دامپزشک انگلیسی خطاهایی انجام داده بود و اصلاً معلوم نیست دامپزشک بوده یا نه!/ استفاده از هورمون‌های غیراستاندارد بدون نظارت متخصص تولید مثل (+ توضیحات دکتر معماریان)

حکیم مهر: محیط‌زیستی‌ها مدتهاست چشم به راه فرزند یوزپلنگ نر و ماده پردیسان هستند، اما برخی دامپزشکان می‌گویند دلبر سلامتی لازم برای باروری را ازدست داده و برخی دیگر بر سلامت هر دو یوز تاکید می‌ورزند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از مهر، کوشکی و دلبر، دو یوزپلنگ نر و ماده که از سال‌ها پیش به پردیسان آورده شدند تا فرزندشان امید بقای این گونه‌ی در معرض خطر انقراض باشد، از همان زمان به دو سلبریتی حوزه محیط زیست بدل شدند. مدیران و فعالان محیط زیست و رسانه‌ها و حتی افکار عمومی اخبار باردار شدن دلبر و پدر شدن کوشکی را دنبال می‌کردند و میان خبرنگاران بر سر مخابره اخبار احتمالی فرزند آن دو رقابت بود. اکنون کوشکی در آستانه پیری است و سازمان محیط زیست آخرین امیدها را در لقاح مصنوعی دنبال می‌کند که البته یک بار هم شکست خورده است. تصمیمی که مخالفان و موافقان متعددی دارد و سرنوشت این دو یوز در اسارت ایرانی را در کش و قوس قرار داده است.

آخرین بار، «دکتر ایمان معماریان» دامپزشک کلینیک حیات وحش پردیسان درباره سرنوشت لقاح مصنوعی آنها به خبرنگار مهر گفته بود: «لقاح مصنوعی را انجام دادیم و موفق نبود. در مورد یوزپلنگ در دنیا تا کنون با روش غیرتهاجمی لقاح مصنوعی، هیچ وقت، هیچ‌کس موفق نبوده است که یوزپلنگ‌ها را بارور کند. اما همه تلاشمان را می‌کنیم و از همه روش‌های نوین دنیا هم برای دلبر استفاده می‌کنیم. برای «ایران» هم که تازه به سن بلوغ رسیده در پله‌های اول جفتگیری طبیعی با کوشکی را امتحان می‌کنیم. البته کیفیت اسپرم کوشکی خیلی کم شده و هر بار که اسپرم می‌گیریم هم حجم و هم خاصیت اسپرمش کم شده است. اما کماکان بارور است.»

نظر منفی خودم را اعلام کرده بودم

با این حال برخی متخصصان نظر دیگری در این باره دارند. «دکتر بهرنگ اکرامی» دامپزشک و متخصص بیماری‌های تولید مثل که زمانی در جلسات مربوط به این دو یوز نیز شرکت داشته به خبرنگار مهر گفت: من اوایل به چند جلسه در سازمان دعوت شدم، پرونده‌ها را مطالعه کردم و نظر منفی خودم را اعلام کردم. گفتم این روش در این مورد خاص جواب نمی‌دهد.

اکرامی توضیح داد: البته این‌طور نیست که لقاح مصنوعی به طور کلی جواب ندهد. اما مثلاً وقتی تخمدان چسبندگی دارد و باردار نمی‌شود، ایراد آناتومیکال است و با لقاح مصنوعی مشکل رفع نمی‌شود. اگر یوز ماده مشکل نداشته باشد می‌توان اسپرم از جای دیگر تهیه کرد اما در این شرایط خاص فرقی نمی‌کند.

دامپزشک انگلیسی خطاهایی انجام داده بود و اصلاً معلوم نیست دامپزشک بوده یا نه!

