي كه مي‌تواند در اين روزگار خشكسالي فرصتي براي زندگي و اشتغال و افزايش سفر و رونق بومگردي با تكيه بر زندگي گاندوها باشد.
چندين سال است كه وضعيت گاندوها به سبب خشكسالي در موقعيت خطرناكي قرار گرفته است. شما الان چه كمكي به گاندوها مي‌كنيد؟
رودخانه سرباز قبلا خيلي بيشتر از وضعيت كنوني عمق داشت و براي همين گاندوها در آن به راحتي زندگي مي‌كردند. الان كه سد پيشين مانع از جريان سابق آب در رودخانه شده در بسياري از نقاط رودخانه نياز به لايروبي وجود دارد. الان در بركه‌اي كه در نزديكي خانه من و در نزديكي رودخانه هنوز آب دارد ۲۴ گاندو زندگي مي‌كنند. من ١٢-١٠ سال است كه به صورت افتخاري با سازمان محيط زيست همكاري مي‌كنم. شده‌ام محيط بان افتخاري گاندوها. حتي از شكار پرنده‌ها و آهوها هم ديگران را منع كرده و مي‌كنم. الان بيشتر از ۴ سال است كه آب ضعيف شده است. ۲ سال است بارندگي نداشته‌ايم. يا خيلي بارندگي كم بوده است.
الان اين بركه‌اي كه گاندوها در آن هستند را چطور زنده نگه داشته‌ايد به ويژه كه مردم در آن منطقه خودشان براي تامين آب مشكل دارند.
در تابستان با درجه حرارت ۴۵ تا ۵۲ درجه‌اي خيلي زود آب تبخير مي‌شود و آب بركه تمام مي‌شود. آن وقت است كه گاندوها براي تامين غذا از جاي خود بيرون مي‌روند و در مسيرشان شايد دام يا مرغ و خروس اهالي روستا را بخورند. پارسال وقتي آب داشت تمام مي‌شد با دستگاه پمپ آبي كه داشتم از رودخانه آب را به محل بركه انتقال دادم؛ يك كار ديگري هم مي‌كنم. وقتي آب بركه خشك مي‌شود بلافاصله به محيط زيست اطلاع مي‌دهم و آنها بيل مكانيكي مي‌فرستند تا با ايجاد نهري مقداري آب از رودخانه به بركه آنها انتقال يابد. خوشبختانه محل بركه تا رودخانه حدود ۱۳۰ تا ۱۵۰ متر فاصله دارد. اما به هر حال تامين غذا براي گاندوها كار ساده‌اي نيست. به ويژه كه خشكسالي وضعيت مردم را هم تحت تاثير قرار داده است.
براي تامين غذاي اين گاندوها چه كار مي‌كنيد؟ بالاخره كار ساده‌اي نيست كما اينكه معمولا مردم از اينكه دام و مرغ و خروس‌شان توسط گاندوها شكار مي‌شود شاكي هستند و اعتراض مي‌كنند.
معمولا مي‌روم از جاده چابهار از مرغداري‌ها و افرادي كه مي‌شناسم پاي مرغ، كله مرغ يا آنچه مردم نمي‌خواهند و به درد اين حيوان مي‌خورد را جمع مي‌كنم. اين گاندوها هم با من آشنا شده‌اند و هر وقت مي‌روم مي‌آيند تا غذا بخورند. گاهي اوقات شب‌ها مي‌روم و آنها هم از آب بيرون مي‌آيند. به جز من پسرم «حيدر» هم براي غذا دادن به گاندوها كمك مي‌كند.
با اين شرايط هر روز بايد به مرغداري‌ها و كشتارگاه‌ها سر بزنيد.
