حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: مدتی است که پایگاه خبری تحلیلی حکیم مهر بر اساس رسالت حرفهای خود، مشکلات اصناف گوناگون حرفه دامپزشکی را مورد بررسی قرار میدهد. در گزارشهای ویژه قبلی حکیم مهر، مشکلات مسئولین فنی بهداشتی و کلینیسینهای دامپزشکی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت (اینجا و اینجا). در این گزارش، داروخانههای دامپزشکی و مشکلات و مسائل آنها مورد بررسی قرار میگیرند و صحبتهای تعدادی از فعالان این صنف مطرح میشود.
در گزارش ویژه بعدی، به بررسی نقطه نظرات و مشکلات سایر ردههای دامپزشکی در کشور خواهیم پرداخت.
حتی کارگران افغانی هم کار درمانی دامپزشکی میکنند!
یکی از دامپزشکان داروخانهدار استان خراسان رضوی در گفتوگو با حکیم مهر، ضمن انتقاد از درمانهای غیرمجاز، یکی از راهکارهای حل معضلات داروخانهداران را جلوگیری از درمانهای غیرمجاز معرفی و تصریح میکند: «متاسفانه سازمان دامپزشکی اقدام خاصی در این رابطه نمیکند. کمااینکه در حال حاضر خیلی از تکنیسینهای تلقیح و حتی کارگران افغانی کار درمانی دامپزشکی میکنند؛ بنابراین تعداد کلینیکها باید زیاد شود که بتوانند جوابگوی تعداد نسخههای نوشته شده باشد تا چرخ داروخانه بچرخد.»
تولیدات داروهای دامی به جرأت دو برابر نیاز واقعی کشور است
وی رقابتهای تخفیفی غیر منطقی بر سر قیمت دارو را یکی دیگر از معضلات داروخانهداران عنوان و تصریح میکند: «این مشکل فقط در مورد دارو نیست و در مورد سایر کالا هم نمود دارد. در همه جای دنیا برای اینکه یک کارخانه تاسیس شود، ابتدا نیاز آن کشور به کالا سنجیده میشود. متاسفانه در کشور ما به این شکل نبوده و هر کس توانسته رابطهای برقرار کند و وام کلان بگیرد، کارخانه تاسیس کرده است. تولیدات داروهای دامی به جرات دو برابر نیاز واقعی کشور است. این تولیدات توان صادرات ندارد. چون ما با چین و خیلی تولید کنندههای دیگر نمیتوانیم رقابت کنیم. وقتی کارخانهها توان فروش یا صادرات نداشتند، به رقابت میافتند. به این ترتیب که تخفیفهای زیاد میدهند و ماده اولیه را کم و کیفیت دارو را پایین میآورند. چطور ممکن است قیمت یک دارو ۲۰ هزار تومان باشد در صورتی که ماده موثره آن ۱۹ هزار تومان است. پس از ماده موثره کم میگذارند.»
اگر دارو را به شکل مستقیم به مرغداری یا زنجیرههای بزرگ بدهند، بهداشت رها میشود
وی اضافه میکند: «کارخانهجات با توجه به رانتها و تاثیری که روی سازمان دامپزشکی دارند، قوانینی را چه در مجلس و چه در سازمان دامپزشکی تصویب میکنند که دارو را خود به شکل مستقیم به واحدهای دامداری ارائه کنند. وقتی سازمان دامپزشکی یا بدنه سازمان به مراکز تولیدی و توزیعی مجوز میدهند که دارو را به شکل مستقیم به مرغداری یا زنجیرههای بزرگ بدهند، بهداشت رها میشود. یعنی دامپزشک دخالت و نظارتی بر روی مصرف دارو ندارد و مصرف دارو تحت نظر مدیر تولید یک واحد بزرگ دامداری قرار میگیرد. آن هم دامپزشک نیست و معمولا دامپرور است.»