وی هشدار داد: قبلاً یک دامپزشک انگلیسی خطاهایی انجام داده و یوز ماده دچار مشکلاتی شده است و حالا علم زیاد شده و دیدگاه‌ها بهتر شده اما الان دیگر یوز ماده مشکل دارد و امکانی وجود ندارد. باید همان زمان که یوز جوان بود از کارشناسان خوب استفاده می‌کردند و مطالعات درست را انجام می‌دادند و تصمیم درست می‌گرفتند، نه اینکه امکان باروری یوز ماده از بین برود و بعد از چندین سال حالا دنبال کارشناسان خوب بروند. من همان موقع درگیر پروژه گوزن زرد بودم و در مورد یوز دخالت نمی‌کردم، اما بعد که خواستند و پرونده را دیدیم واقعاً جای تأسف داشت که این همه ارتباطات خارجی برقرار کنیم و هزینه کنیم و بعد یک انگلیسی که برای اعراب یوز پرورش می‌داد و اصلاً معلوم نیست دامپزشک بوده یا نه، به پروژه یوز بیاید.

استفاده از هورمون‌های غیراستاندارد

اکرامی درباره اینکه آیا سازمان نظارت دقیقی بر این فرایند داشته یا نه، گفت: هیچ نظارت فنی روی این کار انجام نشد و هر کس آمد کاری انجام داد و هورمون‌های غیراستاندارد استفاده شد. در گزارش دکتر معماریان هم آمده که یوز را هورمون‌تراپی کردیم و جفت‌گیری کرد و ۴۵ روز بعد دیدیم خون‌ریزی کرد و ۴۰ روز منتظر مجوز بودیم که یوز را معاینه کنیم! خیلی تأسف آور است که یک حیوان در حال انقراض را بیاوریم و ۴۰ روز خون‌ریزی کند و ما دنبال مجوز باشیم. دامپزشک نباید نیاز به مجوز داشته باشد. باید عملیات درمانی انجام بشود.

هورمون‌تراپی با دوز بالا بدون نظارت دقیق دامپزشک متخصص تولیدمثل

وی توضیح داد: زمان بررسی پرونده دلبر متوجه شدم که این یوز ماده تحت هورمون‌تراپی با دوز بالا قرار گرفته که به‌منظور القای فحلی و تخمک‌گذاری خارج از فصل و تخمک‌گذاری‌های چندتایی انجام شده است. این نوع درمان عوارض جانبی خاص مانند ایجاد کیست‌های تخمدانی، چسبندگی تخمدان و کاهش ذخایر فولیکولی تخمدان را به‌همراه دارد. استفاده از این هورمون توسط یک کارشناس خارجی، بدون نظارت دقیق دامپزشک متخصص تولیدمثل صورت پذیرفته و در مورد دوز مورد استفاده، دفعات مصرف، زمان و پروتکل‌های استفاده‌شده، ایرادات فاحشی را می‌توان ذکر کرد که منجر به مشکلات شده است. عفونت رحمی دلبر و آنتی‌بیوتیک‌ها هم علاوه بر این موارد باعث شده دلبر گزینه مناسبی برای لقاح مصنوعی نباشد. اما مشخص نیست چرا تمرکز سازمان بر لقاح مصنوعی قرار گرفته است.

توضیحات دکتر معماریان: «شأن مک کویین» شناخته شده ترین فرد اروپایی در مورد تکثیر یوزپلنگ آفریقایی در اسارت است

