جوابیه پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی (ابن‌سینا) به یادداشت اخیر «دکتر امیر نیاسری» درباره تولد نخستین گاومیش‌ نژاد ممتاز به روش IVF

حکیم مهر: در پی انتشار یادداشت «دکتر امیر نیاسری» متخصص تولید مثل دام از استرالیا و استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران درباره خبر تولد نخستین گاومیش‌ نژاد ممتاز به روش IVF با کمک دامپزشکان پژوهشگاه ابن‌سینا (اینجا)، روابط عمومی پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی (ابن‌سینا) با ارسال جوابیه‌ای به حکیم مهر، به این اظهارات پاسخ گفت.

به گزارش حکیم مهر، متن این جوابیه که بر اساس قانون مطبوعات، عیناً منتشر می‌گردد به شرح زیر است:

باسمه تعالی

با سپاس از پایگاه خبری حکیم مهر بابت در اختیار گذاشتن فرصت پاسخگویی به اظهارات آقای دکتر نیاسری در مورد خبر «تولد نخستین گوساله ممتاز گاومیش به روش IVF» از سوی پژوهشگاه ابن‌سینا، نکات زیر در پاسخ به ادعاها و اظهارات آقای دکتر نیاسری برای روشن شدن ذهن مخاطبان محترم‌تان ارائه می‌شود.

البته شایان ذکر است که برخی از اتهامات بی‌پایه و غیرمستند ایشان به این پژوهشگاه و نیز برخی مراجع ذی‌صلاح مانند «اداره ثبت اختراعات» و یا «معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری» دارای وجه حقوقی و کیفری است و این پژوهشگاه حق طرح شکایت در مراجع قضایی در خصوص اتهامات وارده و نشر اکاذیب را برای خود محفوظ می‌داند.

۱) نخست، در خصوص این ادعا که این پژوهشگاه به دلیل کسری بودجه اقدام به تأسیس شرکت برای دریافت بودجه کرده است، باید به این نکتۀ کاملاً بدیهی و آشکار اشاره کرد که تأسیس شرکت و یا هرگونه مرکز وابسته به یک پژوهشگاه، نه‌تنها کسری بودجه یک پژوهشگاه را تأمین نمی‌کند بلکه نیازمند منابع مالی مازاد برای شروع فعالیت شرکت است.

۲) در مورد این‌که این فناوری‌ها در دنیا از حدود ۴۰ سال پیش مورد استفاده بوده است، در این خصوص لازم است آقای دکتر نیاسری درباره مفهوم «بومی‌سازی دانش فنی» بیشتر مطالعه کنند. بسیاری از فناوری‌های صنعتی و پزشکی چند دهه است که در دنیا در حال استفاده است و ما قبلاً برای تأمین آنها به خارج از کشور نیازمند بوده‌ایم. اما به‌تدریج این دانش‌های علوم فنی فناوری‌ها توسط شرکت‌های دانش‌بنیان برای نخستین بار در کشور بومی‌سازی شده‌اند. فناوری‌های هسته‌ای، نانو و سلول‌های بنیادی نمونه‌هایی از دستاوردهای ارزشمند دانشمندان کشور در «بومی‌سازی دانش فنی» است. دانش فنی تولید جنین از نژاد ممتاز گاومیش به روش اخذ سونوگرافیک تخمک و لقاح خارج رحمی " OPU/IVF " نیز سال‌ها در جهان وجود داشته، اما برای نخستین بار در «ایران» توسط پژوهشگران پژوهشگاه ابن‌سینا «بومی‌سازی» شده است. در هیچ یک از مطالب انتشار یافته از سوی این پژوهشگاه نیز ادعای ابداع این روش مطرح نشده‌است‌.

۳) در خصوص این ادعا که شرکت‌های زیر‌مجموعه پژوهشگاه با هدف مادی و انحصار اطلاعاتی تأسیس شده‌اند، پاسخ به این شبهه از بدیهیات است! شرکت‌ها، همان‌گونه که از نامشان پیداست، ماهیتی تجاری دارند و اساساً با هدف فعالیت تجاری و اقتصادی تأسیس می‌شوند. شرکت در ماهیت با مؤسسه خیریه یا نهاد فرهنگی متفاوت است و البته که هدف از تکرار این بدیهیات، بی‌احترامی به خوانندۀ آگاه نیست بلکه تأکید بر بلا وجه بودن اظهارات دکتر نیاسری است‌.

افزون بر آن، ذکر این نکته ضروری است که گروه جنین‌شناسی پژوهشگاه ابن‌سینا خود دارای محققین مجرب و فعال در زمینۀ این فناوری است اما با تأسیس این شرکت، فرصت اشتغال‌زایی مستقیم برای حدود ۵۰ نفر را نیز فراهم کرده است. ذکر این نکته ضروری است که دستاورد تولید آزمایشگاهی جنین و فناوری های مرتبط در حیوانات مزرعه ای در این مرکز ماحصل تلاش محققینی است که برخی از ایشان به عنوان پیش‌گامان فعال در این عرصه در کشور، با بیش از 22 سال فعالیت مستمر در زمینه بومی‌سازی این دانش فنی و فناوری‌های مرتبط از قبیل تولید آزمایشگاه جنین (IVF و ICSI)، بیوپسی و انجماد جنین، تولید حیوان تراریخته و... نقش چشمگیری در ایجاد تحول در عرصه بیوتکنولوژی تولید مثل در حیوانات مزرعه‌ای در سطح ملی داشته است.

