سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک مركز مایه‌كوبی دامپزشکی در سال ۱۴۰۲ چقدر است؟

حکیم مهر- پدیده مظفری: به مركزی كه بر اساس سیاست‌ها، ضوابط و برنامه‌های سازمان در انجام امور مایه‌كوبی (واكسیناسیون) به صورت تمام‌وقت در محدوده جغرافیایی تعیین شده تاسیس و فعالیت می‌نماید، مركز مایه‌كوبی می‌گویند.

به گزارش حکیم مهر، متقاضی اخذ مجوز تاسیس مركز مایه‌كوبی باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران، حداقل دانشنامه دکترای حرفه‌ای/ عمومی دامپزشکی، انجام خدمت دوره ضرورت یا معافیت قانونی، عضویت در سازمان نظام دامپزشكی جمهوری اسلامی ایران با ارایه كارت عضویت معتبر، عدم سابقه سوء پیشینه موثر کیفری، عدم اعتیاد به مواد مخدر، عدم محرومیت از اشتغال به حرفه دامپزشكی، عدم اشتغال در دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی اعم از لشکری و كشوری، مراکز و موسسات آموزش عالی و تحقیقانی دولتی و غیردولتی و نهادهای عمومی غیردولتی و عدم اشتغال به تحصیلات تکمیلی برای صدور و تمدید مجوزها، عدم هرگونه مجوز یا پروانه اشتغال از سازمان یا مراجع ذی‌صلاح دیگر در حوزه دامپزشکی و همچنین كسب حد نصاب امتیاز لازم باشد.

مراکز مایه‌کوبی عمومی و اختصاصی

مراكز مایه‌كوبی به صورت عمومی (جهت مایه‌کوبی انواع دام) و اختصاصی (جهت یک نوع دام) در محدوده جغرافیایی تعیین شده به صورت مستقل یا وابسته در قالب درمانگاه‌های دامپزشكی روستایی و عشایری، صرفا برای مایه‌كوبی دامداری‌های روستایی و عشایری تحت پوشش درمانگاه به صورت وابسته، درمانگاه‌های دامپزشكی حیوانات خانگی و باغ وحش، صرفا برای مایه‌كوبی حیوانات خانگی و یا حیوانات باغ وحش تحت پوشش درمانگاه به صورت وابسته، كارخانه‌های جوجه‌كشی صرفا زیر نظر و با مسئولیت مسئول فنی بهداشتی كارخانه جوجه‌كشی به صورت وابسته، درمانگاه دامپزشكی مجتمع‌های بزرگ كشت و صنعت دامپروری، زیر نظر و با مسئولیت مسئول درمانگاه صرفا برای مایه‌كوبی دام‌های تحت پوشش به صورت وابسته، مزارع لاین، اجداد، مادر و مراكز اصلاح نژادی زیر نظر و با مسئولیت مسئول فنی بهداشتی واحد صرفا برای مایه‌كوبی دام های تحت پوشش به صورت وابسته، درمانگاه‌های دامپزشكی برای مایه‌کوبی دامداری‌های صنعتی برحسب گرایش فعالیت آنها به صورت وابسته و درمانگاه‌های دامپزشكی مجتمع‌های درمانی و درمانگاه‌های بیمارستان دامپزشكی بر حسب گرایش فعالیت آنها به صورت وابسته مجاز به فعالیت هستند.

درمانگاه‌های دامپزشکی عمومی متقاضی مرکز مایه‌کوبی وابسته می‌توانند در یکی از گرایش دام‌های بزرگ (گاو، گوسفند، بز، شتر و تک سمی‌ها) و طیور منطبق با گرایش فعالیت غالب درمانگاه به فعالیت بپردازند. با توجه به تفاوت‌های موجود در استان‌های مختلف اتخاذ تصمیم به عهده کمیته استانی خواهد بود. همچنین انجام مایه‌كوبی در دامداری‌های صنعتی مستلزم ارایه قرارداد با اعتبار حداقل به مدت یک سال بین مدیریت دامداری و مسئول درمانگاه دامپزشكی است.

محدودیت‌های شاغلین

افراد مایه‌كوب كه در مراكز مایه‌كوبی وابسته مجتمع‌های بزرگ كشت و صنعت دامپروری، مزارع لاین، اجداد، مادر و مراكز اصلاح نژاد فعالیت می‌کنند، نمی‌توانند به عنوان مایه‌كوب در سایر مراكز مایه‌كوبی حضور داشته باشند. مراكز مایه‌كوبی مجاز به به‌كارگیری سایر رده‌های حرفه دامپزشكی با اولویت کاردان‌ها و تکنیسین‌های دامپزشکی دارای مجوز مایه‌كوبی، به صورت تمام‌وقت هستند. در صورت نبود افراد تمام‌وقت، بکارگیری افراد نیمه‌وقت با موافقت کمیته استانی بلامانع خواهد بود.

