به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، بسیاری از زیستگاههای خوزستان قربانی برداشتهای بی رویه از منابع هستند. حالا نوبت به عقربها رسیده است. آنطور که مسئولان و فعالان محیط زیست میگویند زنگ خطر برای عقربهای خوزستان هم به صدا درآمده است. هجوم سودجویان و دلالان برای زندهگیری عقربها کشتارجمعی این گونه جانوری را در ماههای اخیر در پی داشته است.
قاچاق عقرب هم به تازگی به لیست کالاهای قاچاق اضافه شده است. توقیف محمولههایی با بیش از ۱۵ هزار عقرب در کمتر از یک ماه، در تایباد خراسان رضوی که قرار بود به افغانستان قاچاق شود، به تازگی خبرساز شده است. گفته می شود بخش عمده از این محمولهها عقربهای بومی خوزستان بوده که چندین هزار از آنها تلف شده است.
در روزهای اخیر شورای هماهنگی تشکلهای محیط زیست و منابع طبیعی خوزستان نسبت به صید بی رویه عقرب در این استان هشدار داده و از صدور حکم توقیف متخلفان زنده گیری و شکار عقرب در رامهرمز خبر داده است.
مسئول کمیته حقوقی شورای هماهنگی تشکلهای محیط زیست و منابع طبیعی خوزستان در این باره میگوید: دادستان رامهرمز حکم توقیف متخلفان زندهگیری عقرب را در پی انتشار اطلاعیه یک موسسه غیرمجاز و اعلام جرم این کمیته علیه موسسه، صادر کرده است.
«محمد داسمه» میافزاید: در روزهای گذشته یک موسسه غیرمجاز طی یک اطلاعیه در فضای مجازی از مردم خواسته بود که برای دور کردن این جانور موذی (عقرب) و ایجاد اشتغال خانوادگی، آنها را شکار کنند و به این موسسه تحویل دهند.
وی اضافه میکند: بعد از پیگیری مشخص شد که آدرس اعلام شده در اطلاعیه مربوط به یک پزشک و یک منزل اجارهای است که در حال حاضر غیرفعال است، اما حکم توقیف مجرمان که از سوی دادستان صادر شده شامل هر گونه گزارشی از زنده گیری عقرب در رامهرمز میشود.
داسمه ادامه میدهد: وضعیت زنده گیری عقرب در برخی شهرستانها به ویژه رامهرمز، باغملک، اندیکا و ایذه بسیار نامطلوب و در رامهرمز حاد شده است؛ بسیاری از مردم با توهم درآمدزایی، شبها با در دست داشتن چراغ قوه برای شکار عقرب راهی مناطق اطراف شهر میشوند؛ از سوی دیگر دلالها و سودجویانی که مردم را ترغیب به شکار کرده و آنها را میخرند، مکان ثابتی ندارند تا بشود به راحتی آنها را به دام انداخت.
وی تصریح میکند: چند دلال شناسایی شدهاند و در حال جمع آوری مستندات لازم هستیم تا آنها را به مراجع قضایی معرفی کنیم.
صف بندی متقاضیان عقرب
معاون محیط زیست طبیعی حفاظت محیط زیست خوزستان همچنین با بیان اینکه زنده گیری عقرب جرم است میگوید: تاکنون هیچ مجوزی برای افراد یا موسسات در زمینه زندهگیری و یا پرورش عقرب صادر نکردهایم و افرادی نیز به دلیل تخلف بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدهاند.
وی اظهار می کند: بحث زنده گیری عقرب و خرید و فروش آن مدتی است که داغ شده و ظرف امسال و پارسال ۱۱ نفر متقاضی پرورش عقرب به این اداره کل مراجعه کرده و درخواست مجوز کرده اند، اما هیچ اطلاعی از نحوه کار این افراد در دست نیست و مطالعهای نیز در این زمینه صورت نگرفته، به همین دلیل با درخواست آنها هنوز موافقت نشده است.
