گفت‌وگوی حکیم مهر با «دکتر سید محمد آقامیری» رئیس اسبق سازمان نظام دامپزشکی و پایه‌گذار آیین‌نامه نظارت بهداشتی دامپزشکی (بخش اول)/ خیلی ما را اذیت کردند!

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: هشتم آبان ماه ۱۰ سال پیش یا به عبارتی ۸/۸/۸۸، اتفاق بی نظیر و ماندگاری در دامپزشکی کشور رقم خورد تا علاوه بر ارتقای اقتدار سربازان گمنام عرصه بهداشت کشور در برخورد با تخلفات بهداشتی، شاهد ایجاد امنیت شغلی و ساماندهی مادی و معنوی مسئولین فنی بهداشتی کشور باشیم.

 «دکتر سید محمد آقامیری» ریاست وقت سازمان نظام دامپزشکی جمهوری اسلامی ایران، عامل اصلی تصویب آیین‌نامه نظارت بهداشتی دامپزشکی است که بعد از گذشت ۱۰ سال، در گفت‌وگو با حکیم مهر به کالبدشکافی علل عدم تحقق و اجرای کامل و دقیق این آیین‌نامه و وضعیت کنونی آن می‌پردازد.

حکیم مهر: ضمن تشکر از وقتی که در اختیار حکیم مهر قرار دادید، بفرمائید فلسفه اصلی تهیه و تدوین آیین‌نامه نظارت بهداشتی دامپزشکی چه بود؟

آیین‌نامه نظارت بهداشتی دامپزشکی یک داستان پیچیده قدیمی و خاک‌خورده سازمان دامپزشکی کشور در وزارت جهاد کشاورزی و نهاد ریاست جمهوری بود. جان کلام این بود که چرا ناظر و منظور در یک جا جمع شده است؟! به نوعی از گذشته جمع اضداد رخ داده بود و با علم به این موضوع، عنصر قانونی برای مدیریت صحیح آن وجود نداشت.

در واقع کارفرما باید به کارمندی حقوق بدهد که این کارمند بر کار خودش نظارت بهداشتی کند و ناظر بر فعالیت‌های او باشد؛ تا جایی که احتمال دستور ضبط و معدوم نمودن محصولات تولیدی یا توزیعی و همچنین توقف ادامه فعالیت همین کارفرما از سوی این کارمند نیز وجود داشته باشد! حتی تصور این داستان هم خنده‌دار است.

در آن سال‌ها که بنده شروع به پیگیری تصویب این آیین‌نامه کردم، دوستان ما در سازمان دامپزشکی کشور می‌گفتند که این آیین‌نامه ۱۵ سال پیش تهیه شده و الان در وزارت جهادکشاورزی و نهاد ریاست‌ جمهوری خاک می‌خورد و بین زمین و آسمان مانده و تاکنون روی آن هیچگونه تصمیم‌گیری نشده است. از نحوه آدرس دادن دوستان متوجه شدم که حتی محل وقوف این آیین‌نامه را نمی‌دانند. بنده چون می‌دانستم که ضعف نظارت‌های بهداشتی دامپزشکی کشور در همین نقطه است، به این موضوع ورود کردم و آیین‌نامه نظارت بهداشتی دامپزشکی را مجدداً تدوین و پیگیر تصویب آن در هیات وقت وزیران شدم، که به حمدالله هم موفق شدم.

حکیم مهر: مهمترین اهداف آیین‌نامه نظارت بهداشتی دامپزشکی چیست؟

یکی از مهمترین اهدافی که با تصویب آیین‌نامه نظارت بهداشتی دامپزشکی تحقق پیدا می‌کرد این بود که نظارت بهداشتی بر واحدهای اماکن دامی، کارخانه‌جات و مراکز تهیه، توزیع و یا فراوری مواد پروتئینی با منشاء خام دامی و سایر مراکز مربوطه ساماندهی می‌شد و همکاران کوشا و توانمند ما با تکیه بر جایگاه و اقتدار قانونی می‌توانستند، به امر نظارت بهداشتی بپردازند. در گذشته همکاران عزیز ما یک مشکل مهم و اساسی داشتند؛ چون مجبور بودند از سرمایه‌گذاران این مراکز و یا کارفرمایان خود حقوق بگیرند، در اجرای دقیق و کامل نظارت بهداشتی به مشکلات عدیده ای بر خورد می‌کردند.

