به دامپزشک بودنم افتخار می‌کنم

گفت‌وگوی مجله وترژنسی با «دکتر علی ملائی» استادیار موسسه رازی شعبه کرمان

به دامپزشک بودنم افتخار می‌کنم

سلام جناب آقای دکتر علی ملائی عزیز، وقت عالی بخیر، استاد عزیز لطفاً یک بیوگرافی از خودتان به ما بدهید و سوابق علمی و پژوهشی خود را توضیح دهید؟

سلام، بنده مجتبی علی ملائی، یک دامپزشک هستم و به دامپزشک بودنم افتخار می‌کنم. متخصص باکتری شناسی، فارغ التحصیل سال 1394 و در هر دو دوره عمومی و تخصص دانشجوی دانشگاه شهید باهنر کرمان بودم. طی سال های گذشته ده‌ها مقاله ISI و مقاله های داخلی و بیش از 100 خلاصه مقاله و همچنین تألیف کتاب «دارونامه جامع دام‌های کوچک» (نتیجه تلاش شش ساله که در سال 91 با همکاری سرکار خانم اختر دانش به چاپ رسید) که در سال 1401 چاپ دوم آن نیز منتشر شده است و این کتاب به عنوان کتاب برتر در گروه علوم پزشکی و بهداشت (در هجدهمین دورة کتاب برتر استان کرمان) انتخاب شد. همچنین کتاب بیماری‌های کلستریدیایی حیوانات که در حال چاپ انتشارات مؤسسه رازی می باشد. همچنین اینجانب عضو بنیاد علمی نخبگان و دو دوره به عنوان پژوهشگر برتر در مؤسسه رازی انتخاب شده بودم.

علاقه به میکروبیولوژی از کجا شروع شد؟

اگر صادقانه بخواهم پاسخ بدهم، در زمان دکتری عمومی علاقه زیادی به دروس بالینی داشته ام و حتی 2 سال بعد از فارغ التحصیلی تجربه کار کلینیکی را نیز داشته ام و سپس وارد مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی شده ام و در اینجا مشغول به خدمت رسانی هستم. در واقع پس از ورود به مؤسسه رازی علاقه مندی به میکروبیولوژی بیشتر شده علی الخصوص بحث باکتری شناسی دامپزشکی به دلیل اینکه دید بنده نسبت به واکسن های مختلف که جای کار بسیاری داشتند و همین موارد سبب شد که در آن زمان در آزمون دکتری تخصصی شرکت نموده و بعد نیز موفق به کسب رتبه 4 کشوری شده و بعد از مصاحبه، رتبه 2 دانشگاه تهران و رتبه 1 دانشگاه شهید باهنر کرمان در رشته باکتری شناسی را به دست آوردم. «نانو واکسن کلستریدیایی» که امیدواریم در آینده به صورت محصول تجاری در بازار عرضه کنیم.

آیا در زندگی، فردی را الگوی خود قرار داده اید؟

اساتید زیادی در دانشگاه بودند که از بابت بحث شغلی و تحقیقاتی آقای دکتر مهدی گلچین برای بنده یک الگو بودند و حتی اینجانب پایان نامه خود را با ایشان برداشته بودم. از نظر بنده ایشان نه تنها برای من، بلکه برای بسیاری از دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان هم به لحاظ علمی و تحقیقاتی و هم از نظر اخلاقی الگو هستند.

آقای دکتر، از چه زمانی عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی شدید؟

بنده از سال 86 در بخش های مختلف مؤسسه از جمله مسئولیت آزمایشگاه های مختلف مشغول به کار بودم، و از سال 1400 عضو هیئت علمی و استادیار پژوهشی هستم.

آقای دکتر، شما مدیر سامانه دامپزشکان برتر «وِت لینک» و همچنین بنیان گذار آکادمی آموزشی پژوهشی «علیم» نیز هستید؛ چه شد که به فکر طراحی و راه اندازی این سامانه و آکادمی علمی افتادید؛ لطفاً شرح دهید.

در مورد سامانه دامپزشکان برتر بیشتر بحث علاقه است و شاید باورش کمی سخت باشید، نزدیک به 12 سال است که این سامانه راه افتاده است و زمانی بود که شاید بسیاری از بسترهای اینترنتی کنونی وجود نداشت و حتی طراحی کل و بسایت را نیز خود بنده انجام دادم و طی سال های سپری شده مطالب سایت بروز رسانی شده و قابل استفاده برای دامپزشکان و دانشجویان دامپزشکی و یا افرادی که و هر نوعی با حیوانات سروکار دارند می باشد. همچنین کلیه مراکز دامپزشکی کشور تحت عنوان سامانه «وِت لینک» به عنوان یک مرجع بروز به منظور دسترسی افراد با اطلاعات این مراکز طراحی شد. آکادمی آموزشی «علیم» با این هدف که اطلاعاتی که شخصاً در زمینه های تحقیقاتی، مقالات پروپوزال نویسی، آزمایشگاه کنترل کیفیت و میکروبیولوژی کسب کردم راه اندازی شد تا کمکی باشد، دانشجویانی که قصد دارند خودشان را تقویت کنند از دوره های آکادمی که به زودی برگزار می شوند، بهره ببرند.