مولا هدف از زنده گیری عقرب را سم گیری از آنها و استفاده غذایی و یا دارویی عنوان میکند و می گوید: زنده گیری عقرب در برخی استانها به ویژه خوزستان، ایلام و کرمانشاه مطرح بوده و در حال افزایش است، زیرا سودجویانی در این عرصه در حال فعالیت هستند که کار زنده گیری و یا دلالی و خرید و فروش آن را انجام میدهند و هر عقرب را ۵۰ هزار ریال میفروشند؛ آنطور که گفته شده، یک محموله پنج هزار تایی توقیفی در خراسان رضوی، از خوزستان جمع آوری شده بود.
وی با بیان اینکه درباره خزندگان استان مطالعات کاملی انجام نشده، می افزاید: تعداد گونههای عقرب در استان شناسایی نشده اما بر اساس مشاهدات میدانی تنوع گونه در خوزستان بالا و بیشترین تراکم آن در اندیکا، مسجدسلیمان است، البته گونههایی که در جنگلهای نیمه گرمسیری وجود دارد بزرگتر هستند.
مولا تابستان را فصل بلوغ و پراکنده شدن عقربها در طبیعت میداند و تصریح میکند: با زنده گیری و کشتن عقربها زنجیره غذایی و چرخه حیات دستکاری شده و یکی از حلقههای آن نابود میشود که این مساله آسیبهایی برای زیستگاهها به همراه دارد، به طور نمونه عقرب، کنترل کننده بعضی حشرات همچون کنه در طبیعت است که با از بین بردن عقرب با طغیان کنه و شیوع بیماریها مواجه خواهیم شد.
منزوی و شب فعال
به طور کلی راسته عقربها از رده عنکبوتیان و شاخه بندپایان و شامل ۲۸ خانواده است که حدود نصف این خانوادهها منقرض شده و گونههای زنده فعلی بیش از یک هزار و ۶۰۰ گونه را شامل میشوند. تمامی کژدم ها واجد غده سمی و زهر هستند اما حدود ۲۵ گونه از آنها ار نظر پزشکی خطرناک هستند.
نقشه پراکنش جغرافیایی عقربها نشان میدهد که تنوع آنها از جنوب غرب به سمت شمال شرق کشور کاهش مییابد و در عین حال ارتفاعات زاگرس و البرز چندان شرایط خوبی برای تنوع گونهها نیست ولی فلات مرکزی و جلگههای جنوبی شاهد تنوع گونه های عقرب است.
خوزستان از جمله مناطق عقرب خیز کشور با گونههای متعددی است. بر اساس مطالعه فراوانی گونههای مختلف عقرب های خوزستان که توسط مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان از سال ۷۲ تا ۷۴ انجام شده، ۱۱ جنس و ۱۲ گونه و یک زیر گونه از ۲ خانواده اسکورپیونیده (دو گونه) و بوتیده (۱۰ گونه و یک زیرگونه هستند) پیدا شدند.
بسیاری از عقربها به دور از سکونتگاه های انسانی زندگی میکنند و تمایلی به زندگی در مجاورت انسان ندارند. این گونهها اغلب در بیابان ها یافت میشوند که ممکن است تماس محدودی با انسان داشته باشند عقربها به طور کلی خاکزی و شب فعال هستند و در طول روز در مخفیگاههای خود به سر میبرند.
اما در ماههای اخیر با یک جستجوی ساده در اینترنت میتوان بستههای آموزش ویژه صید، نگهداری، پرورش، سم گیری و فرآوری سم عقرب را به راحتی به دست آورد که تهدیدی برای این گونهها به شمار میرود.
اختلاس، این بار از ذخایر ژنتیکی
رئیس موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی شعبه جنوب غرب کشور (اهواز)، همچنین با اظهار نگرانی از روند افزایشی زندهگیری عقرب، تصریح میکند: صید عقرب آنچنان در خوزستان بالا گرفته که این مساله را به نهادهای امنیتی گزارش کردهایم.
