حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «واکسیناسیون در هر زمینه‌ای و به خصوص در رابطه با بیماری‌های ویروسی، هیچ‌وقت به شکل صد در صد موفقیت‌آمیز نیست و الزاما اینکه یک حیوان واکسن زده باشد و تیتر مناسب هاری برای او به وجود آمده باشد، وجود ندارد.» این نظر رئیس جامعه دامپزشکی حیوانات کوچک است.
به گفته «دکتر فرخ‌رضا کبیر» بعضی وقت‌ها به دلیل مشکلات ایجاد شده در چرخه حمل‌ونقل واکسن، مثلا عدم رعایت چرخه سرد واکسن کارایی لازم را نشان نمی‌دهد: «گاهی نیز کیفیت پایین واکسن‌ها این کار را می‌کند. همچنین گاهی عدم اطلاع از زمان دقیق واکسیناسیون و تکرار واکسن می‌تواند باعث شکست سد ایمنی شود و البته این امکان هم وجود دارد که واکسن اولیه در زمان نامناسب مثلا در سنی پایین‌تر از حد لازم تزریق شده باشد.»
حکیم مهر: آقای دکتر، ارزیابی شما از مشاهده دو مورد هاری در کانادا به واسطه سگ‌های وارداتی از ایران که هر دو سگ در ایران واکسینه شده بودند، چیست؟ چطور میشود سگهایی که در ایران واکسینه شده بودند، دوباره به هاری مبتلا شوند؟
نکته‌ای که وجود دارد این است که واکسیناسیون در هر زمینه‌ای به خصوص در رابطه با بیماری‌های ویروسی، هیچ‌وقت به شکل صد در صد موفقیت‌آمیز نیست و الزاما اینکه یک حیوان واکسن زده باشد و تیتر مناسب هاری برای او به وجود آمده باشد، وجود ندارد.
حکیم مهر: چرا؟
دلایل مختلفی برای وقوع این اتفاق می‌توان برشمرد. مثلا حساسیت فیزیولوژیک بعضی از بدن‌ها آن میزان لازم از آنتی‌بادی را نمی‌دهند. بعضی وقت‌ها نیز به دلیل مشکلات ایجاد شده در چرخه حمل‌ونقل واکسن، مثلا عدم رعایت چرخه سرد این اتفاق می‌افتد. گاهی نیز کیفیت پایین واکسن‌ها این کار را می‌کند. همچنین گاهی عدم اطلاع از زمان دقیق واکسیناسیون و تکرار واکسن می‌تواند باعث شکست سد ایمنی شود و البته این امکان هم وجود دارد که واکسن اولیه در زمان نامناسب مثلا در سنی پایین‌تر از حد لازم تزریق شده باشد.
از طرف دیگر این اصل وجود دارد که بعد از تزریق واکسن هاری، اگر احیانا حیوان توسط یک حیوان دیگر گزیده شود، باید مجددا واکسن تکرار شود. وقتی در یک سیستم حمایتی یا در سیستمی که می‌خواهند از حیوانات، نوعی سرپرستی عمومی انجام دهند، تعدادی حیوان نگهداری شود و واکسیناسیون توسط افراد غیردامپزشک صورت گیرد، امکان دارد هر کدام از این مشکلات پیش بیاید. کم بودن کیفیت واکسن نیز یکی از موارد است. البته معمولا سازمان دامپزشکی کشور سعی می‌کند که واکسن‌های وارداتی با رعایت تمام اصول مربوطه، با کیفیت مناسب باشد و مطالعات فارمی روی آن صورت گرفته باشد. کمااینکه باور اینکه واکسن‌ها از مبادی رسمی وارد شده و دچار مشکل باشند، خیلی سخت است، اما اینکه این واکسن بعد از ورود به کشور، واقعا همه الزامات آن در چرخه حمل و نقل به درستی رعایت شده باشد، یا اینکه واکسن قاچاق دست کسی رسیده باشد، یا واکسن‌هایی که احیانا تاریخ آنها گذشته باشد، مصرف شده باشند، همه اینها می‌تواند از عواملی باشد که باعث شود این حیوانات به نوعی از خودشان هاری را نشان داده باشند و مساله غیر متعارفی نیست.
حکیم مهر: به نظر شما در این مورد خاص، کدام علت باعث رسانه‌ای شدن آن شده است؟
مساله‌ای که وجود دارد این است که ما اصلا نمی‌دانیم که این سگ‌ها در کجا آلوده شده‌اند؟ از کجا معلوم که در ایران آلوده شده باشند؟ راه‌های مختلفی برای آلودگی به بیماری هاری وجود دارد. مثلا امکان دارد یکی از جوندگانی که خودشان مستقیما هاری را نشان نمی دهند، به هر دلیلی یکی از این حیوانات را گاز گرفته و بدون اینکه کسی متوجه شود، بیماری به آنها منتقل شده باشد. درست است که اوریجین این دو حیوان از ایران بوده و مبدایی که ارسال شده ایران بوده است، اما ما نمی‌دانیم که واقعا چه دلیلی باعث شده که آنها هاری را نشان دهند.
حکیم مهر: البته بحث بیشتر سر مساله واکسیناسیون است که اگر دریافت کردند، پس چرا بیماری را نشان دادند.