آقای دکتر، برایمان از مؤسسه معروف تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی بگویید. این مؤسسه چقدر در سطح جهانی حرف برای گفتن دارد؟

مؤسسه رازی نزدیک به 100 سال قدمت دارد که از قدمت بسیاری از دانشگاه های کشور نیز بیشتر است در سال 1303 به دنبال شیوع بیماری طاعون گاوی که تلفات بسیار سنگینی داشت، این مؤسسه برای تولید واکسن علیه این بیماری و سپس بیماری های متعدد دیگر ایجاد شد و بعدها واکسن های بسیار زیادی در سبد محصولات مؤسسه رازی اضافه شد. مؤسسه رازی جز ده مؤسسه واکسن سازی بزرگ دنیا و همچنین در خاورمیانه حرف اول را از نظر تعداد تولیدات و تنوع در محصولات تولیدی می زند. بیش از 90 درصد از واکسن های دامی و بیش از 50 درصد از واکسن های طیور و تعداد زیادی واکسن های انسانی نظیر آبله، واکسن سه گانه (ثلاث)، سرخک و ... توسط مؤسسه رازی ساخته می شود.

آیا مؤسسات خصوصی برای تولید سرم و واکسن دامپزشکی در داخل وجود دارند؟ این مؤسسات تا چه اندازه در جامعه علمی جهانی شناخته شده هستند؟

در سال های اخیر با بحث کارهای دانش بنیان انجام شده، تعدادی شرکت تولیدکننده واکسن در کشور ایجاد شد که بارزترین مصداق آن در زمان شیوع بیماری کووید-19بود. همان طور که می دانید چندین شرکت مختلف در کشور شروع به تولید واکسن کرده و در این مسیر قدم برداشته اما برای بحث واکسن های دامپزشکی، تعداد تولیدکنندگان بخش خصوصی کمتر است به دلیل اینکه واکس نسازی نیازمند یکسری استانداردها و اصول خاص نظیر اصول GMP (Good Manufacturing Practice) و GLP (good laborator practice) که رعایت کردن این اصول و موارد کار را برای عرضه محصول سخت تر می کند.

جناب دکتر، به نظر شما از آنجایی که مؤسسۀ رازی، مؤسسه با پیشینه ای است و بسیاری از نخبگان کشور در آن فعالیت دارند، به چه دلیل بیماری های مهم دامپزشکی که در غرب ریشه کن شده اند (مثل تب برفکی)، هنوز در ایران بسیار شایع اند؟

نکته مهم بحث چندعاملی بودن بسیاری از بیماری ها از لحاظ شیوع آن هاست. به عبارتی فاکتورهای متعددی برای گسترش یک بیماری در منطقه نیاز است، مثل واردات غیرمجاز دام (یکی از دلایل مهم بیماری های ویروسی همانند تب برفکی و تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یا همان CCHF)؛ همچنین شناسایی کانون های بیماری که نیازمند فعالیت جدی سازمان دامپزشکی است که در سال های گذشته به خوبی انجام شده است که نمود آن را می توانیم در بیماری مثل شاربن که در سنوات گذشته که در کشور شایع بود، امروز در مؤسسه رازی شعبه کرمان واکسن آن تولید می شود، تقریباً در کشور ریشه کن شده است که نشان دهنده عملکرد مناسب از لحاظ تولید واکسن، مدیریت و کنترل کانون بیماری می باشد همه این فاکتورها هنگامی که در کنار یکدیگر قرار بگیرند و همکاری جامع بین ارگان های مختلف منجر به ریشه کنی یک بیماری از یک منطقه می شود.

بعضی کلینسین ها به محض آنکه به بیماری مشخصی در دام مشکوک می شوند، سریعاً درخواست تهیه کیت می کنند و کمتر به جستجوی علائم بیشتر در دام می پردازند. نظر شما در این خصوص چیست؟ آیا این میزان اتکای کلینسین ها به کیت های تشخیصی مطلوب است یا خیر؟ چقدر این کیت ها قابل اعتماد هستند؟