آیا ۱۷۰۰ داروخانهای که حدود ۵ هزار خانوار میشوند، بازیچه دست شما شدهاند؟
یکی دیگر از دامپزشکان داروخانهدار استان آذربایجان غربی به حکیم مهر میگوید: «۳۰ سال پیش سازمان دامپزشکی اعلام کرد که دامپزشکان داروخانه تاسیس کنند تا کار را به بخش خصوصی بدهیم و بار دولت را کم کنیم. بنده آن زمان در اداره کل دامپزشکی استان تهران عهده دار مدیریت بخشی از زئونوزهای استان بودم. براساس این صحبت قصد داشتیم به سازمان کمک کنیم و تصمیم گرفتیم که مجوز داروخانه بگیریم. زندگی خود را در این راه گذاشته و تمام برنامهریزی و آینده خانواده را بر این اساس که داروخانه بگیریم، تنظیم کردیم. داروخانههای انسانی آن چنان امنیت شغلی دارند که اگر شخصی داروخانه تاسیس کرد، فردا کسی خواب نمیبیند که این تصمیم اشتباه بوده است. در صورتیکه سازمان دامپزشکی گفت که ما اشتباه کردیم که مجوز تاسیس داروخانه دادیم. باید داروخانه جمع شود. این خنده دار نیست؟ آیا این ۱۷۰۰ داروخانهای که حدود ۵ هزار خانوار میشوند، بازیچه دست شما شدهاند؟ این را یکی از مدیران سازمان مستقیما به خود من گفت. مگرمردم بازیچه هستند؟ نباید امنیت شغلی داشته باشند؟ یک روز هوس میکنید داروخانه تاسیس کنید و یک روز نه.»
مگر داروی دامپزشکی حلواست که مستقیم به دست مصرف کننده برسد؟
وی در بخش دیگری از سخنان خود به اعمال برخی فشارها از سوی شرکتهای تولید کننده و توزیع کننده دارو روی سازمان دامپزشکی اشاره میکند و میگوید: «نتیجه این فشارها تصویب این بود که دارو مستقیما به دست دامدار برسد، در حالی که در شرایط کنونی دو فیلتر تحت عناوین شرکتهای پخش و داروخانهها وجود دارند که جلوی داروهای بی کیفیت را میگیرند. آنها تمایل داشتند این دو واسطه حذف شوند تا مستقیما دارو را به مصرف کننده بدهند. مگر دارو حلواست که مستقیم به دست مصرف کننده برسد؟ آیا سازمان باید تحت تاثیر این فشار قرار گیرد و قانون تصویب کند؟ دامپروری که دارو را مستقیم دریافت میکند و احتمالا داروها بی کیفیت هستند، آیا میتواند بهداشت شیر گوشت و تخم مرغی که به دست مردم میرساند را تضمین کند؟»
دارو را در اختیار مهندس دامپرور قرار دادیم
یکی از داروخانهداران استان خوزستان در گفتوگو با حکیم مهر، با تاکید بر اینکه که داروی ما باید زیر نظر دکتر دامپزشک مصرف شود، میگوید: «سیاستها و ضوابط تاسیس داروخانه که مربوط به سازمان دامپزشکی کشور است، جاهایی که میتوانند عرضه و تجویز دارو داشته باشند را بیان کرده است. یکی از آنها دامپروریهای صنعتی و نیمه صنعتی دارای محصول بهداشتی است و دیگری مدیریت سیستمهای زنجیرهای یکپارچه. اینها طبق قانون هم میتوانند عرضه و هم تجویز دارو داشته باشند. در حال حاضر شاید مدیریت ۹۸ درصد دامداریهای صنعتی، نیمه صنعتی با مهندس دامپرور است. به این ترتیب دارو را که یک سلاح برای دکتر کلینیسین است، در اختیار مهندس دامپرور قرار دادیم.»
هم درمان و هم فروش دارو را از دامپزشک گرفتهاند
وی ادامه میدهد: «در همان دستورالعمل آمده است که عرضه و تجویز دارو در داروخانهها، بیمارستانها، مجتمعهای درمانی و .... و در نهایت دامپروریهای صنعتی و نیمه صنعتی و مدیریتهای سیستمهای زنجیره یکپارچه تولید انجام شود. وقتی از دامداریها و مراکز دامپروری، دامپروریهای صنعتی و نیمه صنعتی و زنجیرههای یکپارچه تولید را حذف کنیم، چه چیزی باقی میماند؟ غیر از اینکه برخی واحدهای دامهای خانگی و دامداریهای کوچک روستایی هیچ چیز نمیماند. در واقع ما در سیاستها و ضوابط تاسیس داروخانه، هم درمان را از دامپزشک گرفتیم و هم دارو را. به کلینیسین هم ضربه زدیم. یعنی دامپروریهای صنعتی و نیمه صنعتی ما تحت نظر مهندس دامپرور اداره میشود. دکتر دامپزشک هم تحت نظر او کار میکند. یعنی با این مصوبهای که دوستان در سازمان دامپزشکی کشور تحت عنوان سیاستها و ضوابط تاسیس داروخانه ارائه کردند، هم درمان را از دامپزشک گرفتهاند و هم فروش دارو را.»