اما «دکتر ایمان معماریان» دامپزشک کلینیک پردیسان نظر متفاوتی دارد. وی درباره حضور دامپزشک انگلیسی و نقش او در وضعیت کنونی کوشکی و دلبر به خبرنگار مهر گفت: آقای شأن مک کویین دامپزشک نیستند و در فازبندی تلاش برای تکثیر در اسارت یوزپلنگ آسیایی، در فاز اول و برای کمک به انجام جفتگیری طبیعی مشاور سازمان محیط زیست بودند. شأن مک کویین شناخته شده ترین فرد اروپایی در مورد تکثیر یوزپلنگ آفریقایی در اسارت است، ایشان مدیر اجرایی برنامه EEP  برای یوزپلنگ شمالی آفریقا در اتحادیه باغ وحش‌های اروپا است و تجربیات متعددی در تکثیر یوزپلنگ آفریقایی در نقاط مختلف دنیا در اسارت دارد. در فاز اول پروژه‌ی تکثیر با تمهیدات اندیشیده شده از جمله جابجایی‌های متعدد بین شش جایگاه در نظر گرفته شده، کم کردن احتمال ایجاد Visual contact ، کنترل و ثبت رفتارها در تمام طول شبانه روز با دوربین‌های مداربسته، استفاده از Scent mark های خود یوز ها و یوزه‌ای موجود در طبیعت و… جفتگیری طبیعی صورت پذیرفت.

درمان‌های انجام شده بر روی دلبر موفقیت آمیز بود

معماریان درباره خون‌ریزی دلبر هم توضیح داد: ۴۵ روز بعد از جفتگیری طبیعی متأسفانه Idiopathic abortion  رخ داد که پس از آن رحم دلبر دچار Septic Metritis شد. در گربه‌سانان معمولاً چنین عفونت‌های رحمی باعث مرگ و یا حداقل الزام برای خارج کردن رحم خواهند شد. در این مورد خاص با کمک بهترین متخصصین دامپزشکی حیات وحش داخلی و خارجی که همگی نام‌های شناخته شده‌ای در دنیا هستند، خوشبختانه درمان‌ها موفقیت آمیز بود و طبق آخرین معاینات و آزمایش‌های متعدد انجام شده، رحم دلبر با توجه به سن حیوان وضعیت طبیعی داشته و حتی فلیکول‌های فعال بر روی تخمدان حیوان مشاهده شد که دلیل بر امکان بارور شدن دلبر بود و علت آغاز مراحل کار برای انجام لقاح مصنوعی.

توانایی باروری دلبر با وجود بالا رفتن سن

دامپزشک کلینیک حیات وحش پردیسان درباره تزریق چند برابر دوز هورمون PMSG  و متعاقب آن ایجاد کیست‌های تخمدانی، چسبندگی‌های بورس تخمدان و کاهش ذخایر فولیکولی تخمدان نیز تصریح کرد: این ادعا کاملاً کذب بوده و شواهد Ultrasonography این مهم را به خوبی نشان می‌دهد. در آخرین بررسی‌های انجام شده بر روی سیستم تولیدمثلی دلبر توسط بهترین متخصصان بیماری‌های تولید مثل گربه‌سانان در دنیا علاوه بر مشاهده نشدن مشکلات ذکر شده، فولیکول‌های فعال بر روی تخمدان‌ها نشان از توانایی باروری دلبر با وجود بالا رفتن سن دارد.

کلیه برنامه‌ریزی‌ها با کمک بهترین متخصصین دنیا انجام شد

معماریان درباره تصمیم کنونی درباره آینده این دو یوز محبوب پارک پردیسان تأکید کرد: برنامه ریزی مشخص و کاملی به منظور مرحله‌بندی اقدامات لازم برای تحقق تولید مثل یوزپلنگ‌های آسیایی از زمان آغاز این پروژه در پارک پردیسان صورت پذیرفت. کلیه این برنامه‌ریزی‌ها با کمک بهترین متخصصین دنیا انجام شد و با علم بر این موضوع که تکثیر در اسارت یوزپلنگ بسیار دشوار است و هیچ تجربه‌ایی در مورد یوزپلنگ‌های آسیایی در دنیا وجود ندارد و همچنین با علم بر این که تجربیات کار بر روی یوزه‌ای آفریقایی نشان می‌دهد شانس تکثیر با در اختیار داشتن تنها دو یوز در اسارت بسیار پایین‌تر هم خواهد رفت، تلاش شد تا بهترین کار علمی ممکن با کمک بهترین افراد متخصص در این زمینه در دنیا فارغ از نتیجه آن صورت پذیرد. در مرحله دوم و پس از محقق نشدن دوباره جفتگیری طبیعی بین دلبر و کوشکی معاینات مجدد دستگاه تناسلی یوزپلنگ‌های آسیایی به‌منظور امکان سنجی انجام لقاح مصنوعی آغاز شد.

