فراگیرشدن فرهنگ مدیریت بهداشتی بهینه در دامپزشکی بعد از وقوع بلایای طبیعی
دکتر حسین یاوری
دامپزشک، متخصص بهداشت و بیماری‌های آبزیان
شاید شما هم با این گزاره موافق باشید که: پس از وقوع بحران هایی مانند سیل اخیر، اهمیت مدیریت بهداشتی پیشگیرانه برای مقابله با بروز خسارات سهمگین در بخش های مختلف، نمودی دوچندان می یابد. هدف از این نوشتار، واکاوی این پرسش کلیدی است که «چرا فرهنگ مدیریت بهداشتی با بروز سوانح و بلایای طبیعی، فراگیر می شود؟» پیشنهاد می کنم دقایقی با ما همراه باشید و درباره این بحث ساده و در عین حال مهم و کاربردی، اندکی تأمل کنیم.
همه ما ممکن است درباره شیوه های بهینه مدیریت (GMP یا BMP) به طور تخصصی یا جزیره ای در حوزه ی دامپزشکی مطالبی بدانیم و یا پیاده سازی ضوابط اجرایی آن‌ها را به نوعی تجربه کرده باشیم؛ با این حال، شاید برای درک بهتر موضوع و یافتن پاسخی برای این سوال که چرا عنوان این یادداشت را با اصطلاح «فراگیری فرهنگ» آغاز کرده ایم، اندکی بیش از حد معمول باید وقت صرف کرد.
در گام نخست بیایید سری به دنیای فرهنگ لغات دهخدا و معین بزنیم و معنی واژه‌ی «فرهنگ» را از منظری دیگر بنگریم و هم‌زمان، به جستجو در معانی لغات انگلیسی برای آن بپردازیم. برای شناخت بهتر این مفهوم بد نیست بخش مشترک دو واژه‌ی aquaculture (آبزی‌پروری) و agriculture (کشاورزی) - به عنوان واژگان آشنای حیطه ی کار تخصصی خودمان- را مدنظر داشته باشیم و برای یافتن معادلی مناسب در زبان فارسی حرکت کنیم. با این کار، درخواهیم یافت که چه در زبان شیرین فارسی و چه در انگلیسی یا زبان های دیگر، در این واژه یک مفهوم کلی نهفته است که آن هم چیزی نیست جز رواج اصول و قواعد در سطح عموم جامعه یا فراگیر شدن یک تاکتیک یا تکنیک، که این مفاهیم را همه ما به خوبی می دانیم و تجربه کرده ایم.
اما این واقعیت تلخ را باید پذیرفت که با وجود اذعان همگان به حکمت های مستور در ادبیات عامه، ازجمله ضرب‌المثل پرکاربرد «علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد» که بارها شنیده ایم و همه با آن آشنا هستند، اما در زندگی روزمره و حتی برنامه کاری خود کمتر به آن بها می دهیم و این وضعیت معمولا تا زمانی ادامه می یابد که یک رخداد جدی با تبعات سنگین خود را بر ما تحمیل می کند و آن گاه است که همه از ضرورت اصلاح تاکتیک ها یا تکنیک ها و لزوم تغییرات فرهنگی در حوزه های تخصصی برای پیشگیری از برخی مسائل حاد موجود، سخن می گوییم!
شاید چاره ی کار و تدبیر را باید در معانی شرح داده شده‌ی «فرهنگ» دانست. برای حل این معضل مهم لازم است شعار «پیشگیری مقدم بر درمان است» را خط مشی عملی مدیریت شیوه های بهتر کنیم.