اگر دارو در اختیار افراد غیر از داروخانه قرار گیرد، توان کنترل از بین خواهد رفت
این داروخانهدار میافزاید: «به نظر من ما یک زنجیره توزیع داریم که داروخانهها در آخر زنجیره قرار دارند و باید تنها محلی که دارو در اختیار مصرف کننده قرار میگیرد، داروخانه باشد. سازمان دامپزشکی کشور و نهادهای نظارتی اگر بخواهند نظارت کنند، صحیحترین جایی که میتوان برای توزیع دارو بر آن نظارت کرد، داروخانه است. یعنی اگر دارو رها شد و در اختیار افراد غیر از داروخانه قرار گرفت، توان کنترل از بین خواهد رفت؛ نه سازمان دامپزشکی توان کنترل را دارد و نه نهادهای دیگر نظارتی.»
نسبت کلینیک به داروخانه منطقی نیست
عضو هیات مدیره اجمن صنفی داروخانهداران دامپزشکی استان اصفهان در گفتوگو با حکیم مهر ضمن انتقاد از اینکه نسبت کلینیک به داروخانه منطقی نبوده و تقریبا یک به یک است، میگوید: «در صورتی که در بخش انسانی، به ازای هر ۶ پزشک، یک داروخانه وجود دارد تا نسخههای صادر شده از سوی آنها، کفاف چرخش چرخ یک داروخانه را بدهد. پس در قدم اول، این ارتباط باید منطقی باشد.»
«دکتر اردشیر سالمی» ضمن یادآوری اینکه ما بارها اعلام کردیم که نیازی به این تعداد داروخانه دامپزشکی در کشور نیست، تصریح میکند: «در همین استان اصفهان نشست اعتراضآمیزی در اداره کل توسط داروخانهداران صورت گرفت مبنیبر اینکه تا چه زمانی قصد صدور مجوز دارید؟ با این حال باز هم مجوز صادر کردند.»
فرانسه با ۱۹ میلیون گاو تنها ۴ دانشکده دامپزشکی دارد
وی مباحث آموزش دامپزشکی و تعداد زیاد دانشکدههای دامپزشکی در ایران را نیز یکی از ریشههای مشکلات داروخانهداران میداند و خاطرنشان میکند: «بر اساس آمار FAO جمعیت گاوهای تولید کننده شیر درجهان حدود یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون راس است. فرانسه با ۱۹ میلیون گاو تنها ۴ دانشکده دامپزشکی دارد اما ایران با هفت و نیم میلیون راس گاو، حدود ۲۵ دانشکده دامپزشکی دارد. ما هزاران بار این مسائل را گوشزد کردیم و نامه نوشتیم اما گوش ندادند.»
مظلومتر از دامپزشکی پیدا نکردند
سالمی با بیان اینکه مبنای تاسیس دانشکدهها در ایران، نیاز کشور به دامپزشک نیست، میافزاید: «دلیل اصلی صرفه اقتصادی و درآمدی است که این دانشکدهها دارند. بعضی از واحدهای دامپزشکی که به شکل انتفاعی، آزاد و ... کار میکنند، میخواهند دانشجوی زیاد بگیرند تا درآمد داشته باشند. حتی در بعضی واحدها دانشگاههایی وجود دارد که رشتههای علوم انسانی آنها در معرض تعطیلی است و حقوق پرسنل را نمیتوانند بدهند و دانشکده دامپزشکی تاسیس میکنند تا بتوانند از تعطیلی سایر دانشکدهها جلوگیری کنند. یعنی مظلومتر از دامپزشکی پیدا نکردند.»
از آنجاکه یک عنوان دکترا پشت رشته دامپزشکی است، خانواده ها گول میخورند
وی ادامه میدهد: «از آنجاکه یک عنوان دکترا پشت رشته دامپزشکی است، خانواده ها گول میخورند و به آنها ظلم میشود. جوانی که تحصیل میکند، ۷ سال درس میخواند و نزدیک به ۷۰ میلیون تومان هزینه میکند، بعد هم باید بیکار بماند. بنده افرادی را سراغ دارم که با حقوق ماهیانه یک میلیون تومان یا ۸۰۰ هزار تومان کار میکنند. علیالخصوص این اتفاق در مورد مسئولین فنی به کرات رخ میدهد. اگر بخواهیم مقایسه کنیم در بعضی از کشورهای اروپایی میزان نزولات آسمانی بیش از ایران است، بارندگی مرتب بوده و کشتو کار از ایران بهتر است. بااینکه تولید بیشتری دارند اما تعداد دانشکدههای دامپزشکی آنها کمتر از ایران است. وقتی مواد اولیه کشاورزی و خوراک دام کشت و کار شد و کشاورزی رونق داشت قیمت تمام شده گوشت و شیر ولبنیات ارزانتر است. اما ما به زور دانشکده تاسیس میکنیم در صورتی که تولیدات ما از قیمت جهانی بالاتر است و این منطقی نیست.