در مرکز مایه کوبی دامپزشكی مستقل حداقل یك نفر دامپزشک به‌عنوان موسس و مسئول مرکز و حداقل ۲ نفر از سایر رده‌های دامپزشکی به عنوان مایه‌کوب با دارنده مجوز/ پروانه تاسیس مرکز مایه‌کوبی همكاری خواهند نمود و هریك در محدوده پروانه اشتغال خود، پاسخگوی مسئولیت‌های محوله، خواهد بود.

در مرکز مایه‌کوبی دامپزشكی وابسته حداقل یک نفر دامپزشک به‌عنوان مسئول مرکز و حداقل یک نفر از سایر رده‌های دامپزشکی به‌عنوان مایه‌کوب با مسئول مرکز همكاری خواهد نمود و هریک در محدوده پروانه اشتغال خود، پاسخگوی مسئولیت‌های محوله، خواهد بود.

حداقل تجهیزات مورد نیاز برای راه‌اندازی مرکز مایه‌کوبی

مراكز مجاز به مایه‌كوبی ملزم به تامین فضای مناسب با ارایه سند مالکیت یا اجاره‌نامه رسمی حداقل به مدت یک سال برای مركز مایه‌كوبی مستقل، حداقل به مساحت ۴۵ مترمربع در برگیرنده فضاهای لازم از جمله: استقرار مسئول و کارکنان مرکز، استقرار سردخانه، یخچال، فریزر، نگهداری وسایل و تجهیزات مایه‌کوبی، نگهداری لباس کار، شست‌وشو/ ضدعفونی و سترون‌سازی، انبار، استقرار برق اضطراری خودکار آماده بکار و مركز مایه‌كوبی وابسته برای مركز مایه‌كوبی دام‌های بزرگ و طیور حداقل به مساحت ۳۰ مترمربع، برای مرکز مایه‌کوبی با گرایش دام‌های بزرگ حداقل به مساحت ۲۵ مترمربع، برای مركز مایه‌كوبی با گرایش طیور حداقل به مساحت ۲۵ مترمربع، برای مركز مایه‌كوبی با گرایش آبزیان حداقل به مساحت ۲۰ مترمربع و برای مرکز مایه‌کوبی با گرایش حیوانات خانگی حداقل به مساحت ۱۵ مترمربع، نیاز به امكانات، تجهیزات و لوازم دارد. از جمله امكانات زنجیره سرد برای نگهداری واكسن (سردخانه، یخچال، فریزر و...) حمل و نقل و جابجایی واكسن با خودرو سردخانه‌دار یا وسایل خنک‌كننده مناسب و مصرف واكسن در شرایط لازم به منظور واكسیناسیون مطلوب و ابزار نشانگر و ثبت كننده دما و تغییرات آن مانند دماسنج و ترموگراف الزامی است.

زنجیره سرد باید مجهز به سامانه برق اضطراری مانند ژنراتور خودكار و آماده به‌كار متناسب با ظرفیت وسایل سردكننده باشد. در سردخانه یا یخچال جهت گردش بهینه هوا و رسیدن برودت كافی به واكسن‌ها چیدمان باید به نحوی باشد كه هوای سرد بتواند در بین اقلام بسته‌بندی گردش داشته و برودت در تمام  قسمت‌ها، یكسان توزیع شود. سیستم سردكننده باید بتواند دمای داخل سردخانه را بین 8-2 درجه سانتی‌گراد و یا دمای مناسب برای نگهداری واكسن‌های خاص بر اساس توصیه سازنده واكسن را تامین نماید و میزان دمای داخل سردخانه باید از بیرون قابل رویت باشد، لذا روی در یا دیواره جلویی سردخانه، باید تابلوی نشانگر میزان دمای درون سردخانه یا یخچال نصب شده باشد.

نصب ترموگراف در سردخانه یا یخچال جهت ثبت نوسانات دما و همچنین نصب رطوبت‌سنج در سردخانه یا یخچال، الزامی است. نصب ترموگراف خودروهای حمل واكسن‌های دامپزشكی الزامی است و مركز مایه‌كوبی ملزم به ارایه نمودارهای ثبت شده به اداره كل به صورت ماهانه و به هنگام بازدیدها، است.