«امیرمحمد کردزنگنه» میگوید: به دلیل صید بی رویه، موسسه رازی به عنوان تنها تولیدکننده پادزهر عقرب در کشور، نیز نتوانسته نیاز خود را تامین و حتی یک عقرب شکار کند، به طوری که احتمال دارد تولید موسسه هم دچار اختلال شود.
وی توضیح میدهد: صید عقرب در خوزستان بیش از هر نقطه کشور در حال انجام است، ماهانه حداقل ۱۰۰ نفر به موسسه رازی اهواز مراجعه و صید عقرب خود را عرضه میکنند اما ما از آنها خریداری نمیکنیم.
کردزنگنه ادامه میدهد: در سالهای اخیر باب شده است که عده ای بدون مجوز و عدهای هم با مجوز، مار و عقرب صید میکنند، در برخی استانها ادارات محیط زیست و دامپزشکی مجوز میدهند و گاهی اوقات نیز معاونت علمی ریاست جمهوری برای شرکتهایی تحت عنوان دانش بنیان مجوز صادر میکند، البته در حال حاضر اطلاعی از تعداد و نحوه مجوزها نداریم و نمی دانیم که صید عقرب در خوزستان به صورت مجاز و یا غیرمجاز انجام میشود، اما این را میدانیم که عدهای سودجود برای اینکه یک شبه پول هنگفتی به دست بیاورند در حال غارت منابع و ذخایر ژنتیکی ما هستند، که جزو ثروتهای عمومی جامعه است.
وی با بیان اینکه صید بی رویه عقرب، تنوع زیستی کشور را با مخاطره جدی روبرو میکند میگوید: برداشت بی رویه از منابع زیستی نیز نوعی اختلاس و سرقت از منابع ملی به شمار میرود و باید متوقف شود.
کردزنگنه تشکیل یک تیم کارشناسی در استان را با حضور سازمان محیط زیست و دستگاههای قضایی، خواستار میشود تا جلوی شکارچیان غیرمجاز عقرب را بگیرند و صلاحیت مجوزهای افراد و موسسات را بررسی کنند؛ زیرا معتقد است که بسیاری از صیادها دانش فنی ندارند و از انواع گونه ها و نگهداری و سم گیری آنها مطلع نیستند به همین دلیل عقربها و سمی که به دست میآورند از بین میرود.
وی تصریح میکند: به نظر می آید که در قاچاق و خرید و فروش عقربها بیشتر مساله دستکاری ژنتیکی ذخایر کشور مطرح باشد تا استفاده از سم عقرب برای مصارف دارویی.
۳۰ هزار عقرب در دام صیادان مجاز
از سوی دیگر عملکرد موسسه سرم سازی رازی نیز با انتقاد فعالان محیط زیست مواجه است. صید و برداشت بی رویه از منابع، عدم بازگشت مارها و عقربهای شکار شده به طبیعت بعد از سم گیری و یا رهاسازی آنها بدون توجه به زیستگاه، اتهاماتی است که متوجه این موسسه است.
رئیس موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی شعبه جنوب غرب کشور (اهواز) اما این اتهامات را رد میکند و میگوید: این موسسه سالانه ۲۰ هزار تا ۳۰ هزار عقرب از کل کشور صید میکند که همه آنها بعد از سم گیری به طبیعت بازگردانده میشود.
کردزنگنه تاکید میکند: این موسسه صیادان مجربی دارد که با انواع عقرب سمی و غیرسمی آشنا هستند و آسیبی به محیط زیست وارد نمیکنند.
دیرینهها در خطر انقراض
عقربها از قدیمی ترین ساکنان زمین هستند. مطالعات نشان میدهد که آثار آنها روی کره زمین از دوره سیلورین (از دوره های دیرینه زیستی) یعنی حدود ۲۴۰ میلیون سال پیش به صورت سنگواره پیدا شده است. این مساله نشان دهنده وجود عقربها پیش از پیدا شدن دایناسورها است.
آیا نسل ۱۴ خانواده باقیمانده عقربها در معرض انقراض است؟