برنامه‌های پیشگیرانه دامپزشکی برای وزارت بهداشت بسیار مهم است/ تعامل با سازمان دامپزشکی برای کنترل بیماری‌ در جمعیت انسانی

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای کنترل بیماری‌ در جمعیت انسانی نیاز به هماهنگی با سازمان دامپزشکی دارد»؛ این را کارشناس مسئول برنامه‌های زئونوز مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر این وزارتخانه به حکیم مهر می‌گوید.

از نظر «دکتر محمد زینلی» اگر منشاء بیماری در دام کنترل شود، موارد بیماری در انسان کاهش پیدا خواهد کرد. وی واکسیناسیون دامی و کنترل ترددهای دام‌های آلوده از طریق قرنطینه‌ را یکی از برنامه‌های پیشگیرانه سازمان دامپزشکی می‌داند که انجام آن برای وزارت بهداشت بسیار مهم است.

حکیم مهر:‌ آقای دکتر، تعاملات بین وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی برای کنترل بیماری‌های زئونوز چگونه است؟

برخی بیماری‌ها وجود دارد که در وزارت بهداشت تحت مراقبت هستند. از جمله این بیماری‌های شایع می‌توان به تب مالت، CCHF ، بیماری هاری که شیوع کمی دارد اما موارد حیوان‌گزیدگی آن با افزایش مواجه شده است، سیاه‌زخم و سالک اشاره کرد که شکل زئونوتیک آن جزء ‌بیماری‌هایی است که سایر بیماری‌ها از جمله هیداتیدوز و لپتوسپیروز با اهمیت کمتر در برنامه‌های مراقبت قرار دارند.

ما برای اینکه بتوانیم به کنترل بیماری‌ در جمعیت انسانی دست پیدا کنیم، نیاز به هماهنگی با سازمان دامپزشکی داریم، کمااینکه معمولا کنترل بیماری‌های زئونوز در وهله اول منوط به کنترل بیماری در حیوان و دام است. اگر ما بتوانیم منشاء بیماری را در دام کنترل کنیم، موارد بیماری در انسان کاهش پیدا خواهد کرد.

حکیم مهر: این هماهنگی‌ها چطور انجام می‌شود؟

از سال‌های گذشته با توجه به اهمیت این بیماری‌ها در کشور، جلسات متعددی را با سازمان دامپزشکی داشتیم که این جلسات طی دهه‌های گذشته نمود خود را در راستای هماهنگی بین بخشی نشان داده است. آن هم به این ترتیب که ما در محیطی‌ترین فیلد کاری خود که در حقیقت خانه‌های بهداشت، مراکز بهداشتی درمانی یا مراکز خدمات جامع سلامت در مناطق روستایی و همچنین شهری است، این تعاملات را شاهد هستیم. مثلا به محض وقوع هر اتفاقی در محیط، موارد بیماری در انسان به دامپزشکی گزارش می‌شود. سازمان دامپزشکی هم گزارش‌های خود را برای همکاران ما در مراکز بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی ارسال می‌کند.

ما برای اینکه بتوانیم به موقع برای کنترل و پیشگیری این بیماری در جمعیت انسانی اقدام کنیم، این نکته اهمیت زیادی دارد که بدانیم در مناطق مختلف کشور، بیماری‌های زئونوز چه وضعیتی دارند. اگر این هماهنگی وجود نداشته باشد، با توجه به هزینه‌های گزافی که برای کنترل این بیماری می‌شود، ما بیشتر در بهداشت انسانی متضرر خواهیم شد. در نتیجه معمولا در محیطی‌ترین بخش‌های بین دامپزشکی و دانشگاه‌های علوم پزشکی که واحدهای مراکز بهداشت شهرستان‌ها هستند، تفاهم کردیم که هم تبادل اطلاعات کنیم و هم در زمینه برنامه‌های آموزشی به شکل مشترک میان پزشکان، دامپزشکان، کارشناسان دامپزشکی و کارشناسان بخش بهداشت، همایش‌های مشترک برگزار کنیم؛ این همایش‌های مشترک به شکل متمرکز و غیر متمرکز هم در سطح ستاد کشوری و هم در دانشگاه‌ها و استان‌ها برگزار می‌شود تا علاوه‌بر تبادل اطلاعات در بخش‌های آموزشی، بدانیم که شرایط اپیدمیولوژیک بیماری در مناطق مختلف به چه ترتیب است.

