بررسی علمی مصرف محموله گوشت برزیلی وارداتی پس از ۱۷ ماه در فرآورده‌های گوشتی/ دستور وزیر پیشین جهاد کشاورزی به رئیس وقت سازمان دامپزشکی برای لغو اعزام دامپزشکان تصمیمی اشتباه بود

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در هفته‌ی گذشته، ترخیص محموله ۱۲۱ تنی گوشت‌های منجمد برزیلی از گمرک شهید رجایی پس از هفده ماه، نگرانی‌هایی به دنبال داشت و برخی ابهامات در مورد سلامت این گوشت‌ها مطرح شد. ترخیص با تاخیر بیش از یک ساله محموله گوشت برزیلی که ظاهرا عازم کارخانجات سوسیس و کالباس شده، حواشی را در مورد این ماجرا در پی داشته است.

این نگرانی‌ها ما را بر آن داشت تا گفت‌وگویی با «دکتر آراسب دباغ‌مقدم» عضو کمیته تخصصی بهداشت و سلامت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی کشور انجام دهیم که در ادامه می‌خوانید:

حکیم مهر: آقای دکتر، آیا از نظر علمی صحیح است که یک محموله گوشت که ۱۷ ماه از تاریخ مصرف آن گذشته، در فرآورده‌های گوشتی مصرف شود؟ آیا اصلا دادستانی می‌تواند با حکم قضایی سازمان دامپزشکی را ملزم به ترخیص این گوشت نماید؟

در مورد تاریخ انقضا برای همه فرآورده‌ها به خصوص فرآورده‌های زود فاسد شونده مثل گوشت، دو بحث وجود دارد؛ یک بحث علمی و براساس مطالعات الگوهای مدل‌سازی است که معمولا تعیین می‌کنند که مثلا گوشت، ماهی، مرغ و شیر فلان اندازه می‌توانند نگهداری شوند. این اندازه‌گیری‌ها بر اساس مدل‌های الگوسازی و یک‌سری کارهای تجربی است که با دستگاه‌های مختلف انجام می‌شود. البته الزاما هر تولیدکننده‌ فرآورده، ممکن است این فعالیت‌ها را انجام ندهد و به این اکتفا کند که رقبا یا هم‌صنف‌ها چطور تاریخ می‌زنند و او هم همان مقدار تاریخ بزند. در حال حاضر این وضعیت بیشتر مرسوم است و اگر به بازار مصرف خیلی از مواد غذایی نگاه کنید، می‌بینید که با هر شرایطی که تولید و بسته‌بندی شده باشند، اما باز در تاریخ تولید و مصرف مشابه هستند و معمولا تفاوت چندانی از این نظر ندارند.

بحث دیگر این است که وقتی تاریخ انقضایی توسط یک تولیدکننده برای یک محصول درج می‌شود، یک بار حقوقی هم دارد؛ یعنی آن تولیدکننده قبول یا تضمین می‌کند که اگر شرایط نگهداری رعایت شده باشد، تا پایان آن تاریخ مشکلی از نظر کیفیت محصول یا از نظر ایجاد مسمومیت غذایی و... پیش نمی‌آید و اگر به شرط رعایت آن شرایط نگهداری، مشکلی پیش بیاید، تولیدکننده مسئولیت دارد.

اینها بحث‌های علمی کار است. اینکه سازمان دامپزشکی گوشتی را که تاریخ انقضای آن گذشته بوده، مدت انقضا را افزایش داده، نه اینکه شدنی نباشد، اما اگر به روش علمی تمام پارامترهای میکروبی، شیمیایی و فیزیکی گوشت را بسنجد و بر اساس آن تاریخ‌ها اقدام کند، می‌توان گفت که کار علمی انجام شده است، اما اگر که صرفا بدون مطالعه و بررسی رفتار نماید، پس کار به صورت علمی انجام نشده و می‌توان به آن ایراد گرفت. الزاما هم صرفا بحث میکروبی و سلامت مطرح نیست، کمااینکه وقتی اعلام کردند که در فرآورده‌های گوشتی استفاده شود، یک موضوع این است که ممکن است به لحاظ تکنولوژیکی در فرآورده گوشتی اشکال ایجاد کند. یعنی به هر حال تغییراتی در بافت گوشت ایجاد شود که از نظر جذب آب، موادی که به فرآورده گوشتی افزوده می‌شود و... بتواند مشکل‌ساز شود.