از مسوولان كمك خواستم كه دستكم به من يك فريزر بدهند تا بتوانم غذاهايي كه جمع مي‌كنم يا گاهي مردم مي‌آورند را در آن نگهداري كنم. چون هميشه كه نمي‌توان پاي مرغ و كله مرغ را آماده گير آورد. البته آقاي اشرفعلي حسيني، رييس اداره محيط زيست چابهار خيلي كمك مي‌كند و همراه ماست. اما بالاخره همين پاي مرغ هم بايد بخرم و معمولا هربار ٢۰ -١۰هزار تومان مي‌خرم. با اين همه پارسال يك فريزر ۱۵۰ليتري خريداري كردم تا بتوانم غذاي گاندوها را در آن نگهداري كنم چون هميشه غذا برايشان نيست.
هيچ كس به شما براي حفاظت از گاندوها كمك مالي نمي‌كند؟ حداقل براي تامين غذاي آنها؟
كسي به جز برخي گردشگران كه گاهي اوقات مي‌آيند و براي كمك به گاندوها پولي مي‌دهند، كمكي نمي‌كند. امسال در نوروز گردشگر خوب آمد. بالاخره وقتي مردم مي‌آيند كه گاندوها را ببينند بايد برايشان غذا بيندازم تا آنها از آب بيرون بيايند و مردم بتوانند آنها را ببينند.
شغل خودتان چيست و الان شغل خودتان چه شرايطي دارد؟
شغل ما كشاورزي است. اين سال‌ها با سد پيشين ديگر نتوانسته‌ايم آب كافي داشته باشيم تا كشاورزي كنيم. باران هم خيلي كم مي‌بارد. خانه من حدود يك هكتار زمين دارد و براي جبران برخي مشكلات در آن انبه، ليمو و موز كاشته‌ام اما آب آنقدر كم است كه آنها هم خشك شده‌اند. چشم انتظار واريز يارانه هستيم به ويژه كه ديگر مرز هم بسته است و كارهايي مثل انتقال گازوييل هم ممكن نيست.
در وضعيت خشكسالي و بي‌آبـي موجــود پيش آمده كه از ميان گاندوهايي كه شما از آنها حفاظت مي‌كنيد يكي تلف شود؟
تا به حال اتفاق نيفتاده است. معمولا تا ۶ ماه هم بدون آب دوام مي‌آورند. اما وقتي آب تمام مي‌شود معمولا راه مي‌افتند تا آب پيدا كنند و آن موقع خطرناك مي‌شوند. اين حيوان هم در شرايطي كه آب كم باشد از آب بيرون مي‌آيد تا خنك شود. چون در اين هواي گرم، آب كم هم زودتر داغ مي‌شود.
در ايستگاه ريكوكش بركه را جوري درست كرده‌اند كه در آن گياهاني سبز شده‌اند و گاندوها مي‌توانند در سايه آنها كمتر گرما بكشند. آيا بهتر نيست اين بركه را هم چنين كاري كنند؟
اگر قرار باشد براي بركه كاري كنيم كه مثل ايستگاه ريكوكش محل زندگي گاندوها شود نياز به برنامه‌ريزي و كار مهندسي دارد. اتفاقا به آقاي حسيني هم گفته‌ام.
بهتر نيست با همكاري سازمان ميراث‌فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به جذب گردشگر بپردازيد تا هم مردم با اين حيوان در معرض انقراض آشنا شوند و هم به رونق منطقه خودتان و زندگي شما كمك شود؟
اتفاقا به من پيشنهاد دادند كه از سازمان ميراث‌فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري تقاضاي مجوز بومگردي كنم. من هم اين تقاضا را كرده‌ام. آمدند خانه و زمين مرا ديدند و تقريبا مراحل اداري آن انجام شده است. بايد يك نامه از زاهدان بگيرم تا مراحل پاياني آن تمام شود. اين كار مي‌تواند به بقيه مردم هم روحيه بدهد و آنها را متوجه كند كه گاندوها چقدر براي زندگي ما مهم و حياتي هستند. براي همين بايد همه مردم و شما رسانه‌ها به ما كمك كنيد تا بتوانيم اين حيوان‌ها را زنده نگه داريم.
