اهمیت «مرغ لاین» مانند تکنولوژی هسته‌ای است/ چرا سهم لاین «آرین» از ۷۰ درصد به نیم درصد رسید؟

رئیس انجمن صنایع ملی طیور ایران گفت: تکنولوژی مرغ لاین مانند تکنولوژی هسته‌ای است که در دنیا در اختیار 6 کشور از جمله ایران است؛‌ دارندگان آن دانش را در اختیار دیگران نمی‌گذارند و نژاد آرین هم در ایران در حال نابودی است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از فارس، دانش تولید مرغ لاین در جهان در دستان 6 کشور از جمله ایران است. تولید لاین فوق‌العاده‌ترین و پیشرفته‌ترین تکنولوژی در صنعت طیور است که همه مرغ‌های اجداد، ‌مادر و گوشتی و تخم‌گذار از آن مشتق می‌شود. تمام صفات و خصوصیات ذاتی مرغ در طی فرایند تولید از جمله میزان بازدهی، از مرغ لاین می‌آید.

اهمیت این دانش به حدی است که آن را با تکنولوژی هسته‌ای مقایسه می‌کنند. کشورهای آمریکا، انگلیس، هلند، آلمان، فرانسه، و البته ایران از صاحبان این دانش هستند و تاکنون کشورهای دیگری نتوانسته‌اند در این حوزه، قد علم کند. سرمایه‌گذاری روی لاین بسیار پرهزینه و گران است اما دانش بسیار با اهمیتی است که کشورها را متمایز می‌کند.

ایران بیش از 40 سال پیش در وادی مرغ لاین، قدم گذاشت و سایتی را در بابل کنار راه‌اندازی کرد. روزگاری 70 درصد مرغ کشور از نژاد آرین ایرانی بود. اما متاسفانه اکنون تمام مرغ کشور از نژادهای خارجی به ویژه انگلیسی و فرانسوی است. تنها نیم درصد مرغ‌های ایران از نژاد آرین پرورش می‌یابند. علت اینکه در سال‌های گذشته نژاد آرین بازار خود را در کشور از دست داده، در جا زدن این دانش در ایران، نسبت به کشورهای دیگر بوده است. یعنی در حالی که محققان کشورهای دیگر روز به روز نژادهای خود را اصلاح و روزآمد کردند اما آرین ایران در جا زد و مرغداران داخل عملکرد نژادهای خارجی را به نژاد داخل ترجیح دادند. 

آنطور که کارشناسان می‌گویند در حال حاضر عملکرد نژاد آرین از نظر تبدیل دان به گوشت و دیگر شاخص‌های تولید اختلاف معنی‌داری با نژادهای رقیب خارجی دارد و تا زمانی که اقدامات اصلاحی برای رقابت با نژادهای خارجی ایجاد نشود، هدایت پرورش دهندگان مرغ برای استفاده از این نژاد، هرز دادن سرمایه‌ها است.

درباره اهمیت نژاد آرین، و نیز مشکلاتی که در سال‌های گذشته برای این نژاد اتفاق افتاده، گفت‌وگویی با «غلامعلی فارغی» رئیس انجمن صنایع طیور ایران انجام دادیم.

فارغی معتقد است اگر همین امروز نژاد‌ آرین جایگزین نژادهای داخلی شود، حداقل یک و نیم میلیون تن مصرف دان کشور، بالا می‌رود و از آنجا که خوراک طیور در کشور وارداتی است برای خریدن این خوراک دلارهای زیادی از کشور باید خارج شود.

وی می‌گوید سایت بابل کنار در سال‌های گذشته به دلیل دولتی بودن رها شده و نه تنها اقدامات اصلاح لاین صورت نگرفته بلکه تجهیزات و زیرساخت‌های آن هم فرسوده شده است.

متن گفت‌وگو با فارغی پیش روی شماست:

فارس: اهمیت لاین در صنعت طیور چقدر است و کشورها چه میزان به آن اهمیت می‌دهند؟

فارغی: خط لاین مجموعه‌ای از ژنتیک خالص است که تمام اطلاعات و ویژگی‌هایی که یک مرغ باید داشته باشد تا بهترین عملکرد اقتصادی را داشته باشد را داراست. این ویژگی‌های ژنتیکی در فرایند تولید کمک می‌کنند تا مرغ با ضریب تبدیل بالا و نیز کاهش پرتی بیشترین عملکرد را داشته باشد. این تکنولوژی دست تعدادی از کشورهاست که آن را به سادگی در اختیار دیگران نمی‌گذارد. موضوع لاین در دنیا بسیار حساس است. دارندگان این دانش در حقیقت یک حاشیه امنی را برای تولید طیور و در حقیقت امنیت غذایی کشورشان، ‌ایجادمی‌کند. 

ورود به مرغ لاین باعث افزایش بهره‌وری و اقتصادی شدن تولید می‌شود. کشورهایی که این دانش را دارند می‌توانند روز به روز آن را اصلاح و مطابق با شرایط محیطی کشورشان روزآمد کنند.