باید در مقابل یک داروخانه ۵ الی ۶ کلینیک وجود داشته باشد
عضو هیات مدیره انجمن صنفی داروخانهداران استان اصفهان با تاکیدبر اینکه دارو باید زیر نظر دامپزشک مصرف شود و تنها محل عرضه دارو باید داروخانه باشد، اضافه میکند: «برای اینکه مشکل همکاران کلینیسن و داروخانهها حل شود باید در مقابل یک داروخانه ۵ الی ۶ کلینیک وجود داشته باشد. خود بنده یک مورد کار درمانی را صلاح نمیدانم و انجام نمیدهم. چرا که همکاران من هم باید درآمد داشته باشند.»
وی با تاکیدبر اینکه امنیت شغلی لازمه کار است، توضیح میدهد: «آیا سازمان دامپزشکی که مثلا هزار دامپزشک استخدام کرده، میان کار میگوید برای اینکه مشکل اشتغال فارغالتحصیلان تازه را حل کنیم، دو هزار دامپزشک دیگر را استخدام کنیم و چون بودجه محدودی داریم، حقوق این هزار دامپزشک را میان ۳ هزار نفر تقسیم کنیم. اگر این کار را میکند، داروخانهها و کلینیکها را هم ۱۰ برابر کند.»
در بحث مالیات، ما را جزء بحث خدمات حساب میکنند که روی ما فشار میآورد
سالمی در پایان میگوید: «یکی دیگر از مشکلات داروخانهداران، برخورد سازمان مالیات و سازمان دارایی با ماست. مراکز دامپزشکی یعنی داروخانهها، کلینیکها و آزمایشگاهها بر اساس قانون کشاورزی و منابع طبیعی که مصوب هیات دولتهای قبل بوده، اداره میشوند. اما در بحث مالیات ما را جزء بحث خدمات حساب میکنند که این روی ما فشار میآورد.»
تعداد داروخانههای دامپزشکی ما بیشتر از کلینیکهاست
رئیس انجمن صنفی داروخانههای دامپزشکی استان اصفهان در گفتوگو با حکیم مهر، فروش دارو با نسخه را یک قانون قلمداد میکند و میگوید: «دارو باید زیر نظر دکتر دامپزشک مصرف شود. منظور از دکتر دامپزشک مسئول فنی داروخانه یا مسئول بهداشتی واحد دامداری نیست. بلکه زیر نظر دکتر دامپزشک کلینیسین باید مصرف شود. اما بحث چیز دیگری است. با توجه به وضعیت کنونی در زمینه اینترنت و ارتباطات، نسخههای کاغذی و سنتی دیگر پاسخگو نیست. یعنی سازمان دامپزشکی کشور باید ترتیبی اتخاذ کند که بازتعریفی از نسخه داشته باشد و لازم است که نحوه کنترل و بازرسی نسخهها را با یک تعریف جدید انجام دهد.»
تعداد داروخانهها باید یکپنجم کلینیکها باشد
«دکتر حمید اخوانفر» میافزاید: «سیاستگذاریهای غلطی داشتیم که باید اصلاح شوند. در دستورالعمل تبصره ۲ ماده ۲ که وزیر محترم کشاورزی پایان سال گذشته آن را ابلاغ کردند، به ازای هر ۵ کلینیک یا درمانگاه یک داروخانه را در نظر گرفتند. ما باید سیاستگذاریهایمان در سطح کلان کشور به این سمت پیش برود که تعداد داروخانهها یک پنجم کلینیکها باشد. در صورتی که الان به این شکل نیست و حتی شهرستانهایی را داریم که تعداد داروخانههای آنها بیشتر از کلینیک هاست. ما باید ساختار را اصلاح کنیم نه اینکه صورت مساله را پاک کنیم. دارو یک کالای تجاری نیست که مردم را تشویق به مصرف بیشتر آن کنیم.»
داروخانه دامپزشکی سوپرمارکت نیست
وی با تاکیدبر اینکه تعداد داروخانه و تعداد کلینیک باید تناسب مورد نظر را داشته باشند، تصریح میکند: «به این شکل نیست که ما بگوییم داروخانه مثل سوپرمارکت است و هر کس در هر مکانی که دایر کرد، اگر بهتر کار کرد، بماند. آنچه باید مد نظر ما باشد، بهداشت جامعه است. ما به عنوان دامپزشک متعهد به سلامت جامعه هستیم. به تبع آن سازمان دامپزشکی کشور، نظام دامپزشکی و سیاستگذاران متعهد هستند که سلامت جامعه را حفظ کنند نه اینکه برای من یک شغل یا داروخانه ایجاد شود. باید مد نظر آنها این باشد که ما کاری کنیم که باقی مانده دارویی در محصولات دامی ما کمتر باشد یا مطابق با استاندارد باشد.»