در کنار تمام این تعاملات، ما پا را فراتر گذاشتیم و با توجه به محوریت One Health یا سلامت واحد، به دنبال این هستیم که سایر سازمان‌ها هم بتوانند در کنار دامپزشکی و بهداشت عملکرد خود را در راستای کنترل بیماری‌های زئونوز که عمدتا به جمعیت‌های انسانی بر‌می‌گردد، ایفا کنند. از جمله این سازمان‌ها می‌توان به وزارت کشور، نیروی انتظامی، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری‌ها و سایر سازما‌ن‌هایی که به نوعی می‌تواند در کاهش بروز و کنترل بیماری نقش داشته باشند، اشاره کرد.

همچنین تفاهم‌نامه‌هایی را در وزارت بهداشت و اغلب سازمان‌ها از طریق دبیرخانه شورای سلامت و امنیت غذایی منعقد کردیم که امیدواریم تعاملات به همین ترتیب که از محیط شروع می‌شود و در بخش‌های ستادی و مرکزی هم وجود دارد، باعث کاهش بروز بیماری‌ها در کشور شود.

حکیم مهر:‌ این تفاهم‌نامه‌ها تا چه اندازه از بروز هم‌پوشانی جلوگیری می‌کنند؟

هر یک از دستگاه‌های وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی در زمینه کنترل بیماری‌ها نفشی دارند. عمده وظایف وزارت بهداشت در کنترل بیماری مربوط به درمان و زمانی است که فرد به بیماری مبتلا می‌شود. از این جا به بعد اختصاصا به همکاران ما در وزارت بهداشت بر می‌گردد.

حکیم مهر: در پیشگیری چطور؟

در پیشگیری خیر. عمده برنامه‌ها به جز مسائل آموزشی به شکل مشترک انجام می‌شود. یک بخش از برنامه‌های پیشگیرانه سازمان دامپزشکی به واکسیناسیون دامی و کنترل ترددهای دام‌های آلوده از طریق قرنطینه‌ها برمی‌گردد. انجام این برنامه‌ها خیلی برای ما مهم است. متاسفانه سازمان دامپزشکی در اجرای این برنامه‌ها با کمبود منابع انسانی و مالی روبرو است. ما از تمام سازمان‌ها به خصوص سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی بارها درخواست کردیم که از نظر اعتبارات به سازمان دامپزشکی کمک کند، چرا که آنها را توجیه کردیم که اگر ما کنترل و پیشگری بیماری در دام را نداشته باشیم، ممکن است با معضلات و مشکلات بزرگ در بخش انسانی مواجه شویم.

حکیم مهر: تامین و تقسیم منابع برای کنترل بیماری‌های مشترک به چه شکل صورت می گیرد؟

بر اساس برنامه عملیاتی که هر دانشگاه در بخش بهداشت دارد؛ به این شکل که هر واحد محیطی ما در سطح مراکز بهداشت شهرستان برنامه عملیاتی دارد که عمدتاً به مداخلات بهداشتی و آموزش‌ها برای کاهش بروز این بیماری‌ها برمی‌گردد. مطابق آن برنامه، واحدها اعلام می‌کنند که چقدر اعتبار نیاز داریم. بر اساس برنامه، یک‌سری اعتبارات به شکل غیرمتمرکز از طریق استان‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی به تمام شهرستان‌ها توزیع می‌شود. برخی اعتبارات نیز به شکل متمرکز از وزارتخانه می‌رسد.

علی‌رغم محدودیت‌های اعتباری که وجود دارد، ما سعی کردیم مبالغی را به شکل سالانه به تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی اختصاص دهیم و اعتباراتی را که از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی برای ما ارسال می‌شود، به کنترل بیماری‌های زئونوز تخصیص دهیم.

حکیم مهر:‌ ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.