فارس: پیش از اینکه جلوتر برویم درباره واژه‌های لاین و اجداد و مادر در صنعت پرورش مرغ توضیح دهید تا خوانندگان بیشتر با مفهوم آن آشنا شوند.

فارغی: مرغ لاین در حقیقت یک مجموعه ژنتیکی است که 16 خط دارد. یعنی در حقیقت مرغ مادر 16 ویژگی مهم دارد که جمع کردن این تکنولوژی ویژه‌ای می‌خواهد. به همین سادگی نیست و به همین دلیل دارندگان آن در دنیا بسیار محدود است. ضمن اینکه کاری بسیار پر هزینه است. 

این لاین در مرحله دوم به لاین تجاری تبدیل می‌شود. و در مرحله بعد به اجداد تغییر می‌یابد که 8 خط دارد و پس از آن به مرغ مادر تبدیل می‌شود و مراحل بعدی نتاج و جوجه‌های مرغی و گوشتی و تخم‌گذار شکل می‌گیرند. چیزی که ما از کشورهای دیگر می‌آوریم اجداد است.

فارس: آیا کشورهایی مانند انگلیس مراغ لاین به ما می‌دهند؟

فارغی: نخیر نمی‌دهند. این یک تکنولوژی است و هیچ وقت حاضر نیستند آن را در اختیار دیگر کشورها قرار دهند. آنها خط لاین را واگذار نمی‌کنند. شاید به این دلیل باشد که سال‌ها برای آن زحمت کشیده و کار بسیار پرهزینه است و شاید هم دلیل این است که می‌خواهند انحصار در دستان خودشان باشد.

فارس: ایجاد خط لاین مرغ در ایران از چه زمانی شروع شد و تا کجا پیش رفت؟

فارغی: قبل از انقلاب خط لاین در منطقه زیاران قزوین، راه‌اندازی شد و سال 63 قراردادی با هلند امضا شد تا مرغ لاین تحت لیسانس آنها در کشور ما تولید شود. گله‌هایی که از این کشور وارد شده بود، از بین رفتند چراکه مرغ‌های لاین بسیار حساس هستند و هیچ نوع تغییر شرایط محیطی را برنمی‌تابند.

تعداد محدودی از این مرغ‌ها باقی مانده بود. تا زمانی مرغ اجداد از این لاین تامین می‌شد تا اینکه به دلیل عدم مدیریت و همخونی در نسل‌های بعدی، ناهماهنگی در پرورش واحدهای گوشتی و عدم تطابق آنها با بخش‌های کوهستانی که حدود 60 تا 70 درصد کشور را شامل می‌شد، آسیب دیدند و باعث شد که این‌ها را نتوان پرورش داد.

در سال‌های 71 طبق توافقی که با وزارت جهاد شد، قرار شد 30 درصد از نژادهای داخل کشور، خارجی و 70 درصد از آرین ایرانی باشد. اما پس از سال‌ها دوباره این وضعیت برعکس شد. یعنی 70 درصد از نژاد خارجی استفاده کردند و 30 درصد از نژاد آرین داخلی پرورش یافت که البته اکنون این رقم به نیم درصد نژاد ایرانی رسیده است.

فارس: دلیل اینکه استفاده از نژاد آرین ایران از 70 درصد به نیم درصد رسیده، چیست؟

فارغی: چون عملکرد نژاد آرین در مقایسه با نژادهای خارجی پایین بود. ضریب تبدیل دان آنها هم اختلاف معناداری با نژادهای رقیب خارجی داشت و مهم‌تر اینکه طی این سال‌ها هیچ اقدام اصلاحات ژنتیک انجام نداده بودند و رقبای خارجی گوی سبقت را ربوده بودند.

مثلا ضریب تبدیل دان آن موقع برای نژاد آرین دو و نیم بود در حالی که نژادهای رقیب ضریب تبدیلی خود را اکنون به یک و نیم رساندند. 

نکته دوم اینکه در طی این سال‌ها، آنها با کارهای اصلاحی که انجام دادند میزان پرتی مرغ را کمتر کردند. مثلا نسبت سر، پا، گردن و مواد زاید به گوشت را کاهش دادند اما در نژاد آرین ایران، چنین اتفاقاتی رخ نداد.

این ضریب تبدیل به اندازه‌ای برای مرغدار مهم است که هزینه‌های آن با استفاده از نژادهای خارجی بسیار کمتر می‌شد و آنها ترجیح می‌داند از نژاد خارجی استفاده کنند. اگر بگوییم که نژاد آرین جایگزین نژادهای خارجی شود همین امروز یک و نیم میلیون تن باید واردات بیشتر خوراک دام صورت بگیرد و از آنجایی که ایران وارد کننده خوراک دام و طیور است هزینه زیادی تحمیل خواهد شد. راهکار این است که این نژاد امروز اصلاح شود و با استانداردهای جهانی مطابقت داشته باشد.

ما حاضریم آن را به صورت آزمایشی استفاده کنیم و آن زمان هم اصلاحات آن انجام شود و در صورتی که تصمیم‌گیران به این نتیجه رسیدند باید در کشور رواج پیدا کند، مرغداران حتما استقبال خواهند کرد.