همچنین، در مورد انحصار اطلاعات نیز بدیهی است که این شرکت، همانند دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان، دانش خود را تنها در اختیار افراد و مراکزی قرار می‌دهد که با ایشان همکاری مشترک داشته و در مسیر اعتلای صنعت دامپروری کشور گام برمی‌دارند، چنانچه شرکت وابسته به این پژوهشگاه همکاری نزدیک و تنگاتنگی با مرکز اصلاح نژاد دام کشور دارد؛ صد البته که این پژوهشگاه دانش خود را در اختیار افرادی که در مراکز تجاری و تحقیقاتی کشورهای حاشیه خلیج فارس فعالیت دارند، قرار نداده و نخواهد داد.

شایان ذکر است نکته عجیب و غریب یک بام و دوهوای این ماجرا این است که آقای دکتر نیاسری که مدعی هستند و فرموده‌اند «در شرایطی که دامپروران ما در تامین نهاده‌های دامی، داروها و... با مشکل مواجه هستند، تولید گوساله از طریق فناوری‌های نوین تولید جنین چه جایگاهی دارد؟»، دقیقا در همین زمان ایشان موسس شرکتی خصوصی نیانیک هستند (به آدرس https://nianik.com) که دقیقا همین فعالیت‌های رونوشت‌برداری شده و غیرموثر تولید جنین به شکل درون‌تنی را انجام داده و ترویج می‌کنند! و این درحالیست که می‌بایست یادآوری نمود که در سال‌های گذشته بنا به درخواست دکتر نیاسری از مدیر گروه جنین‌شناسی ابن‌سینا، به تعدادی از دانشجویان دکتری تخصصی دانشکده دامپزشکی تهران، نحوه و شرایط تولید آزمایشگاهی جنین آموزش داده شده است.

 ذکر این نکته ضروری است که در تمامی کشورهای پیشرفته و مطرح دنیا از فناوری تولید جنین با استفاده از دانش فنی اخذ سونوگرافیک تخمک و لقاح خارج رحمی " OPU/IVF " به عنوان ابزاری ارزشمند در جهت کوتاه کردن فاصله نسلی و کمک به اهداف اصلاح نژادی و طبعا فواید اقتصادی حاصل از آن یاد می‌شود.

۴) جناب آقای دکتر نیاسری ادعا کرده‌اند که روش استحصال سونوگرافیک تخمک را ایشان به این مجموعه آموزش داده‌اند که ادعایی بسیار عجیب است. اگرچه ایشان خود را استاد ممتاز دانشگاه تهران می‌دانند اما باید بدانند که تمام محققان کشور دانشجوی ایشان نبوده‌اند! و از طرفی بخش عمده‌ای از علوم فنی یاد شده خارج از حیطه فعالیت‌های ایشان می‌باشد.

در خصوص همکاری ایشان با پژوهشگاه ابن‌سینا، در مقطعی قرار بود ایشان در بحث آموزش «استحصال سونوگرافیک تخمک» با این مجموعه همکاری کنند، اما چون تمرینی در این زمینه نداشتند، پس از چند جلسه که ایشان در یکی از جلسات بطور عملی درگیر کار شدند، به دلیل نداشتن تجربه کافی قرار شد این تکنیک را آموزش ببینند و پس از تسلط عملی بر این موضوع، مجدداً درباره آموزش ایشان به پژوهشگران پژوهشگاه اقدام گردد. اما در همین زمان و با فرصتی که برای کار در کشور امارات برای ایشان فراهم شده بود، ترجیح دادند با مزایای بیشتر با شرکت‌های اماراتی همکاری داشته باشند. پس از آن نیز در نهایت، ظرف مدت ۶ ماه، OPU توسط متخصصان پرتلاش و توانمند پژوهشگاه، بدون نیاز به حضور ایشان، به سرانجام رسید.

جناب آقای دکتر نیاسری قبل از رفتن به کشور امارات، زمانی که در مجموعه پژوهشگاه ابن‌سینا حضور داشتند، این پروژه را یک فناوری پیشرفته و در مرزهای علم قلمداد می‌کردند و حال که با رفتن ایشان و تلاش پژوهشگران ابن‌سینا این پروژه ارزشمند ملی به ثمر رسیده است، آن را یک کار غیرعلمی تاریخ‌گذشته می‌نامند! گاه باید بپذیریم که پروژه بزرگی، بدون حضور ما نیز راه خود را طی نموده و بر موانع غلبه می‌نماید و پیشرفت‌های علمی و فناورانه سال‌های اخیر نیز گواه دانش، تعهد و توانمندی این پژوهشگران جوان و خلاق است‌.