خب، علت آن این است که هیچ‌وقت نتیجه واکسن صد درصد نیست. اگر این طور بود اتحادیه اروپا اعلام نمی‌کرد که حتما باید تیتر هاری گرفته شود، بلکه می‌گفت هرکس واکسن زده، اجازه ورود دارد. تیتر هاری برای این گرفته میشود که امکان دارد وقتی حیوان واکسیناسیون انجام می‌دهد، به هزار دلیل مختلف آن تیتر حداقلی مورد نظر در بدن او به وجود نیاید. مگر الان تمام کسانی که واکسن کووید زدند، در مقابل کووید مقاوم شدند؟ در مورد هاری هم شرایط به همین شکل است. ما فقط می‌توانیم مشخص کنیم که اوریجین این دو سگ، کشور ایران بوده، بعد به کانادا رفتند و بعدا در آنجا علائم هاری از خود نشان دادند.
حکیم مهر: آیا جامعه دامپزشکی حیوانات کوچک به این مساله ورود کرده است؟
جامعه دامپزشکی حیوانات کوچک بر اساس این اتفاقی که رخ داده، در حال تهیه یک نامه به معاون وزیر و ریاست محترم سازمان دامپزشکی است تا خواهش کنیم واکسن‌هایی را که وارد میشود، با دقت بیشتری در اختیار دامپزشک قرار دهند. در حال حاضر سازمان دامپزشکی با زحمت زیاد واکسن‌هایی را وارد کشور می‌کند که دارای تاییدیه و کیفیت معقول و متعارف هستند، پس باید نظارت خود را بعد از ورود واکسن به داخل کشور هم ادامه دهد تا به دست افراد غیر نیفتد و از طرف دیگر حتما چرخه سرد نگهداری، توزیع و دوباره نگهداری آن رعایت شود. ما این مهم را طی یک نامه از ریاست محترم سازمان دامپزشکی کشور درخواست می‌کنیم تا ان‌شاالله نظارت بیشتری روی این موضوع داشته باشند.
حکیم مهر: اتفاقات این‌چنینی چه تبعاتی را می‌تواند برای مهاجرت افراد و انتقال حیوانات آنها ایجاد کند؟
پیش از این مشکل مشابهی در کشور امریکا پیش آمد و CDC اعلام کرد که از ۱۴ جولای سال ۲۰۲۲ ورود حیواناتی که در خود امریکا واکسینه نشده‌اند و هنوز تاریخ واکسن آنها نگذشته، به آمریکا محدودیت‌هایی دارد. یعنی آنها هم باید تیتر هاری شوند، مکاتبه با CDC صورت گیرد تا اجازه ورود آن صادر شود و بعد بتوانند وارد آمریکا شوند. یعنی شرایطی حتی از اروپا هم سخت‌تر. وقتی به سایت آنها مراجعه کردم، با این مضمون مواجه شدم که تعداد زیادی سگ‌های بی سرپرست از کشورهای مختلف به عنوان سگهایی که قرار است تحت حمایت افراد مختلف قرار گیرند، وارد کشور آمریکا شدند و با این که گواهی واکسیناسیون داشتند، آنها هم از خود هاری نشان داده بودند. به این دلیل CDC از ۱۴ جولای این سخت‌گیری‌ها را انجام می دهد.
مسلما کشورهایی که به نوعی در مقابل بسیاری از بیماری‌ها توانستند مقاومت و این بیماری‌ها را محدود کنند، هیچ علاقه‌ای ندارند که کشورشان را در معرض آلودگی و مشکل قرار دهند. من فکر می‌کنم که هر کشوری می‌تواند برای کنترل شرایط بهداشتی مملکت خود، محدودیت‌هایی قائل شود و این دست من و شما نیست.
حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...
خواهشی که از مردم دارم این است که برای واکسیناسیون حتما به مراکز دامپزشکی مراجعه کنند. علت آن هم این است که همکاران ما بلد هستند که چطور باید این واکسن‌ها را نگهداری کنند و امکانات لازم را برای انجام این کار دارند. آنها معمولا واکسن را از مبادی رسمی تهیه می‌کنند، بنابراین مسلما اگر به این مراکز مراجعه شود، احتمال اینکه چنین اتفاقاتی بیفتد، کاهش پیدا می‌کند.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
دکتر کبیر خیلی علمی و دوس داشتنی
انجام دقیق و اصولی واکسیناسیون قطعا موجب نتیجه مناسب میشود مانند رعایت سن مناسب واکسیناسیون و اطمینان از سلامت کامل حیوان در زمان واکسیناسیون و عدم وجود استرس غیر عادی قبل و بعد از واکسیناسیون حداقل یک تا سه هفته و تزریق درست آن و البته رعایت زنجیره سرد
تزریق واکسن بعد از آلودگی به ویروس هاری مانع بروز بیماری نخواهد شد .
به همین دلیل اتخادیه اروپا به غیر از گواهی واکسیناسیون و نتیجه مناسب تیتر هاری ، برای ورود حیوان به اتحادیه اروپا حداقل سه ماه انتظار را نیز الزامی کرده است تا مطمئن شوند که تیتر بدست آمده ناشی از ویروس طبیعی نیست و حاصل واکسیناسیون هست .
اکنون سطح نظارت سازمان دامپزشکی و ادارات وابسته به آن به گونه ای است که امکان رعایت نشدن زنجیره سرد بسیار بعید است حتی در کلینیکها .