دامپزشکی چیست و چگونه شناخته می‌شود؟ - دکتر مجید اسداله‌زاده زوارم

به بهانه ۱۴ مهر ماه، روز ملی دامپزشکی

دامپزشکی چیست و چگونه شناخته می‌شود؟

دکتر مجید اسداله‌زاده زوارم

مسئول فنی کارخانه خوراک دام آیدانه شهرستان شیروان

دامپزشک در فرهنگ معین به صورت لغوی «(پِ زِ) (اِمر.) پزشک مخصوص جانوران» ترجمه شده است و در منابع گوناگون آمده است دانشی تجربی که به شناخت، درمان و پیشگیری از بیماری‌های حیوانات به غیر از انسان می‌پردازد . دراین رشته همچنین به بیماری‌های مشترک بین انسان و دام پرداخته می‌شود.

دامپزشکی دانش کهنی است و در ایران قدیم از دامپزشک به عنوان «بیطار» یاد می‌شده است. اولین موسسه آموزشی دامپزشکی توسط ارتش در ایران تاسیس و به بیطارها بالاترین درجات نظامی از جمله سپهبد را اعطا می‌کردند. در زبان مرجع انگلیسی واژه «veterinary» برای اولین بار توسط توماس براون در سال ۱۶۴۶ به کار گرفته شد که برگردان فارسی برای آن «دامپزشک» در نظر گرفته شده است.

در سال ۱۳۶۹، روز ۱۴ مهر به عنوان روز ملی دامپزشکی در ایران توسط یکی از چهره‌های ماندگار دامپزشکی ایران، دکتر حسن تاج‌بخش و به یاد گوش روز (ایزدبانوی نگهبان چارپایان در ایران باستان، گائوش) پیشنهاد شد و مورد موافقت قرار گرفت.

آنچه که واقعیت امر هست دامپزشکی صرفا به معنای درمان بیماری در یک دام نیست و دامپزشکی نقش موثری در ارتقای سلامت و بهداشت عمومی جامعه دارد. بیشتر فعالیت‌های دامپزشکان اهمیت بهداشت عمومی داشته و با فقدان تلاش‌های دامپزشکان یک جامعه، بدون شک سلامت جامعه با استفاده از شیرغیرمجاز و فرآورده‌های لبنی غیرمجاز، گوشت های دام، طیور و آبزیان غیرمجاز و فرآورده‌های پروتئینی غیرمجاز، نقل و انتقال غیربهداشتی دام و طیور بیمار و همچنین شیوع بیماری‌های با منشاء دام و طیور از جمله آنفلوانزا، تب کنگو، تب مالت، انواع انگل‌ها و... قطعا به خطر خواهد افتاد .

گاها خطرات عدم وجود دامپزشک در اماکن دامی و صنایع وابسته به دام، منجر به شیوع امراضی ازجمله سرطان در جامعه انسانی به واسطه میزان بالای باقیمانده سموم قارچی در جیره دام می گردد . مشابه همین موضوع در بحث مقاومت آنتی بیوتیکی از طریق باقی مانده های آنتی بوتیک در پروتئین مصرفی جامعه انسانی وجود دارد که در صورت عدم نظارت دامپزشکان و تجویز خودسرانه انواع داروها در دام و طیور، منتهی به ایجاد مشکلاتی نظیر مقاومت باکتری ها به آنتی بیوتیک های خط اول درمان در جامعه انسانی می گردد.

آنچنان که هدف از این نوشته مشخص است، تعریف دامپزشکی خلاصه در درمان یک دام بیمار نیست و بسیاری از مراتب بهداشتی که در جامعه وجود دارد، مرهون تلاش های دامپزشکان از طریق سازوکارهای نوین از جمله سازمان دامپزشکی کشور و سازمان نظام دامپزشکی که در دو بخش دولتی و خصوصی مشغول به فعالیت می باشند، است.

مجموعه فعالیت های دامپزشکان در هر منطقه ای شامل کنترل، نظارت و بازرسی بهداشتی از اماکن دامی (گاوداری، دامداری، مرغداری و استخر آبزیان)، صنایع وابسته به دام (کارخانه جات خوراک دام، کشتارگاه ها و سردخانه ها) و مراکز توزیع و عرضه فرآورده های خام دامی و همچنین مجموعه اقداماتی است که منجر به کنترل و پیشگیری از بروز و شیوع بیماری در جمعیت دام، طیور و آبزیان گردیده که یکی از نتایج آن منجر به کنترل و پیشگیری از بیماری های مشترک بین انسان و دام می گردد. به عنوان مثال در خصوص گوشت مرغ مورد استفاده در سفره های مردم عزیز کشورمان ایران، دامپزشکان به منظور تحقق شعار سلامت غذا از مزرعه تا سفره در 5 سطح اقدام به کنترل و نظارت بهداشتی بر گوشت مرغ نموده که مرحله اول آن نظارت بر نحوه ی پرورش مرغ زنده در محل مرغداری طول دوره پرورش می باشد. مرحله دوم نظارت در نقل و انتقال بهداشتی مرغ زنده به کشتارگاهها؛ مرحله سوم استحصال گوشت مرغ به صورت بهداشتی در محل کشتارگاه؛ مرحله چهارم نقل و  انتقال بهداشتی گوشت مرغ استحصالی به واحد توزیع یا عرضه گوشت مرغ و مرحله پنجم نظارت بر واحدهای عرضه گوشت مرغ می باشد.

در پایان چهاردهم مهرماه روز ملی دامپزشکی را خدمت تمامی فعالین عرصه دامپزشکی  تبریک و خسته نباشید عرض می‌نمایم.