۵) این مجموعه جهادی هیچ‌گاه مدعی نبوده که هیچ ایرادی در فعالیت‌هایش وجود نداشته و یقیناً همواره پاسخگوی فعالیت‌های خود در تمام عرصه‌ها بوده است. همانگونه که آقای دکتر نیاسری مطرح کرده‌اند، از ۴۰ سال پیش این فعالیت ارزشمند، یعنی تولید آزمایشگاهی جنین؛ عطفی در صنعت دامپروری کشورهای پیشرفته صنعتی جهان و سریع‌ترین ابزار اصلاح نژادی (اصلاح نژاد دو والدی) در جهان بوده و روز به روز هم در حال گسترش بوده است. این مجموعه هم با توجه به هدف صحیح خود، گرچه نوپا و نسبت به برخی از کشورهای دنیا کم‌تجربه‌تر است، اما یقیناً هر روز بالغ‌تر شده و نقش خود را در صنعت دامپروری پررنگ‌تر خواهد کرد.

۶) جناب آقای دکتر نیاسری در پایان کلام به‌عنوان یک دانشمند دلسوز! تمام مسئولان ذی‌ربط و استراتژیست‌های کشور در این حوزه را به بی‌برنامگی و تلویحاً عدم آگاهی متهم کرده‌اند. یادآوری این نکته ضروری است که طبق قانون افزایش بهره‌وری وزارت جهاد کشاورزی مصوب سال ۱۳۹۲، جمعیت نژادهای اصیل مولد غیرهلشتاین (اصطلاحاً نژادهای رنگی)، به‌عنوان نژادهای پربازده با مصرف کمتر نهاده دامی وارداتی، تا سال ۱۴۰۴ باید از ۱% به ۱۵% برسد (هم اکنون حدود ۲% است) و با توجه به قیمت بالای واردات این نژادها و نیاز به خروج ارز، یکی از بهترین راهکارها برای افزایش جمعیت این نژادها، واردات تعداد محدود آن‌ها و سپس تکثیر آن‌ها با استفاده از روش‌های مرتبط با تولید آزمایشگاهی جنین است که این کار یکی از فعالیت‌های ارزشمند این مجموعه است. در حال حاضر چه در قالب فروش جنین ممتاز گاو (حدود ۲۰۰۰ جنین تاکنون) و گاومیش (114 جنین به مرکز اصلاح نژاد) و چه فروش گوساله ممتاز (حدود 500 رأس تاکنون)، پژوهشگاه ابن‌سینا این امر را با موفقیت محقق نموده و با استعانت از خداوند متعال، در حال توسعه این خدمت با هدف تأثیرگذاری بیشتر در صنعت دامپروری و کاهش هزینه‌های ۳۰-۲۰ درصدی تولید در صنعت دامپروری کشور است.

امیدواریم دانشمندان و مراکز علمی فعال کشور در حوزه صنعت دامپروری کشور که همگی دغدغه اعتلای روزافزون این صنعت را دارند، به این باور برسند که جز در سایه تعامل، مشارکت و هم‌افزایی و استفاده از تجارب و فناوری‌های نوین در این صنعت، پیشرفتی حاصل نمی‌شود. این مجموعه نیز به‌عنوان بخش کوچکی از این صنعت همواره کوشیده است حداکثر تعامل را با اساتید و مراکز علمی این حوزه در قالب پروژه‌های مشترک و کاربردی برقرار نموده  و به تجربیات خود در این حوزه بیفزاید و هیچ‌گاه ادعایی بیش از این نیز نداشته است.

در پایان، طرح این نکته شایسته است: نوشتن بیانیه و زیر سؤال بردن دستاوردهای دیگران بسیار آسان است اما در این زمان که بیش از همیشه به  تقویت وفاق ملی و امیدبخشی به فعالان حوزه دامپروری نیاز داریم که با تلاش و ایثار و به‌رغم تمام مشکلات برای سرپا نگه داشتن این صنعت می‌کوشند، چه هدفی جز تخریب و تضعیف دستاوردهای ارزشمند ملی می‌تواند در پس این‌گونه بیانیه‌ها و اظهارات نهفته باشد؟ شاید بد نباشد دکتر نیاسری به این بیندیشند که طی دو دهه فعالیت خود به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران چه دستاورد فاخری به این صنعت هدیه کرده‌اند؟

به نظر می‌رسد اگر قرار است اظهار نظری راجع به عملکرد یا تاثیرگذاری افراد و مراکز علمی فعال در این بخش صنعت ارائه گردد، بسیار پسندیده خواهد بود مراجع ذی‌صلاح کشور که در این حوزه مسئولیتی بر عهده دارند، مانند مرکز اصلاح نژاد دام کشور، در مورد عملکرد این پژوهشگاه و نیز جناب آقای دکتر نیاسری، نظر تخصصی خود را اعلام فرمایند.

روابط عمومی پژوهشگاه فناوری های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی- ابن‌سینا