در ماده ۱۹ این آیین‌نامه، قطع کامل رابطه مالی و حقوقی مسئولین فنی بهداشتی و کارفرمایان خود، پیش بینی شده بود؛ که این خود باعث می‌شد شأن مسئول فنی بهداشتی برای انجام وظیفه نظارت بهداشتی که بخشی از حاکمیت دولت است و انجام فرآیند آن تصدی‌گری است و به بخش خصوصی نیز واگذار شده بود، حفظ شود و سلامت مردم و جامعه بشری را ارتقاء و بیشتر تضمین نماید.

حکیم مهر: چگونه به تهیه و تدوین و تصویب این آیین‌نامه ورود کردید؟

بنده نمی‌خواهم گلایه کنم یا به گذشته برگردم و نبش قبر کنم، اما خلاصه بگویم که «خیلی ما را اذیت کردند!».

حکیم مهر: چه کسانی؟

دوستانی که مدعی بودند خودی هستند، بیشتر ما را اذیت کردند نه غریبه‌ها. انسان ها معمولاً از دوستان بیشتر آسیب می‌بینند تا دشمنان خود! چون رویکرد انسان ها به دشمنان خود محتاطانه و با مراقبت بیشتری هست. دشمن نقطه ضعف را نمی‌داند یا کمتر احاطه دارد اما دوستان بر موضوعات کاملاً اشراف خواهند داشت و برنامه‌های عملیاتی طرف مقابل را می داند و از نقاط ضعفش در آن برنامه‌ها ورود می‌کنند و ضربه خود را وارد می کنند.

افرادی که تمایل نداشتند و یا منافعی مستقیم یا غیر مستقیم در گروی عدم اجرای نظارت بهداشتی دامپزشکی داشتند، با چهره‌ای کاملاً دوستانه با تصویب این آیین‌نامه از طرق گوناگون مخالفت می‌کردند. اما بدون توجه به این مخالفت های مخفیانه و با پیگیری‌های مجدانه و فشارهای منطقی و استدلالی آن را به سرانجام رساندیم و موفق به تصویب آن در هیأت محترم وزیران وقت شدیم.

 با این مصوبه تقریباً اولین وظیفه اجرایی مهم و قانونی به سازمان نظام دامپزشکی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بزرگترین تشکل بخش خصوصی دامپزشکی کشور واگذار شد.

حکیم مهر:‌ روند تصویب آن چگونه بود؟

در ابتدا مدیران و کارشناسان ارشد سازمان نظام دامپزشکی جلسات متعددی را با کارشناسان ارشد و مدیران سازمان دامپزشکی کشور برگزار نمود و با حضور برخی حقوق‌دانان مفاد آیین‌نامه تدوین شد و از طریق وزارت جهادکشاورزی و با حمایت‌های جدی و قاطعانه جناب آقای مهندس اسکندری، که در اینجا باید از ایشان نیز تقدیر و تشکر کنیم، به دبیرخانه هیأت دولت ارسال شد و با پیگیری‌های مجدانه ای که در دفتر این دبیرخانه صورت گرفت و پس از برگزاری چندین جلسه فشرده کارشناسی در کمیسیون‌های تخصصی دبیرخانه هیئت دولت، بالاخره علی‌رغم مخالفت های بسیار با برخی از مفاد آن، آئین‌نامه به تصویب هیئت وزیران رسید. البته برای تصویب در آن تاریخ پیگیری‌های بسیاری شد؛ چرا که بنده اصرار داشتم، ماده ۱۹ این آئین‌نامه را که مربوط به سازمان نظام دامپزشکی بود، از تاریخ ۸۸/۸/۸ که مصادف با سالروز میلاد با سعادت و موفور السرور حضرت علی بن موسی الرضا (علیه آلاف تحیة والثناء) بود، اجرایی شود و برای این منظور هم خیلی زیاد تلاش کردیم و خوشبختانه به نتیجه هم رسیدیم و پس از ابلاغ این آئین نامه، طی مراسمی با حضور رئیس سازمان دامپزشکی کشور و سایر مدیران ارشد هر دو سازمان، در سازمان نظام دامپزشکی جمهوری اسلامی ایران اجرا شد.

اما متأسفانه از همان روز مخالفان اجرای این آئین‌نامه در سازمان دامپزشکی کشور، به انحای مختلف چوب لای چرخ اجرای آن کردند و ما فقط با همکاری چند مدیرکل دامپزشکی استان که به این معضل اعتقاد داشتند و منافع ملی را بر منافع فردی و گروهی ترجیح می دادند، شروع به فعالیت کردیم. حتی گاهاً می شنیدم که فشارهای متعددی روی همان چند مدیرکل که تعداد آنها از عدد انگشتان دست بیشتر نبود، برای عدم همکاری وجود دارد.