حداقل سرمایه لازم برای راه‌اندازی مرکز مایه‌کوبی چقدر است؟

اما سؤالی که ممکن است ذهن خیلی از فارغ‌التحصیلان دامپزشکی را به خود مشغول کند، این است که در شرایط کنونی، حداقل سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک مرکز مایه‌کوبی چقدر است و این آورده باید برای خرید چه اقلامی هزینه شود؟

قیمت یخچال از ۷۰ تا ۲۷۰ میلیون تومان

«مهمترین نیاز یک مرکز مایه‌کوبی، سردخانه است که اگر اداره کل قبول کند، با همین یخچال‌های سوپرمارکتی هم کار راه می‌افتد. قیمت این یخچال‌ها هم از حدود ۷۰ میلیون تومان شروع می‌شود و تا حدود ۲۷۰ میلیون تومان ادامه دارد.» این را مالک یکی از مراکز مایه‌کوبی به حکیم مهر می‌گوید: «قدم بعدی یک محل برای فعالیت است که هزینه آن بستگی به این دارد که در کدام منطقه واقع شده باشد. این محل می‌تواند استیجاری یا ملکی باشد و تا حدود ۱۲۰ متر مربع هم کفایت می‌کند. همچنین یک محل برای استراحت پرسنل نیاز است که می‌تواند یک اتاقک در همان فضا باشد و باید تجهیز شود. موارد مورد نیاز دیگر شامل سرنگ، وسایل سرمایشی، کلمن، فلاسک و... است.»

هزینه واکسن: حداقل ۱۰۰ میلیون تومان

وی تصریح می‌کند: «هزینه بعدی مربوط به واکسن است، کمااینکه یک مرکز مایه‌کوبی به هر حال باید مقداری دپوی واکسن داشته باشد. هزینه این کار هم بسته به مقداری که دپو می‌کنند، حداقل ۱۰۰ میلیون تومان است که بتوانند در مواقع ضروری از آن استفاده کنند.»

این فعال حوزه مایه‌کوبی دامپزشکی درخصوص موقعیت جغرافیایی مرکز مایه‌کوبی، خاطرنشان می‌کند: «اگرچه موقعیت جغرافیایی اهمیت زیادی ندارد، اما به هر حال نباید خیلی هم پرت باشد. بالاخره مراجعه و رفت و آمد دامداران به آنجا وجود دارد و مرکز نباید خارج از دسترس باشد، بلکه بهتر است نزدیک به خیابان اصلی و در محلی واقع شود که عبور و مرور به آن امکان‌پذیر باشد و خیلی دور از دسترس نباشد. هزینه تامین آن هم بسته به شهرستان، قیمت آن فرق می‌کند.»

دو تا پنج نفر نیروی انسانی نیاز است

وی با تاکید بر اینکه نیروی انسانی مورد نیاز برای یک مرکز مایه‌کوبی بستگی به وسعت منطقه تحت پوشش دارد، می‌گوید:‌ «تعداد آن می‌تواند از دو تا پنج نفر باشد که البته این بستگی به موقعیت دارد. کمااینکه منطقه‌هایی داریم که وسعت آنها بالا و گاو و گوسفند زیادی دارند و نیازمند پرسنل بیشتری هستند، اما یک منطقه هم ممکن است کوچکتر و جمع و جورتر باشد و حتی گاهی یک نفر هم کار را راه می‌اندازد.»

وی اضافه می‌کند: «به کارگیری نیروی انسانی در یک مرکز مایه‌‌کوبی به دو صورت است؛ بعضی‌ افراد استخدام می‌شوند و سایرین به صورت پیمانکاری فعالیت می‌کنند که البته بیشتر مورد دوم رواج دارد. یعنی به ازای هر واکسنی که شخص می‌زند، درصدی به صورت توافقی به مرکز تعلق می‌ گیرد و درصدی هم مربوط به حق‌الزحمه واکسیناتور می‌شود.»

طرح‌های رایگان سازمان دامپزشکی برای ما مشکل‌ساز شده است

این مالک مرکز مایه‌کوبی در ادامه به مشکلات پیش روی فعالیت مراکز مایه‌کوبی اشاره و خاطرنشان می‌کند: «‌اولین مشکل مراکز مایه‌کوبی، طرح‌هایی است که سازمان دامپزشکی به‌عنوان طرح رایگان اجرا می‌کند و این برای ما تبدیل به یک مشکل شده است. کمااینکه در این خصوص به شکل نامنظم رفتار کرده و یک طرح را یک سال طرح برگزار و سال دیگر برگزار نمی‌کند. با تلاش‌های ما دامدار عادت می‌کند که هزینه واکسیناسیون را پرداخت کند اما با اجرای طرح دامپزشکی، دوباره رایگان می‌شود. حق‌الزحمه‌ای هم که پرداخت می‌کنند، معمولا دخل و خرج واکسیناتور را جواب نمی‌دهد. خود واکسیناتور هم تمایل دارد که واکسن را بزند و پول را دریافت کند، تا اینکه منتظر بماند تا نوبت به رسیدگی حق‌الزحمه او شود و بعد به او پرداخت کنند، خصوصا با این وضع تورم جامعه که پول هر لحظه بی‌ارزش می‌شود.»

