حکیم مهر - هرچند که بیش از 400 هزار تن ظرفیت بالقوه در سواحل شمالی و جنوبی کشورمان برای پرورش ماهی در قفس شناخته شده و مسئولان امر تاکید بسیاری بر ورود بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این طرح دارند اما به دلیل اینکه تامین بچه ماهی به عنوان نیاز اولیه این طرح با مشکل مواجه است، هنوز این موضوع شکل تجاری و انبوه به خود نگرفته و طرح‌های پایلوت آن نیز به تراز اقتصادی نرسیده‌اند.
پرورش ماهی در قفس اوایل دهه 80 مطرح شد و براساس مطالعات انجام شده از سوی یک شرکت نروژی بیش از 400 هزار تن ظرفیت بالقوه برای این طرح در استانهای شمالی و جنوبی کشور شناخته شد اما هنوز این پروژه‌ها در سطح پایلوت بوده و شکل تجاری و انبوه به خود نگرفته است.
مهمترین مشکل بهره‌برداری از این طرح تامین بچه‌ماهی است؛ با توجه به اینکه مراکز تکثیر و پرورش ماهیان دریایی در کشورمان وجود نداشته، طرح‌های پایلوت پرورش ماهی در قفس اقتصادی نبوده و این پروژه‌ها که در استانهای خوزستان، هرمزگان و بوشهر در حال انجام است، به تراز اقتصادی نرسیده است.
درحالیکه وزیر جهاد کشاورزی بر نتایج اولیه خوب از اجرای این طرح در جنوب کشور تاکید و اظهار کرده است: پرورش ماهی در قفس از طرح‌های حمایتی جامعه صیادان در دریای شمال و سواحل جنوبی کشور است و با نهایی کردن نتایج این طرح پایلوت از سال 91 می‌توان این طرح را در دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان عملیاتی کرد.
خلیلیان حفظ ذخایر دریایی، سود آوری بالا و اشتغالزایی را از مزایای این طرح عنوان و خاطرنشان کرد: جامعه صیادی می‌توانند بدون هیچ محدودیتی این فعالیت را انجام دهد اما اکنون فعالانی که در جنوب کشور به صورت پایلوت این طرح را اجرا می‌کنند با مشکل تامین بچه ماهی مواجه هستند و به دلیل نبودن مولد و بیوتکنیک تکثیر و پرورش، سه مزرعه در شمال کشور که مجوز دریافت کرده و قفس‌هایشان را به آب انداخته‌اند، هنوز تولید ندارند.
این درحالی است که اخیرا سازمان شیلات تاکید بسیاری بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این طرح داشته و تبلیغات گسترده‌ای مبنی بر اقتصادی بودن این طرح و تضمین سود 50 درصدی آن برای سرمایه‌گذار دارد و سرپرست قبلی این سازمان اعلام کرده بود: تمامی شرایط کار برای آغاز این طرح فراهم است و هرچه لازم باشد بچه‌ماهی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار خواهیم داد. در صورتیکه چند قفس انگشت‌شمار موجود هم که به آب انداخته شده‌اند با مشکل نبود بچه ماهی مواجه بوده و هنوز به تراز اقتصادی و سود دهی نرسیده‌اند.
لذا هرچند که میزان تولیدات آبزی‌پروری دریایی در سطح جهان طی دو دهه گذشته 19.3 میلیون تن و میزان ماهیان دریایی پرورشی به 2.4 میلیون تن رسیده و پیش‌بینی شده که این رقم کمتر از 15 سال آینده به 10 میلیون تن برسد و ایران با وجود شرایط جغرافیایی مناسب هنوز جایگاه و سهم مطلوبی ندارد اما ضروریست ابتدا شرایط و امکانات تولید را فراهم و سپس بخش خصوصی را به سرمایه‌گذاری دعوت کنیم تا پس از چند سال فعالیت و سرامایه‌گذاری، به مشکلات و شرایط تولید محصولات دیگر دچار نشویم.