دلبر کماکان توانایی باروری دارد

وی ادامه داد: قبل از هر گونه برنامه‌ریزی و مداخله لازم است تا دستگاه تولید مثلی نر و ماده به منظور ارزیابی باروری مورد معاینه عمومی قرار بگیرند. علت عدم بروز رفتار جنسی مشخص و تعیین شود، ناشی از حیوان نر است یا ماده. در مورد کوشکی، حیوان با وجود سن بالا کماکان بارور به حساب می‌آید. با توجه به معاینات انجام شده دلبر هم کماکان توانایی باروری دارد. وقتی هر دو بارور تلقی می‌شوند، برنامه‌ریزی برای تلقیح مصنوعی صورت می‌گیرد که این مهم صورت پذیرفت.

بررسی‌ها نشان داد دلبر می‌تواند کاندید تلقیح مصنوعی باشد

معماریان درباره مناسب نبودن دلبر برای دریافت لقاح مصنوعی نیز گفت: اولتراسونوگرافی از دستگاه تولید مثل، سایتولوژی واژن، اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تولید مثلی در سرم و یا مدفوع و باکتری شناسی، که تمامی این اقدامات در مورد دلبر صورت گرفت و مشخص شد دلبر می‌تواند کاندید تلقیح مصنوعی باشد. حیوان ماده با چندین دوره از مشکلات کوچک و بزرگ سلامتی از جمله یک سقط بالقوه روبه رو شده است. ارزیابی مدفوعی هورمون در سال ۲۰۱۷ نشان داد که حیوان ماده برای یک دوره حداقل ۸ ماهه فاقد چرخه تولید مثلی بود که به این معناست که او فعالیت تخمدانی نداشته است که می‌تواند علاقه جنسی کم حیوان نر را توجیه کند. جهت ارزیابی رحم و تخمدان‌ها به منظور حذف عوامل ارگانیک دخیل در عدم وجود چرخه تولیدمثلی، معاینه عمومی صورت گرفت و خوشبختانه عارضه قابل ذکری در دستگاه تولیدمثلی دلبر مشاهده نشد. در نهایت وجود فولیکول‌های فعال روی هر دو تخمدان دلبر باعث شد حیوان کاندید انجام لقاح مصنوعی شود.

وی تصریح کرد: کلیه موارد ذکر شده ادعای مناسب نبودن دلبر برای لقاح مصنوعی را رد می‌کند، ضمن اینکه باید خاطرنشان شود که دلبر و کوشکی تنها گزینه‌های موجود هستند و نباید با وجود شانس بسیار پایین دست از تلاش و انجام بهترین کارهای ممکن کشید.

از ابتدا به شانس موفقیت بسیار پایین واقف بودیم

معماریان در پایان گفت: با توجه به اینکه تا امروز دانشمندان در دنیا هیچ‌گاه با روش غیر تهاجمی موفق به بارور کردن یوزپلنگ‌ها نشده‌اند از ابتدا به شانس موفقیت بسیار پایین واقف بودیم ولی تمام تلاش برای انجام کلیه کارها به بهترین و علمی‌ترین روش صورت گرفت. با عدم موفقیت فاز اول تلاش برای لقاح مصنوعی، مراحل بعدی طبق برنامه از پیش تعیین شده در دستور کار قرار دارد. هرچند شانس تکثیر پایین است و با گذشت هر مرحله و افزایش سن یوزها کمتر هم می‌شود، از تلاش برای انجام بهترین و علمی‌ترین اقدامات ممکن در دنیا دست نخواهیم کشید.