نقش کمرنگ دامپزشکان در سیاست‌گذاری برای ایمنی غذایی/ دامپزشک در همه جای جهان پلیس بهداشت عمومی است

حکیم مهر: دامپزشکان در همه جای جهان به‌عنوان پلیس بهداشت عمومی شناخته می‌شوند اما به اعتقاد کارشناسان در ایران، سیاستگذاران نقش بسیار کمرنگی برای این قشر قائل هستند و حتی در لوایح بودجه نیز آن‌طور که باید به خدمات سازمان دامپزشکی توجه نشده است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایانا، اهمیت و نقش دامپزشکی در حفظ ایمنی غذایی بر هیچ کس پوشیده نیست. روز جهانی ایمنی مواد غذایی با هدف بهبود سیستم‌های غذایی برای رسیدن به سلامت پایدار و جلوگیری از انتقال بیماری‌ها و مسمومیت‌های غذایی، همه ساله در هفتم ژوئن (17 خرداد) توسط کشورهای جهان گرامی داشته می‌شود.

تا کنون بارها شعارهای مرتبط با روز جهانی ایمنی غذایی توسط سازمان بهداشت جهانی با نگاهی به خدمات دامپزشکی و اهمیت حفظ ایمنی غذا از مزرعه تا سفره انتخاب شده است. امسال هم این نهاد شعار «غذای ایمن‌تر، سلامتی بهتر» را برای گرامی‌داشت این روز انتخاب کرده است تا اهمیت بهداشت و سلامت مواد غذایی را به جامعه گوشزد کند.

هدف اصلی ایمنی مواد غذایی محافظت از مصرف کنندگان محصولات غذایی از بیماری‌های ناشی از غذا یا آسیب‌های مربوط به مصرف مواد غذایی است. بیماری‌های قابل انتقال از غذا تهدیدی بزرگ برای کسب و کارهای مواد غذایی به شمار می‌روند و به دلیل ایمنی ناکافی مواد غذایی، ممکن است همه مردم در سراسر جهان تحت تاثیر قرار گیرند. مسأله امنیت و ایمنی غذا یک موضوع بسیار حساس و راهبردی است و اگر از زنجیره تولید تا توزیع مواد غذایی به خوبی مراقبت شود، می‌توان جامعه‌ای سالم داشت.

دامپزشکی در صف اول حفاظت از مواد غذایی

اما متاسفانه در ایران وجود چندین متولی برای مسئله غذا، سبب شده که نقش دامپزشکان آن‌طور که باید و شاید مورد توجه قرار نگیرد. در حالی که همه دنیا به این نکته اذعان دارند که «پیشگیری بهتر از درمان است» و بار اصلی ایمنی غذا روی دوش دامپزشکان و سازمان دامپزشکی قرار می‌گیرد، متخصصان این حوزه در سیاستگذاری‌ها مشارکت داده نمی‌شوند.

سازمان دامپزشکی وظیفه نظارت بر سلامت مواد خام دامی تا قبل از انجام فرآوری را به عهده دارد. اقدامی که برای تحقق آن نیاز به صرف وقت و هزینه زیاد، تامین زیرساخت‌های مناسب برای ایجاد پوشش واکسیناسیون مطلوب و بسیاری اقدامات دیگر دارد اما آیا حداقل‌های لازم برای تحقق این اهداف و به تبع آن ایجاد ایمنی غذایی در کشور برای سازمان دامپزشکی به‌عنوان یکی از ارکان مهم سلامت مواد غذایی فراهم می‌شود؟

بودجه ناکافی

نگاهی به لایحه بودجه سال 1402 نشان می‌دهد که گویا در ایران پیشگیری بهتر از درمان نیست. بودجه سازمان دامپزشکی که وظیفه تامین ایمنی غذایی، 85 میلیون ایرانی، کنترل بهداشتی و حفظ سلامت میلیون‌ها دام و طیور کشور را به عهده دارد، حدود 1200 میلیارد تومان تعیین شده است. این در حالی است که در بودجه سال 1402 در مجموع حدود 155 هزار میلیارد تومان اعتیار برای ردیف‌های حاوی عنوان درمان ذیل ردیف‌های وزارت بهداشت و دستگاه‎های وابسته پیش‌بینی شده است.

رقم در نظر گرفته شده برای درمان نسبت به قانون بودجه سال 1401 رشد 52 درصدی را نشان می‌دهد. در حالی که با تقویت سیستم ایمنی غذا، بخش بزرگی از هزینه‌های درمان کاهش می‌یابد اما گویا سیاستگذاران اعتقادی به کاهش هزینه‌ها از مسیر پیشگیری ندارند.

