بررسی دوباره هاری/ بیماری هاری چگونه منتقل می‌شود؟

بیماری هاری یک بیماری مشترک میان انسان و دام است که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مرگ شود. خطر انتقال بیماری هاری از حیوانات خانگی مانند سگ و گربه به انسان بسیار بالاست.

به گزارش حکیم مهر به نقل از آنا، مطلب پیش رو ترجمه و بازنویسی ژورنالیستی از خلاصه یک مقاله علمی پژوهشی ISI حوزه پزشکی تحت عنوان «بررسی دوباره هاری» یا Rabies re-examined است که توسط «چارلز روبرت» یا Charles Rupprecht نوشته شده و در سال ۲۰۰۲ در مجله The lancet infection disease منتشر شده است و برای نخستین بار در ایران منتشر می‌شود.

تاریخچه حضور سگ‌ها در جوامع انسانی  به زمان ماقبل تاریخ بازمی‌گردد، بعد از دوره غارنشینی و در آغاز دوره زندگی کوچ‌نشینی که همراه با دامداری بوده حضور سگ‌های گله در کنار انسان‌ها برای محافظت و حتی کمک در شکار اجتناب‌ناپذیر بوده است. خطرهای زیادی مانند حمله گرگ‌ها یا قبایل دیگر برای غارت اموال و دام‌ها در آن دوران زندگی انسان‌ها را تهدید می‌کرده است. از این رو تربیت و نگهداری سگ‌ها رواج داشته است.

در دوره‌های بعدی یعنی دوره کشاورزی نیز  با ساکن شدن انسان‌ها و پرداختن به کشاورزی باز هم نگهداری سگ‌ها ادامه داشته تا امروز که علاوه بر حفظ جایگاه خود به عنوان نگهبان، در مواردی خاص (گونه‌های فانتزی) عضوی از یک خانواده تلقی می‌شوند و از آن‌ها در منزل نگهداری می‌شود. اینکه به چه علت برخی افراد تمایل به نگهداری سگ‌ها در منزل دارند موضوع مورد بحث در این مقاله نیست، چیزی که در اینجا به ‌آن می‌پردازیم بیماری‌هایی است که می‌تواند از سگ‌ها به انسان‌ها منتقل شود. بیماری‌های مختلف ویروسی و باکتریایی و حتی انگلی می‌توانند از سگ‌ها به انسان‌ها منتقل شوند اما بیشترین خطری که انسان‌ها را تهدید می‌کند بیماری ویروسی هاری است که همچنان جوامع انسانی را تهدید می‌کند.

با رواج نگهداری سگ‌ها در ایران چه به عنوان محافظتی و سگ گله چه به عنوان زینتی و آپارتمانی این نیاز احساس می‌شود که افراد جامعه نسبت به این بیماری اطلاعات و آگاهی کافی داشته باشند. به همین علت به سراغ یکی از مقالات علمی پایه در مورد هاری رفته‌ایم: بررسی دوباره هاری نوشته پروفسور چالز روبرت.

خلاصه مقاله

هاری یک بیماری آنسفالیت (التهاب بافت عصبی) ویروسی حاد، پیشرونده و غیرقابل تحمل است. عوامل ایجادکننده ویروس RNAدار در خانواده Rhabdoviridae، جنس Lyssavirus هستند. مخازن  این ویروس در پستانداران شامل گرگ و کایوت‌ها است اما سگ‌های هار هنوز بزرگ‌ترین خطر را، از لحاظ احتمال انتشار ویروس در سراسر جهان، دارند. انتقال ویروس عمدتاً از طریق گزش حیوانات انجام می‌شود و ویروس پس از ورود به زخم‌های محیطی و عبور از بافت‌ها از طریق اعصاب محیطی به سمت سیستم عصبی مرکزی می‌رود.

 پس از تکثیر ویروسی، ویروس از سیستم عصبی مرکزی وارد غدد بزاقی می‌شود، بنابراین حاملان می‌توانند با گاز گرفتن یا از طریق بزاقی ویروس را به سایرین منتقل کنند. اگر چه دوره کمون بیماری به طور متوسط ​​یک تا سه ماه است اما روزها یا سال‌ها پس از ورود ویروس، وقوع بیماری محتمل است. بروز بیماری هاری در افرادی که سابقه گزیدگی حیوانات و بروز علائم بالینی را به صورت همزمان دارند، بیشتر است اما کمبود سرنخ‌ها باعث دشواری در تشخیص می‌شود. مکانیسم‌های بیماری‌زا کامل درک نشده‌اند و مراقبت‌های فعلی تنها در حد اقدامات تسکینی است.

توصیه‌های پزشکی فعلی به اجتناب از قرارگیری در معرض خطر و مداخلات قبل از شروع بیماری به شکل بالینی محدود می‌شود. پروفیلاکسی شامل درمان کامل زخم، تجویز واکسن و تلقیح ایمونوگلوبولین(دسته‌ای از مولکول‌های زیستی هسنتد که در سیستم ایمنی فعال هستند) هاری است. اگرچه هاری یک بیماری زئونوز (مشترک انسان و دام)  به شمار می‌رود اما این بیماری در سگ‌ها قابل درمان است.

استفاده از فناوری‌های جدید مانند واکسن، کنترل بیماری را تا میزان قابل توجهی در بین گونه‌های حیات‌وحش امکان‌پذیر می‌کند. با وجود پیشرفت‌های فنی زیاد در قرن گذشته، بیماری هاری بیماری مورد غفلت قرار گرفته و حاکی از یک معضل بهداشت عمومی مدرن است.

همانطور که در مقاله ذکر شد بیماری هاری در حال حاضر درمان مؤثری ندارد و تنها با واکسیناسیون سگ‌ها، افراد در معرض خطر و حذف مخازن وحشی در طبیعت قابل‌کنترل است. همچنین افرادی که مورد گزش سگ‌ها قرار می‌گیرند در همان ساعات اولیه باید به مراکز هلال احمر مراجعه کرده و پادتن‌های ضد هاری را در روزهای صفر، سوم، هفتم، چهاردهم و بیست و هشتم بعد از گزش دریافت کنند.

با بروز علائم هاری از جمله اختلال در نوشیدن آب، حساسیت به ملامسه، افزایش تحریک‌پذیری و علائم تشنجی دیگر کمکی به فرد بیمار نمی‌توان کرد و مرگ او حتمی است. دانشمندان اخیراً کشف کرده‌اند ویروس هاری می‌تواند زیر ناخن‌های گربه‌ها به مدت چهار ماه زنده بماند لذا افرادی که گربه نگهداری می‌کنند نیز ممکن است در معرض ابتلا به بیماری باشند.

اولین و بهترین توصیه برای افراد در معرض خطر مانند دامپزشکان و دامپروران واکسیناسیون سالیانه است. افرادی که علاقه به نگهداری سگ‌ها و گربه‌ها دارند حتماً قبل از تهیه و خرید حیوان از سلامت آن‌ها اطمینان پیدا کنند و در اولین فرصت برای واکسیناسیون حیوان خود به مراکز دامپزشکی مراجعه کنند.