بحث دیگر این است که به همین شکل هم سرانه مصرف فرآورده‌های گوشتی در کشور ما نسبت به کشورهای اطراف خیلی پایین‌تر است. در واقع سرانه مصرف فرآورده‌‌های گوشتی از جمله سوسیس، کالباس و... در ایران حدود دو کیلوگرم اما در کشور ترکیه چهار کیلوگرم است. مردم ما همینطوری هم به فرآورده‌های گوشتی بی‌اعتماد هستند. ریشه این بی‌اعتمادی، موارد مختلف از جمله رسانه‌های اجتماعی هستند و آنچه در اقوال می‌آید و سینه به سینه نقل می‌شود که در سوسیس و کالباس از فلان گوشت استفاده می‌شود. حالا به یک‌باره خبری منتشر می‌شود که سازمان دامپزشکی به گوشتی که تاریخ آن گذشته، مجوز داده تا در فرآورده‌های گوشتی استفاده شود. این مساله آن بی‌اعتمادی را صد چندان می‌کند.

وقتی یک خبر به صورت رسمی و به این حالت پخش می‌شود، مردم تصور می‌کنند که شنیده‌های قبلی آنها هم درست بوده است که این مساله اصلا برای صنعت فرآورده‌های گوشتی خوب نیست. هرچند من دیدم که صنعت فرآورده‌های گوشتی موضع‌گیری کرده بود که ما این گوشت‌ها را استفاده نخواهیم کرد و... اما به هر حال چه استفاده کنند یا نکنند، خود خبر خیلی برای صنعت فرآورده‌های گوشتی جالب نیست.

حکیم مهر:‌ بحث بعدی این است که آیا به طور کلی مصرف فرآورده‌های منجمد وارداتی، چند ماه پس از تولید قابل استفاده است؟ آیا در دنیا استانداردی در این خصوص وجود دارد؟

بعضی از کشورها اجازه مصرف این فرآورده‌ها تا دو سال را می‌دهند اما در ایران سازمان دامپزشکی مقداری این کار را با سخت‌گیری بیشتری انجام می‌دهد و تاریخ را نسبت به سایر کشورها کمتر در نظر می‌گیرد؛ به عبارتی روی تاریخ انقضا حساسیت دارد.

حکیم مهر:‌ یکی از انتقاداتی که در این خصوص مطرح شد این بود که با توجه به اینکه یک ماه مانده به پایان تاریخ انقضاء یک گوشت اجازه داده شده که در فرآورده‌های گوشتی و سوسیس و کالباس مصرف شود، الزاماً این فرآورده گوشتی هم ظرف مدت یک ماه مصرف نمی‌شود و ممکن است چند ماه طول بکشد تا فروش رفته و مصرف شود. آیا این مساله مشکلی ایجاد نمی‌کند؟

ظاهرا اجازه ندادند که برای مصرف خانوار بیاید و در فروشگاه‌ها بماند. تا آنجا که من می‌دانم به این محموله اجازه مصرف فرآورده‌های گوشتی را دادند با این دیدگاه که فرآورده‌های گوشتی در کشور ما از نوع حرارت‌دیده و پخته شده هستند و یک محصول اصطلاحا نیمه‌پاستوریزه به حساب می‌آیند. چون دمایی که می‌بینند دمای پاستوریزاسیون است اما بسته‌بندی آنها غیرپاستوریزه بوده و اصطلاحا به آنها فرآورده‌های نیمه‌پاستوریزه می‌گویند. بنابراین سازمان دامپزشکی احتمالا با این دیدگاه این اجازه را داده که به هر حال اینها هر مشکلی هم که داشته باشند، یک حرارت در حد پاستوریزاسیون می‌بینند و مشکل آنها برطرف می‌شود. احتمالا تصور کردند که بهتر از این است که اجازه دهیم مصرف خانوار شود که ممکن است خدای نکرده ایجاد بیماری کند، چون ممکن است نیم‌پخت مصرف شود یا به هر دلیلی پخت خوبی نداشته باشد.