مقابله با بیماری‌ها در صورت تخصیص بودجه مناسب

«دکتر محمد احمدی» دامپزشک و متخصص بهداشت مواد غذایی در گفت‌وگو با ایانا به این نکته اشاره می‌کند که تمام بودجه سازمان دامپزشکی در برابر هزینه‌های درمان انسانی اصلا قابل مقایسه نیست.

وی ادامه می‌دهد: همیشه می‌گوید پیشگیری بهتر از درمان است. اگر به فعالیت‌های سازمان دامپزشکی بودجه خوبی داده شود و اقدامات دقیق و درست انجام شود، بیماری نخواهیم داشت.

احمدی می‌گوید: اگرچه سل در دنیا ریشه کن شده است اما در ایران کانون‌های سلی زیاد داریم. یک بخش از آن به دلیل نبود بودجه برای مقابله است. اگر بودجه مناسب باشد، دیگر سل نداریم.

وی اضافه می‌کند: مشخص شده است که بسیاری از این سل‌هایی که اتفاق می‌افتد، به واسطه مصرف فرآورده لبنی آلوده به سل و دام مسلول است که این بیماری را به انسان منتقل می‌کند.

این متخصص بهداشت مواد غذایی، وجود کانون‌های هاری را مشکل دیگری برای کشور دانسته و اضافه می‌کند: اگر بودجه مناسب به سازمان دامپزشکی داده شود، این مجموعه می‌تواند خیلی بهتر عمل کند.

عدم اطلاع مسئولان از وظایف دامپزشک

احمدی تاکید می‌کند: دامپزشک در همه جای جهان پلیس بهداشت عمومی است. بهداشت مواد غذایی زیرگروه دامپزشکی است اما مسئولان ما خیلی در این رابطه اطلاع ندارند.

وی ادامه می‌دهد: دامپزشکان در زمینه بهداشت مواد غذایی حرف اول را می‌زنند. متاسفانه در همه جای ایران جایگاه دامپزشکان در بخش ایمنی غذایی خیلی کمرنگ است. در برخی مراکز به دامپزشکان اهمیت می‌دهند و از آنها استفاده می‌کنند. مثلا کارخانجات لبنی و گوشتی از این قشر استفاده می‌کنند اما در سیاستگذاری نقش آنها کمرنگ است.

تدوین سند جامع غذا

احمدی می‌گوید: قرار است سند جامع غذا با محوریت استاندارد تهیه شود. این سند در حال نهایی شدن است. بر اساس این سند یک سازمان واحد متولی بخش غذا خواهد شد. درحالی که در حال حاضر وزارت صمت، دانشگاه علوم پزشکی، سازمان استاندارد و دامپزشکی هر یک به نوعی متولی سلامت غذا هستند.

وی تاکید می‌کند: در صورت تشکیل این سازمان، دامپزشکان باید جایگاه خود را تثبیت کنند. شعار سازمان بهداشت جهانی «دام سالم، غذای سالم، انسان سالم»، اهمیت نقش دامپزشکان در ایمنی غذایی را نشان می‌دهد.

این متخصص متخصص بهداشت مواد غذایی یادآور می‌شود: 60 تا 70 درصد پروتئین ما از منابع دامی تامین می‌شود. اگر ارزش بیولوژیک این منابع را در نظر بگیریم، شاید خیلی بیشتر بتوان به دامپزشکی بها داد اما تاکنون این مسئله رخ نداده است.

وی یکپارچه سازی در بخش غذا و تشکیل یک سازمان مستقل را عاملی برای تخصیص بودجه مناسب به‌منظور تامین ایمنی غذا معرفی کرده و بر این باور است که با تشکیل چنین سازمانی، دامپزشکان نقش پررنگ‌تری در سلامت غذا خواهند داشت.

وی تاکید کرد: بودجه سازمان دامپزشکی بسیار پایین است. خود این سازمان هم بیشتر در بخش درمان و واکسیناسیون متمرکز شده است. البته سازمان دامپزشکی در بخش غذا هم کار می‌کند و نباید زحماتش را نادیده گرفت. انجام واکسیناسیون و اقداماتی از این دست به صورت غیرمستقیم بر سلامت غذا اثر می‌گذارد. درمان بیماری‌ها هم برای سلامت غذا است. ولی به‌طور اخص اگر بخواهیم بحث غذا را در نظر بگیریم، بودجه مرتبط با سلامت غذا قابل مقایسه با بخش درمان و پیشگیری در سازمان دامپزشکی نیست.