آنچه در ادامه می آید، برخی از مصداق ها و سوالاتی است که به شیوه مرسوم این قلم، در قالب «آیا می دانید» برای اثبات فرضیه این یادداشت است؛ در پایان هم چند پیشنهاد برای بسط فرهنگ تعامل بین بخشی در حوزه ی دامپزشکی ارایه خواهد شد تا بلکه از این پس، وقوع بلایا به عنوان زنگ بیدارباش فراگیری یک روش و تاکتیک روش مدیریت بهتر، برای ما ایفای نقش نکند و بتوان با برنامه ریزی و همدلی و با خرد جمعی این مهم را قبل از وقوع حادثه به سرانجام رساند؛ پس بدون هیچ حرف اضافی:
- آیا می دانید جرقه‌ی ذهنی این یادداشت برگرفته از سیل اخیر است که نه تنها صاحب این قلم را واداشت این چند سطر را هرچند مختصر به رشته‌ی تقریر و حیطه بحث درآورد، بلکه دیگرانی را هم به تکاپو واداشت که بخش دوم واژه‌ی انگلیسی کشاورزی و آبزی‌پروری را که در بالا با مضمون فرهنگ آمده است، با فراخوانی همگانی، یعنی تبدیل به فرهنگ شدن شیوه‌ی مدیریت بهینه، به منصه ظهور برسانند؟
- آیا می دانید با جستجویی اندک در دنیای مجازی و رسانه ها می توان به این نتیجه رسید که بخش مهم مصاحبه های تصمیم گیران در حوزه ی دام، طیور و آبزیان بعد از سیل اخیر، با مضمون اجرای صحیح ضوابط تاسیس و بهره‌برداری آن‌ها انجام گرفته است؟
- آیا می دانید بعد از وقوع هر حادثه مهم و بلایای طبیعی، تمایل به خرید بیمه نامه های خسارت سیل، زلزله و امثال آن ها، در اولویت کار بهره برداران بخش های مختلف قرار می گیرد و در واقع، فراگیر می شود؟
- آیا می دانید رعایت حریم ها و فواصل و انتخاب مکان برای احداث مزارع آبزی پروری و دامپروری در جای مناسب خواسته‌ی تصمیم‌سازان و تصمیم گیران است و بعد از شیوع بیماری ها نیز دغدغه‌ی اول تصمیم گیران و تصمیم سازان می شود؟
- آیا می دانید آموزش مدیریت بحران در نظام دامپزشکی با همکاری سازمان دامپزشکی بعد از همین سیل اخیر الزامی می شود؟
- آیا می دانید شیوع بیماری هایی همچون لکه سفید در میگو، آنفلوانزای فوق حاد طیور، تب برفکی، لمپی اسکین در گاو، بیماری VHS در ماهی قزل آلا و... در صورت شیوع، خسارت اقتصادی چند صد برابر سیل اخیر به همراه خواهد داشت؟
- آیا می دانید دستورعمل‌های شیوه های مدیریت بهتر بهداشتی به عنوان بنچ‌مارک، همین حالا از طریق فضای وب به عنوان ابزاری کارآمدتر از هشدار بلایا با ریز اطلاعاتش برای اجرای شیوه های مدیریت بهینه در دسترس عموم قرار دارد؟
- آیا می دانید اگر بخواهیم در قالب یک تفکر سیستمی برای شکل گیری فرهنگی فراگیر در حوزه ی کشاورزی و مدیریت بهداشتی دامپزشکی، تدبیر و چاره ای برای کاهش اثرات بلایا پیشنهاد دهیم، انجمن های صنفی یا اتحادیه های حوزه های مربوط برای پیاده سازی الگوی مشترک پیشگیری از این دست حوادث به عنوان بهترین تصمیم‌سازان قلمداد می شوند؟
- آیا می دانید پیش از این هم از نگارنده این جستار، دو یادداشت با عنوان «دامپزشکی پایلوت کارآفرینی دولتی در کشور شود» یا «انجمن های صنفی دامپزشکی، تصمیم سازان فراموش شده» در همین سایت حکیم مهر منتشر شده است؟
- و به عنوان آخرین پیشنهاد راقم این سطور، و البته نه ختم کلام بلکه شروعی دوباره، به بخش نظرات بروید و با پیشنهادهای خود با همین سبک «آیا می دانید»، کمک کنید چند شیوه یا پارامتر دیگر برای انجام شیوه های مدیریت بهتر در راستای شکل گیری این الگو به دست اندرکاران معرفی نماییم.
آیا می دانید عامل اصلی اجرا نشدن کامل ضوابط صدور پروانه(اصلی ترین عامل پیشگیری کننده از حوادث قهری طبیعت،شیوع بیماری و...) دخالت سیاست،اقتصاد،فرهنگ و...در یک امر فنی و علمی است؟! 