در بحث تشخیص بیماری ها و مبارزه با آنها، مهم ترین رکن بر می گردد که ما diagnosis مناسبی داشته باشد که بتوانیم تشخیص درستی داشت. در کشور ما بیش از 50 تا 60 درصد تشخیص ها بر می گردد به تشخیص های کلینیسین ها و برای اینکه تشخیص صحیح باشد، به دنبال آن Data هایی که می آید داخل سیستم های کشوری از جمله GIS دامپزشکی می نشیند اطلاعات دقیقی باشد، نیازمند این هستیم که افرادی که در دانشکده ها تحت عنوان دامپزشک در حال تعلیم و تربیت هستند، به خوبی تعلیم ببینند و دانشگاه ها و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بایستی که به روی این موضوعات تمرکز ویژه ای داشته باشد که بتوانند بهترین خروجی ها را طی یک دوره شش ساله از دانشکده ها بگیریم. درصدی از تشخیص ها بر می گردد به استفاده از ابزارهای مناسب مثل ابزارهای کلینیکی، پاراکلینیکی یا آزمایشگاهی «کیت های تشخیص» به عنوان مثال در حال حاضر برای بسیاری از بیماری ها به خصوص بیماری های دام و طیور کیت ها و روش های آزمایشگاهی Setup شده وجود دارد که مثل یک Gap یا اتصالی بین موضوع آموزش درست و ابزارها قرار می گیرد. مهم است که دامپزشک در زمان مناست بتواند از این ابزارها برای تشخیص صحیح تر بهره بگیرد.

میکروب شناسی و باکتری شناسی دامپزشکی در قیاس با باکتری شناسی پزشکی، چه در بخش کلینیکی و چه در بخش تئوری، به چه میزان پیشرفت کرده است؟ به نظر شما این تلاش ها باید چه سمت و سویی پیدا کنند؟

اینها دو مقوله کاملاً جداگانه هستند، بحث باکتری شناسی پزشکی و دامپزشکی هرکدام دنیاهای خود را دارند، علی رغم این که اشتراکاتی نظیر بحث بیماری های زئونوز را دارند که در هر دو گروه در حال پژوهش و مطالعه است. نکته حائز اهمیت تعامل و همکاری بین متخصصین این دو رشته است که شاید بتواند این خلأ را پر کند.

آقای دکتر علی ملائی، از مواقع صحبت از این می شود که ما بایستی دانش نوین دامپزشکی در زمینه های مختلف را از خارج از کشور به ایران آوریم؛ دانشجویان علاقه مند چگونه می توانند در این راستا عمل کنند؟

بنده این سؤال را در قالب دو مسیر جداگانه توضیح می دهم، در اینکه علم دامپزشکی دنیا پیشرفت زیادتری نسبت به ایران با توجه به اینکه سال ها زودتر از ما این کار را شروع کردند، شکی نیست و برای اینکه دانشجویان محترم بتوانند از اطلاعاتی که در خارج از کشور وجود دارد بهره ببرند، بهترین مرجع کتب Text و Reference مربوط به گرایش مدنظر می باشد که خوشبختانه به کمک اساتید بزرگواری که در کشور داریم، بسیاری از این کتب در حال حاضر ترجمه فارسی داشته و قابلیت استفاده از این کتب به زبان فارسی برای دانشجویان فراهم کرده است اما گاهی برخی بیماری ها در کشور ما مشاهده می شود که در کشورهای دیگر ممکن است وجود نداشته باشد، بنابراین در این گونه بیماری ها در کشور خودمان صاحب نظر هستیم و حتی مشاهده می شود که گاها از مقالات و کتب اساتید ایرانی به عنوان رفرنس در کتب مرجع خارجی ذکر می شوند که نشان دهنده این امر است که ما پیشرفت خوبی در این زمینه داشته ایم.

پیام شما به افراد علاقه مند و دانشجویان دامپزشکی که به تازگی علاقۀ خود را در زمینۀ میکروبیولوژی کشف کرده اند، چیست؟

از نظر بنده کسی که در زمان کنکور سراسری رشته دامپزشکی را انتخاب کرده اند و وارد این رشته شده اند، علاقه خودشان را به نوعی به این رشته نشان دادند. توصیه بنده به دامپزشکان و تازه فارغ التحصیلان عزیز که تازه می خواهند وارد بازار کار شوند این است که بر اساس تجربه شخصی، چرا که بنده در قسمت های مختلف خصوصی، دولتی، تحقیقاتی و نظام دامپزشکی استان کار کردم، این است که تخصصی کار کنند، گرایش خود را از یک سالی به بعد مشخص کنید، سعی کنید در آن زمینه پیشرفت کنید. به نظر من اگر یک کلینیسین تخصصی خوب در یک رشته خاص باشد، خیلی بهتر از کلینیسین هایی که می خواهد در همه قسمت های مختلف کار کند است. اگر کسی در زمینه پژوهشی علاقه داشته باشد، باز هم باید زمینه تخصصی خود را در آن به کار بگیرد چون که کار تحقیقات خیلی پیچیده است و اگر زمینه تخصصی خود را وارد آن نکنید، انرژی زیادی از شما برای آن کار می گیرد، پس با تمام تلاش و پشتکار خود به سمت هدف خود حرکت کنید، ان شاالله موفق باشید.

سپاس از اینکه وقت خودتان را در اختیار ما قرار دادید.