حکیم مهر:‌ اشاره کردید که پیش از این اتفاق نیز ذهنیت خوبی راجع به فرآورده‌های سوسیس و کالباس وجود نداشت و حالا با این اتفاق این ذهنیت بدتر هم شد. در این شرایط چه باید کرد؟

به نظر من اصل ماجرا از آنجا شروع شد که وزیر پیشین جهاد کشاورزی به یکباره به رئیس وقت سازمان دامپزشکی دستور داد که حق ندارید برای تعیین صلاحیت گوشت‌های وارداتی دامپزشک بفرستید و باید به همان پروتکل‌های بهداشتی کشورهای صادرکننده اعتماد کنید و همان را معیار قرار دهید و فقط ناظر شرعی بفرستید. این ابلاغیه همان زمان هم واکنش‌های زیادی داشت و خود من چندین مصاحبه در این خصوص انجام دادم. خاطرم هست یکی از همکاران سازمان دامپزشکی نیز همزمان با من در میزگردهای مرتبط شرکت کردند اما چون سلسله مراتب سازمانی به آنها اجازه نمی‌داد که صریح صحبت کنند، خیلی سربسته گفتند که ما این دستور را قبول نداریم، اما متاسفانه وزیر وقت توجهی نکرد.

سازمان دامپزشکی در زمان ریاست دکتر آقامیری در پی بازگرداندن این دستور و تبدیل آن به حالت اول بود تا دوباره دامپزشکان را اعزام کنند. اتفاقی که افتاده این است که ایران از یک حق مسلم خود که نظارت در هنگام خرید است، صرف‌نظر کرده است. این حق هر خریداری است که روی جنسی که می‌خواهد تحویل بگیرد، به لحاظ بهداشتی و کیفی نظارت داشته باشد و خب بعد از آن هم دیدیم که چه حجمی از گوشت‌های بدون کیفیت وارد شد که وضعیت بهداشتی مناسبی نداشتند و همه اینها به آن دستور غیرعلمی و غیرکارشناسی وزیر قبلی برمی‌گردد. امیدوارم در دولت جدید و با وضعیت جدید سازمان دامپزشکی، این روند اصلاح شود. هرچند که سازمان دامپزشکی الان یکی از بدترین شرایط را دارد و به صورت سرپرستی اداره می‌شود و با این تغییر و تحولات رئیس آن در این مدت کوتاه، به نظر من آسیب‌های زیادی دیده است.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

خواهش من از پایگاه خبری حکیم مهر این است که موضوع عدم اعزام دامپزشک به کشورهای فروشنده گوشت به ایران را برجسته کرده و روی آن کار کند و به نوعی مطالبه کند که این اتفاق دوباره بیفتد. مثل این است که شما بگویید چون سوپرمارکت نزدیک منزل بهداشت را رعایت می‌کند، چشم‌بسته از مغازه او شیر برمی‌دارم یا بدتر از آن اینکه هر شیری را که در منزل فرستاد، من قبول می‌کنم. مسلما وقتی می‌خواهید خرید کنید، به تاریخ تولید، انقضا، کیفیت بسته‌بندی و... آن دقت می‌کنید و هیچ‌وقت نمی‌گویید چون بهداشت فلان فروشگاه خوب است، چشم‌بسته قبول می‌کنم. الان دچار چنین مشکلی هستیم و امکان آن هست که باز هم چنین داستان‌هایی تکرار شود.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.