از سوی دیگر کارشناسان تاکید دارند حتی اگر پرورش ماهی در قفس یکی از مطمئن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها در بخش شیلات باشد ضروری است قبل از پرداختن به موضوعات جدید در شیلات ابتدا مشکلات و چالش‌های بخش‌های دیگر حل شود و اشتغال سرمایه‌گذاری‌های از دست رفته پرورش‌دهندگان به آنها بازگرداند و بعد سراغ کارهای امیدوارکننده دیگر رفت.
در این زمینه مهدی شکوری - معاون آبزی‌پروری سازمان شیلات ایران به خبرنگار ایسنا گفت: به دلیل مشکل تامین بچه ماهی، قصد نداریم سرمایه‌گذاران به طور گسترده پرورش را شروع کنند و اکنون همه پروژه‌ها در سطح پایلوت است که اگر موفق بود و مشکلات تکثیر و تامین مولد آن حل شد، مجوز پرورش ماهی در قفس را به صورت تجاری می‌دهیم.
وی افزود: در شمال کشور مشکلی برای تامین بچه‌ماهی نداریم و در جنوب نیز با توجه به دسترسی به منابع مولد وحشی در خلیج فارس و داشتن تکنولوژی تکثیر و پرورش، منتظر متقاضی و سرمایه‌گذار برای تکثیر و پرورش هستیم.
شکوری اظهار کرد: هدف شیلات ورود بخش خصوصی برای راه‌اندازی مراکز تکثیر است که به دلیل عدم حضور سرمایه‌گذار خصوصی در این زمینه بچه‌ماهی تامین نشده و هنوز این طرح به حالت تجاری و انبوه نرسیده است.
معاون آبزی‌پروری سازمان شیلات گفت: این سازمان کمک‌هی فنی و اطلاعات پرورشی و تسهیلات بانکی با سود 11 تا 14 درصد به متقاضیان ارائه می‌کند.
به گفته وی با توجه به شرایط جغرافیاییی و شرایط موج و جوی، سرمایه‌گذاری برای پرورش ماهی در قفس در دریاچه‌های پشت سدها مقرون به صرفه و اقتصادی است که از سنوات قبل آغاز شده و گونه‌های قزل‌آلا و کپور پرورش داده می‌شود.
شکوری گفت: تفاهمنامه آبزی‌پروری در منابع آبی دریاچه پست سدی نهایی شده و چند روز آینده ابلاغ می‌شود. همچنین با امضا تفاهمنامه میان سازمان شیلات و وزارت نیرو برای استفاده از منابع آبی غیر شرب پشت سدها، طرح پرورش ماهی در قفس توسعه می‌یابد.
وی خاطرنشان کرد: سال گذشته در استان زنجان، پروژه پروش ماهی قزل آلای رنگین کمان در قفس با سرمایه گذاری 10 میلیارد ریالی با ظرفیت اولیه 200 تن در پشت سد گلابر زرین آباد زنجان به تعداد 9 قفس دریایی افتتاح شد که فاز نهایی این پروژه با یک هزار تن تولید ماهی در دست برنامه ریزی و اجرا است.
گفتنی است؛ کشورهای مالزی، تایلند، ویتنام، چین،نروژ و ایسلند کشورهای پیشرو در پرورش ماهی در قفس هستند و با توجه به اینکه امروزه پرورش ماهیان دریایی در دنیا یک فرصت سرمایه‌گذاری از پنجره باز محسوب می‌شود و بازار داخلی و خارجی دارد، این طرح می‌تواند راه حلی مناسب برای ایجاد درآمد، اشتغالزایی و ایجاد امنیت در نوار ساحلی کشور باشد اما مهم‌تر از آن فراهم کردن بسترهای تولید است تا پس از گذشت چند سال به عنوان صنعت ورشکسته به گره‌ای برای زندگی فعالان آن و از دست رفتن سرمایه‌های کشورمان تبدیل نشود.