اینجا به‌جز ابراز تأسف بخاطر گارد گرفتن و عدم همکاری در  مسئله ای به این مهمی که می تواند بهداشت فردی و روانی یک جامعه را تحت تأثیر قرار دهد، اما دستخوش امیال شخصی نه نظر کارشناسی شده است! کاری از بنده برنمی‌آمد و فقط برای اجرای آن تا آخرین روزهای مسئولیتم مبارزه همه جانبه کردم.

حکیم مهر: منظور شما از مخالفان، کارفرمایان هستند؟

نمی‌خواهم اسم ببرم اما مخالفان دو گروه بودند، مؤثرترین آنها برخی مدیران ارشد و کارشناسان معمولی از بدنه سازمان دامپزشکی کشور بودند. چون با ارتباط اداری که با استان‌های سراسر کشور داشتند، مانع از اجرای این آئین‌نامه می شدند.

آنجا بود که گاهی بنده به خودم می گفتم که این سر و صداهایی که بعضی وقت‌ها از سازمان دامپزشکی کشور بلند می‌شود و مدعی به خطر افتادن سلامت و بهداشت جامعه هستند، خیلی هم جدی نیست! چون چه چیزی مهم‌تر از اجرای این آئین‌نامه که باعث تفکیک قانونی بین ناظر و منظور و ارتقاء سطح بهداشت عمومی جامعه می‌شود؟!

حکیم مهر: و اما گروه دوم؟

گروه دوم کارفرمایان و سرمایه‌گذارانی بودند که به صورت صنفی مخالفت می‌کردند و مخالفت‌های آنها هم پایه علمی و منطقی نداشت و فقط صحبت از افزایش هزینه تولید می کردند.

حکیم مهر: چرا مخالفت‌های آنها منطقی نبود؟ آیا باعث افزایش هزینه تولید نمی‌شد؟

شاید باعث افزایش هزینه‌ها می‌شد اما سهم آن در هزینه کل تولید بسیار ناچیز و در حدی بود که می توان آن را نادیده گرفت.

البته برای مراکز تولیدی که میزان تولید آنها کم بود، احتمال تأثیر روی قیمت تمام شده محصول نهایی آنها را داشت و به همین منظور هم راهکارهای مناسبی برای آن دسته از مراکز پیش بینی کرده بودیم و به این دلیل هم مخالفت های این گروه هدایت شده و بدون منطق اقتصادی بود. البته، از طرفی هم موضوع بهداشت عمومی مردم که به امید نظارت های دقیق همکاران دامپزشک ما از محصولات پروتئینی با منشاء خام دامی استفاده می کنند، موضوعی نیست که بتوان برای آن توجیه اقتصادی نوشت و اولویت برای همکاران دامپزشک ما تولید محصولات کیفی و بهداشتی است نه تولید محصولاتی که حداقل استانداردهای بهداشتی را نداشته باشند.

حکیم مهر: حالا چرا از بدنه سازمان مخالفت می‌کردند؟

سوال من هم همین است که واقعاً چرا باید از بدنه سازمان مخالف باشند؟ علیرغم اینکه بعد از ۱۵ سال چنین ابزار قانونی بدست گرفته بودند! در اینجا بود که با خودم فکر کردم، مطول شدن چنین آئین‌نامه مهمی، بی‌دلیل نبوده است و ظاهراً فقط برای رفع تکلیف، مطلبی را به عنوان آئین‌نامه تدوین کرده بودند و تحویل مراجع ذیربط داده بودند.

البته بنده هیچگاه آن آئین نامه را ندیدم، شاید هم آن آئین‌نامه خیلی کاربردی تهیه و تدوین نشده بود که ۱۵ سال از عمر آن می‌گذشت و اقدامی برای تصویب آن نشده بود. من که جواب این سوال را پیدا نکردم. اگر شما پیدا کردید، به من هم بگویید.

حکیم مهر: آیا آیین‌نامه بعد از تصویب، ضمانت اجرایی نداشت؟

بله ضمانت اجرایی داشت اما در اختیار سازمان دامپزشکی کشور بود که باید مقتدرانه اقدام می کرد و آن را اجرا می‌کرد که نکرد! زیرا صدور پروانه مراکز موضوع آیین‌نامه در اختیار سازمان دامپزشکی کشور بود ولی اجرای ماده ۱۹ آیین‌نامه، باعث محدودیت ارتباط برخی افراد در بدنه سازمان دامپزشکی کشور با مسئولین فنی بهداشتی و کارفرمایان مراکز موضوع آئین‌نامه می‌شد و به همین دلیل در اجرای صحیح و دقیق آن کارشکنی می‌کردند!