در صورت خرید مستقیم دامداران از مراکز پخش واکسن، خیلی از مراکز مایه‌کوبی باید جمع‌آوری شوند

وی اضافه می‌کند: «مورد بعدی که جدیدا اتفاق می‌افتد این است که خود اداره دامپزشکی شرایطی فراهم می‌کند که دامداران منطقه به صورت مستقیم واکسن را از مراکز پخش تهیه کنند و خودشان واکسن بزنند. اگر این قضیه اجرایی شود، قطعا از نظر معیشتی به مشکل خواهیم خورد و تقریبا خیلی از افراد، باید مراکز مایه‌کوبی را جمع‌آوری کنند. اینها مهمترین تهدیدات مراکز مایه‌کوبی است.»

۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان هزینه‌ تامین سردخانه

یکی دیگر از مالکان مراکز مایه‌کوبی در تهران معتقد است هزینه سردخانه مرکز مایه‌کوبی بستگی به حجم آن دارد اما با این حداقل‌هایی که سازمان دامپزشکی در نظر گرفته و با لحاظ کردن تشکیلات جانبی، حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان فقط هزینه‌ تامین سردخانه می‌شود: «هزینه موتور و تابلو برق نیز بستگی به میزان کیلو وات موتور برق اضطراری که حداقل نیازمند ۸ کیلو وات قدرت است و قیمت آن زیر ۴۰ میلیون تومان نیست. شاید نوع برند آن تا ۱۵۰ میلیون تومان هم باشد که تا اینجا حدود ۳۰۰ میلیون تومان می‌شود.»

راه‌اندازی مرکز مایه‌کوبی ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تومان سرمایه نیاز دارد

وی در گفت‌وگو با حکیم مهر ادامه می‌دهد: «بخش استریلیزاسیون و مسائل جانبی آن نیز حدود ۱۰۰ میلیون تومان هزینه در بر خواهد داشت. بخش اداری و دفاتر اداری و ... نیز به کنار، بحث موقعیت جغرافیایی نیز بستگی به این دارد که در کجای تهران یا کدام شهرستان باشد. نرخ اجاره ملک بسیار بالا رفته و در شهرستان نیز قابل قیاس با تهران نیست. هزینه اجاره یک ملک با متراژ ۳۵ متر در اطراف تهران زیر ۱۰ میلیون تومان نیست و قاعدتا رقمی حول و حوش صد میلیون تومان هم پول پیش لازم دارد. تصور می‌کنم راه‌اندازی یک مرکز مایه‌کوبی بدون درنظر گرفتن سرمایه در گردش، بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تومان سرمایه نیاز دارد.»

راه‌اندازی یک مرکز مایه‌کوبی معمولی، نیازمند حدود ۵۰۰ میلیون تومان هزینه برای خرید واکسن است

این مالک مرکز مایه‌کوبی تصریح می‌کند: «راه‌اندازی یک مرکز مایه‌کوبی معمولی، نیازمند حدود ۵۰۰ میلیون تومان هزینه برای خرید واکسن و یک دپوی خیلی کم و معمولی در بخش دام و طیور است. وقتی فرد شروع به کار کند، طبیعتا این سرمایه دست مرغدار و دامدار می‌رود و به آن سرعت برگشت‌پذیر نخواهد بود. بنابراین برای اینکه به مشکل نخورد، نیازمند حدود یک میلیارد تومان سرمایه در گردش است.»

در مجموع یک میلیارد و ۵۰۰ تا یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری نیاز است

وی در مورد نیروی انسانی مورد نیاز برای راه‌اندازی مرکز مایه‌کوبی، خاطرنشان می‌کند: «مرکز مایه‌کوبی طبیعتا حداقل یک نفر به‌عنوان نیروی ثابت نیاز دارد که حقوق او با توجه به بیمه، سنوات و عیدی حدود ۱۶ میلیون تومان در ماه می‌شود که البته این جزء هزینه در گردش محسوب می‌شود. حقوق واکسیناتورها نیز بستگی به نوع قرارداد آنها دارد. معمولا از آنجا که مراکز نمی‌توانند حقوق ماهیانه واکسیناتورها را تامین کنند، واکسیناتورها مجبور می‌شوند که در چند مرکز در چرخش باشند. پس در مجموع یک میلیارد و ۵۰۰ تا یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری برای مرکز مایه کوبی نیاز است.»