سایت پرورش لاین مرغ «آرین» در بابل کنار 

فارس: دلیل عقب ماندگی سایت بابل کنار چه بود. چرا در طول سال‌ها اصلاحات ژنتیکی را انجام ندادند و از کشورهای دیگر عقب ماندند؟

فارغی: دلیل آن دولتی بودنش بود. برای اینکه می‌خواستند به روش دولتی اداره کنند و اکنون هم اگر بخواهند همچنان به صورت دولتی اداره کنند محکوم به شکست هستند. 

در این زمینه باید حتما از بخش خصوصی کمک بگیرند. نگاه دولتی و توانمندی‌های دولتی محدود است و حتما باید در حداقل حوزه سرمایه‌گذاری از بخش خصوصی استفاده شود. 

کما اینکه شرکت ما آمادگی دارد که این نژاد آرین را نگهداری کند و محققان شرایط اصلاحی آن را بررسی کنند و اصلاحات لازم را انجام دهند و در صورت تائید به کل کشور تامین دهند.

فارس: آیا امکان اصلاح دوباره آرین و قابل رقابت کردن آن با بازارهای جهانی وجود دارد؟

فارغی: مهمترین چیزی که برای نژاد آرین باید در نظر گرفت بازار آن است. یعنی از آنجایی که کار بسیار پرهزینه است باید فقط به بازار ایران نگاه نکنیم. ما باید بازار 400 میلیونی منطقه را نگاه کنیم و بتوانیم بازار آنها را جذب کنیم تا این هزینه‌ها سرشکن شوند چون تا زمانی که این کار توجیه اقتصادی نداشته باشد متولیان آن در داخل این کار را انجام نخواهند داد.

فارس: گفته می‌شود که انگلیس در طی سال‌های گذشته به این دلیل مرغ اجداد را به رغم تحریم‌ها به راحتی در اختیار ما گذاشت که ما نتوانیم لاین خود را رشد دهیم و در حقیقت باعث عقب ماندگی ما هم همین بوده است.

فارغی: مرغ لاین یک مسئله صد در صد اقتصادی است و صنعت مرغداری کشور تنها از این لحاظ که عملکرد نژادهایی مانند راس و کاپ بالا بود از آن استفاده کردند و به همین دلیل بود که آرام آرام آرین کنار گذاشته شد. طبیعی است مرغدار به دنبال منافع خودش است.

در این میان متولیان دولتی که مسئول اصلاح نژاد آرین بودند باید فکری می‌کردند. 25 هزار بهره‌بردار مرغ در کشور وجود دارد که آنها هم تامین کننده  نیاز پروتئینی کشور هستند و هم اینکه منافع خودشان هم مهم است. زمانی که آرین در کشور استفاده می‌شد سهم راس انگلیس تنها 25 درصد و کاپ 5 درصد بود.

بنابراین دلیل اینکه سال به سال سهم نژادهای خارجی افزایش یافت و سهم آرین افت کرد، عملکرد پایین نژاد داخلی بود. شرایط حتی طوری بود که در ابتدا تولید کنندگان داخل هیچ رغبتی به خرید نژادهای خارجی نداشتند و آرام آرام پس از اینکه اینها به همدیگر معرفی شدند و از عملکرد آنها اطلاع پیدا کردند، رونق پیدا کرد.

فارس: اگر همین امروز کشور بخواهد نژاد آرین را دوباره احیا کند و اصلاحات ژنتیکی روی آن انجام دهد، آیا مرغداران دوباره استقبال خواهند کرد؟ نژاد آرین چند درصد بازار را می‌تواند پوشش دهد؟

فارغی: تا صد در صد می‌تواند پوشش دهد. یعنی باید طوری باشد که مرغداران به این باور برسند که اگر نژاد آرین را تولید می‌کنند برای آنها سود اقتصادی خواهد داشت. در مسائل اقتصادی تنها صرفه اقتصادی مهم است. مرغداران و اصولا تولید کنندگان وارد هیچ گونه فضای سیاسی نمی‌شوند چون قاطی شدن مسائل تولید با مسائل سیاسی آن را محکوم به شکست می‌کند.

اما نکته مهم این است که ایران باید به بازارهای منطقه فکر کند. اصلاح آرین تنها برای داخل کشور نتیجه زیادی نخواهد داشت.

فارس: آیا بخش‌های خصوصی توانمندی سرمایه‌گذاری در این بخش را دارند؟

فارغی: قطعا همین طور است. بخش‌های خصوصی ظرفیت‌های زیادی در سرمایه‌گذاری دارند اما کارهای تحقیقاتی را باید متولیان آن انجام دهد. 

نکته دوم این است که وزارت جهاد کشاورزی باید اصلاح این سایت را با کمک فعالان بخش‌ خصوصی انجام دهد و آن را از دولتی بودن صرف خارج کند. در این زمینه شرکت‌هایی هستند که می‌توانند کمک کنند.