تخفیفات ۱۰۰ درصدی در قیمت دارو منطقی نیست
اخوانفر همچنین به تخفیفات غیرمنطقی قیمت دارو در داروخانههای دامپزشکی اشاره و خاطرنشان میکند: «برای این مساله چند دلیل میتوانیم داشته باشیم. یا اینکه قیمتگذاریهایی که روی لیبل داروها وجود دارد واقعی نیست یا مواد اولیهای که کارخانهها استفاده میکنند مطلوب نیست. یا این مواد اولیه را با منشاء اروپایی قیمت گذاری میکنند و از منشاء چینی استفاده میکنند. با منشاء خوراکی قیمتگذاری میکنند و منشاء صنعتی را استفاده میکنند. یا این که در بحث قیمتگذاریها دخالت میکنند و قیمتگذاریها را بالا انجام می دهند. چرا که این تخفیفهای زیاد با هیچ عقل سلیمی جور در نمیآید. به هر حال تولید کننده باید یک درآمد معین از تولید داشته باشد. شرکتهای پخش استانی، شرکتهای پخش سراسری یک درصد و داروخانه هم یک درصد داشته باشد. همه این درصدهای معقول را کنار هم بگذارید ۳۰ درصد نمیشود. چطور یک دارو با تخفیف ۱۰۰ درصد داده میشود؟ جای سوال دارد.»
سازمان دامپزشکی کشور باید روی قیمتگذاری کنترل داشته باشد
وی با تاکید بر اینکه سازمان دامپزشکی کشور به عنوان بخش حاکمیتی دامپزشکی باید روی قیمتگذاری کنترل داشته باشد، اضافه میکند: «سازمان باید روی کیفیت مواد اولیه هم کنترل داشه باشد. تخفیفهای غیر منطقی ۲ علت دارد. یا اینکه کنترل سازمان دامپزشکی کشور روی قیمتگذاری اصلا وجود ندارد و سازمان دامپزشکی نه در بحث قیمتگذاری و نه مواد اولیه داروهای تولیدی کنترلی ندارد. یا اینکه تولید داروهای داخلی بیش از نیاز ماست. این داروی اضافی را باید چه کرد؟ یا باید به زور به مصرف رساند که بعد باعث میشود اینها به عنوان باقی مانده دارویی در محصولات دامی به جامعه تزریق شود یا باید راهی را برای صدور آن پیدا کرد. کاری که سازمان دامپزشکی کشور میتواند انجام دهد این است که باید این داروی اضافهای که اضافه بر نیاز ما تولید میشود به صورتی که استانداردهای جهانی را داشته باشد، صادر کند تا این وضعیت از بین برود.»
باید به کسی جایزه دهیم که مصرف کمتری داشته باشد
اخوانفر ضمن انتقاد از اینکه در حال حاضر تولید داروی ما بیش از نیاز است و تولید کننده به دنبال این است که جایگاهی برای مصرف آن پیدا کند، میگوید: «یکی از دلایل این تخفیفها این است که میخواهیم مردم را به مصرف دارو تشویق کنیم. در صورتی که ما بهعنوان دامپزشک و سازمان دامپزشکی به عنوان متولی باید سیاستهایی را داشته باشیم که از مصرف جلوگیری کنیم. ما باید به کسی جایزه دهیم که مصرف کمتری داشته باشد و محصول سالمتری را به جامعه ارائه دهد.»
نگاه سازمان دامپزشکی کشور، بیشتر به بحث تجاری دارو بوده تا بحث بهداشتی آن
وی اعطای پروانههای زیاد داروخانه دامپزشکی در شهرستانها را یکی دیگر از مشکلات داروخانهداران عنوان میکند و ادامه میدهد: «این مساله باعث اذیت و آزار میشود. باید سیاستگذاریهای ما به سمتی برود که داروخانه ما با فروش کمتر بتواند هزینهها و زندگی خود را سپری کند. اینکه ما به داروخانه بهعنوان یک مرکز تجاری نگاه کنیم، این مشکلات را پیش آورده است. نگاه سازمان دامپزشکی کشور بیشتر به بحث تجاری دارو بوده تا بحث بهداشتی آن. باید این دید را عوض کنیم. دید باید به سمتی برود که دارو را بهعنوان یک کالای استراتژیک در نظر بگیرد نه یک کالای صرفا تجاری.»