حکیم مهر: ارزیابی شما از وضعیت کنونی آیین‌نامه چیست؟

متأسفانه آن چیزی که ما تصور می‌کردیم و انتظار داشتیم اجرا نشد، یعنی به اهداف عالی خودمان در این آئین‌نامه نرسیدیم.

حکیم مهر: آن اهداف عالی چه بود؟

یکی از اهداف عالی آئین‌نامه این بود که هیچ یک از مسئولین فنی بهداشتی دامپزشکی در کشور، مستقیماً از کارفرمایان خود حقوق نگیرند. دوم اینکه هیچ یک از مسئولین فنی بهداشتی دامپزشکی در کشور به طور دائم در یک مرکز موضوع این آئین‌نامه استخدام نشود، بلکه کلیه مسئولین فنی بهداشتی دامپزشکی در هر استان یا در سراسر کشور سالیانه و یا هر دو سال یکبار در حال گردش باشند تا اینکه به آنجا عادت نکنند و حتی ارتباطات دوستانه هم مانع از اجرای صحیح نظارت بهداشتی نگردد.

حکیم مهر: آیا این در حد یک فرضیه بود یا سازوکاری هم داشت؟

بله، سازوکار مرتب و منظمی برای آن پیش بینی کرده بودیم که نگذاشتند جلو ببریم!

حکیم مهر: منظور من این است که برنامه‌هایی مثل شرکت نظام سبز سلامت را از ابتدا برنامه‌ریزی کرده بودید یا بعداً به این نتیجه رسیدید؟

بله، از ابتدا فکر آن را کرده بودیم. اصلاً ثبت‌کننده شرکت نظام سبز سلامت خودم بودم. همان آدم‌ها که مخالفت می‌کردند، مدتی شایعه‌پراکنی کردند که این شرکت همان طور که از نام آن برمی‌آید، متعلق به دکتر سلامتی است و منافع آن در جیب ایشان می‌رود، در صورتی که هیچگونه ارتباطی با ایشان نداشت. اما آنها از طرق مختلف مانع از اجرای این آئین‌نامه می‌شدند و سنگ‌پراکنی می کردند. قطعاً مردم از آنها نخواهند گذشت، چون این حداقل حقوق شهروندی مردم بود.

حکیم مهر:‌ از بحث سازوکار دور نشویم.

بله، ما سازوکار اجرای آیین‌نامه را دیده بودیم. مگر می‌شود اهدافی را برای خود بگذارید اما برای آن سازوکار پیش بینی نکرده باشیم. سابقه بنده نشان می‌دهد که من تجربه این کار را داشتم و می‌توانستم آن را به نحو احسن اجرا کنم.

حکیم مهر: پس چرا اجرا نشد؟

جاهایی از آئین‌نامه حاکمیتی بود و در اختیار من نبود. یعنی در اختیار نظام دامپزشکی به‌عنوان یک سازمان مردم نهاد نبود، بلکه در اختیار سازمان دامپزشکی کشور بود.

به همین دلیل هم سازمان دامپزشکی کشور می‌توانست در اجرای آن دست‌انداز ایجاد کند؛ سازمان نظام دامپزشکی یک سازمان مردم‌نهاد است و ما تا همین جا هم که جلو آمده بودیم، خیلی‌ها می‌گفتند دکتر آقامیری تلاش می‌کند همه وظایف سازمان دامپزشکی را به نظام دامپزشکی منتقل کند.

حکیم مهر: آیا واقعاً اینطور بود؟

نه خیر؛ این اظهار نظرها خیلی خنده‌دار و ساده‌لوحانه بود. همین الان، سازمان دامپزشکی کشور آن قدر وظایف روی زمین مانده و مغفول دارد که فقط برای انجام آنها، سال‌ها نیاز به برنامه‌ریزی دارد و واگذاری تصدی گری ها نه تنها مشکلی در حاکمیت سازمان دامپزشکی کشور ایجاد نمی‌کند، بلکه آن را برای انجام سایر وظایف، چابک تر و چالاک تر می کند.

پایان بخش اول ...

بخش دوم گفت‌وگوی حکیم مهر با «دکتر سید محمد آقامیری» رئیس اسبق سازمان نظام دامپزشکی فردا تقدیم خوانندگان محترم خواهد شد.