حکیم مهر - تهدید امنیت غذایی ایرانیان با الگوبرداری ناقص از FDA / نقدی بر طرح مجلس پیرامون سازمان غذا و دارو – دکتر مجتبی نوروزی رئیس سابق سازمان دامپزشکی
امنیت غذایی در سند توسعه کشور شامل دو محور اساسی کمیت و کیفیت تولید است. کمیت از این منظر که میزان تولیدات در حدی باشد که همه مردم دسترسی آسان به غذا داشته باشند و کیفیت غذا از این نظر که غذای مصرفی از نظر مواد تشکیلدهنده و بخصوص موضوع سلامت و بهداشت غذا در شرایط مطلوبی از نظر استانداردهای غذایی باشد. در واقع بیپرده باید گفت آنچه را که در مقوله امنیت غذایی تاکنون بیشتر به آن توجه شده است کمیت تولید بوده و همواره کمیت غذا بر کیفیت آن سایه انداخته است. شاید تعدد دستگاههای متولی امنیت غذایی باعث این از هم گسیختگی شده است. امروزه در کشورهای توسعه یافته هر دو مقوله کمیت و کیفیت غذا را به یک اندازه از درجه اهمیت برخوردار می‌دانند. زمانی افزایش تولید باعث ارتقای شاخص‌های امنیت غذایی خواهد شد که از سلامت لازم برخوردار باشد، چه بسیار محصولات کشاورزی که بعلت آلودگی به یک میکروب، سم یا انگل از زنجیره غذایی باید حذف شود و در واقع این تولید نمیتواند شاخص‌های امنیت غذایی را بهبود بخشد. کشورهای مختلف برای نظارت بر سلامت غذا روشهای مختلف نظارتی و کنترلی اعمال مینمایند که به پارهای از آنها اشاره می‌شود:
کمیسیون غذایی اتحادیه اروپا، کلیه استانداردهای غذایی آن اتحادیه را تنظیم، کنترل و نظارت مینماید و همه دستگاههای متولی از گمرک گرفته تا دستگاههای بهداشتی و بازرگانی موظفند این استانداردها را رعایت نمایند. در تشکیل این کمیسیون همه دستاندرکاران غذایی حضور دارند. بعنوان مثال از منظر محصولات زراعی و باغی، سازمانهای حفظ نباتات کشورها (PPO:Plant Protection Organization) که میزان سموم و آلایندهها را کنترل و نظارت می‌کنند و از طرفی سلامت نباتات برای آنان حائز اهمیت است در این کمیسیون حضور دارند، یا در حوزه محصولات دامی، سرویسهای دامپزشکی کشورهای عضو (Veterinary Services) در تدوین این استانداردها نقش اصلی را بازی می‌کنند. این الگو در اتحادیه اروپا بعنوان یک الگوی موفق، سازوکار حوزه کیفیت غذا را در امنیت غذایی هدایت مینماید.
در کشور آمریکا سازمانی تحت عنوان FDA (Food and Drug Administration) وجود دارد. این سازمان استانداردهای غذایی و دارویی را تهیه ، تنظیم ، اجرا و کنترل مینماید. در این سازمان نیز از همه تخصصهای مربوط به سلامت مواد غذایی ، دارویی (دامپزشکی، گیاه پزشکی، پزشکی و داروسازی ، صنایع ، مواد غذایی و غیره) حضور داشته و بعنوان یکی از رفرانسهای غذایی در دنیا مطرح است. تا جایی که در بعضی از کشورها اگر میخواهند دارو یا سمی را ثبت نمایند به پیشینه ثبت در FDA نگاه می‌شود، اگر در FDA ثبت شده باشد، راه ثبت آن دارو در آن کشور هموار است.
کشورهایی که به شکل غیرمتمرکز عمل نموده و هر قسمت از سلامت غذایی در حوزه کاری یک سازمان قرار میگیرد، شبیه به کشور ما هستند که بعنوان مثال فرآوردههای دامی تا آنجایی که خام هستند تحت نظر سازمان دامپزشکی هستند و از آنجایی که فرآوری بر روی آن ماده خام صورت میگیرد تحت نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
البته روشهای مختلف دیگری نیز در کشورها بر اساس نیازهای آن کشور به اجرا درمیآید ولی نقطه اشتراک همه الگوهای نظارتی بر سلامت غذا این است که هر کشوری بنا به ساختارهای اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی و سیستمهای مدیریتی آن کشور، روشی را در نظارت بر سلامت غذا تعریف نموده که بتواند سلامت غذایی را از مزرعه تا سفره {چنگال} (From Farm to Fork) تضمین نماید.
اما چندسالی است که طرحی در مجلس محترم شورای اسلامی و یا بعضی مواقع در کمیسیون‌های دولت مطرح است که سازمانی در زیرمجموعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به نام "سازمان غذا و دارو" شکل گیرد که شبیه به الگوی کشور آمریکا است. حتی در بحثهای کارشناسی، یکی از استنادات طراحان این طرح، سازمان غذا و داروی کشور ایالات متحده است. این نظر اخیراً در طرحی که در کمیسیون بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تحت عنوان اصلاح مقررات پزشکی و دارویی مطرح است خود را بروز داد. در قسمتی از طرح تشکیل سازمان غذا و دارو عنوان شده که از مزرعه تا سفره را قرار است نظارت و کنترل نماید. به تبع این طرح اخیراً شورایعالی اداری، تشکیل این سازمان را به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تفویض کرده است.
این در حالی است که تشکیل این سازمان فقط در صورتی میتواند موفقیتآمیز باشد که حضور کلیه سازمانها، وزارتخانهها و دستگاههای متولی مقوله سلامت غذا را شاهد باشیم. در واقع بدون اخذ نظرات بهداشتی سایر سازمانها که تخصص اصلی را در سلامت و بهداشت مواد غذایی دارند سلامت غذایی میتواند در معرض تهدید جدی قرار گیرد.
همانطور که در الگوی FDA ذکر شده از همه تخصصهای مربوط استفاده شده است ولی در الگویی که در طرح اصلاح مقررات پزشکی و دارویی مشاهده می‌شود، هیچ اشارهای به وظایف سایر دستگاهها یا حضور آنان در این سازمان نشده است!
نفس تشکیل این سازمان به جهت یکدست نمودن نظارت و کنترل، اقدام بسیار مطلوبی است ولی این یکدستی باید در کلیه دستگاهها و سازمانها رعایت شده و حتی به نظر میرسد سازمانی مستقل از زیر نظر یک وزارتخانه را میطلبد. چه بسا بهتر است این سازمان زیر نظر چند وزارتخانه و به شکل هیأت امنایی اداره شود که در این سازمان وزرای بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جهاد کشاورزی، صنایع، کشور ، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، رئیس سازمان دامپزشکی، رئیس سازمان حفظ نباتات و رئیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران حضور داشته باشند.
با سلام
شما که می فرمایید باید دامپزشکان نقش داشته باشند درست است ولی نه افراد سازمان(افراد سازمان تابع مسائل سیاسی هستند نه بهداشت عمومی و سلامت عمومی) و همه چیز را فدای میز می کنند
همان بهتر که دیگران برای شما تعیین تکلیف کنند