بیماری آنگارا و عفونت‌های آدنوویروسی، چالش جدید صنعت طیور کشور - دکتر علی اوسط حسینی

 

بیماری آنگارا و عفونت‌های آدنوویروسی، چالش جدید صنعت طیور کشور

دکتر علی اوسط حسینی

بیماری آنگارا یا سندروم هیدروپریکاردیوم هپاتیت (HHS ) یک بیماری نوظهور و مهم طیور خصوصاً جوجه های گوشتی 3 تا 5 هفته است که با شروع ناگهانی، تلفات بالا بین 20 تا 70 درصد، آب آوردگی پریکارد قلب و ضایعات کبدی مشخص می شود. این بیماری اولین بار در سال 1987 در جوجه های گوشتی، در منطقه آنگارا در نزدیکی کراچی پاکستان مشاهده شد و به همین دلیل به نام بیماری آنگارا نیز معروف شده است و سپس به مناطق دیگر خصوصا کشورهایی در حوزه آسیا و آمریکا گسترش یافت. عامل آن عمدتاً سروتیپ 4 (FAdv-4 ) ازنوع C آدنوویروس ماکیان است ولی به صورت تجربی بوسیله سروتیپ 8 هم در جوجه ها ایجاد شده است.

آدنوویروس ها، DNA  ویروس های بدون غشاء و دارای تقارن مکعبی هستند. اندازۀ آنها 70 تا 90 نانومتر است و دارای اسید نوکلئوئیک دو رشته ای می باشند. تکثیر ویروس در بدن میزبان ومحیط های کشت سلولی باعث ایجاد گنجیدگی های داخل هسته ای می شود که از نظر شکل و اندازه ممکن است متفاوت باشند. ویروس های خانوادۀ آدنوویروس ها به دو گروه آدنوویروس های پستانداران و آدنو ویروس های پرندگان دسته بندی می شوند. آدنوویروس ها ی پرندگان دارای سه جنس ایوی آدنوویروس، آتادنوویروس وسیادنوویروس هستند. ایوی آدنوویروس های متداول پرندگان یا آدنوویروس های مرغی Fowl Adenovirus(FAdv ) در سراسر جهان گسترش دارند و در تمام گونههای طیور اهلی و در تمام سنین مشاهده می شود و بر اساس تفاوت های مولکولی دارای 5 گونه اند که به اسامی A,B,C,D,E  نامگذاری شده اند و در مجموع 12 سروتیپ (1-8a  & 8b-11) را شامل می شوند.

آدنو ویروس ها حدودا ازاوایل دهه 50 میلادی شناسایی شده اند، ولی غالبا به صورت عفونت ثانویه با دیگر عوامل بیماری زا و یا در موارد نقص ایمنی باعث بیماری می شدند. اولین عفونت های آدنوویروسی شناخته شده در پرندگان بیماری برونشیت بلدرچین است که یک بیماری حاد تنفسی است. از سایر عفونت های مهم ناشی از آدنوویروس های مرغی می توان به بیماری آنگارا HHS ، هپاتیت همراه با گنجیدگی IBH و اروزیون سنگدان اشاره کرد.

تأثیر بیماریهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند گامبورو، مارک و کم خونی عفونی جوجه ها در بروز بیماری HHS و سایر عفونت های آدنوویروسی دارای اهمیت است. عامل بیماری به صورت عمودی و افقی انتقال می یابد. آدنوویروس ها در گله های مادر تا زمان بلوغ باقی می مانند و در اثر ضعف سیستم ایمنی و یا استرس دفع میگردند. جوجه هایی که از گله های مادر آلوده تولید می شوند از 3 هفتگی ممکن است به مدت چند هفته ویروس را از خود دفع نمایند. تکثیر ویروس در دستگاه گوارش صورت می گیرد و ویروس همراه مدفوع دفع می شود.

گله های مادر آلوده نقش مهمی در انتشار اولیه ویروس دارند. انتشار ویروس توسط جوجه های آلوده، باعث آلودگی محیط شده و انتقال افقی ویروس را موجب می شود. ماکیان آلوده به آدنوویروسها در تمام طول زندگی حامل ویروس خواهند بود. حاملین ویروس در فواصل زمانی ویروس را به محیط دفع می کنند. آلودگی لباس، کفش، تجهیزات و وسائل نقلیه، در انتشار ویروس نقش دارند. بنابر این عدم رعایت مسائل بهداشتی، می توانند در انتقال عامل بیماری نقش بسزائی داشته باشند.

اولین رخداد بیماری در ایران، اسفند ماه 1399 در استان خراسان رضوی گزارش شد و در سال جاری نیز بیماری با فراوانی بیشتری بروز کرده و شهرهای مختلفی در استان خراسان رضوی درگیر بیماری هستند و بیشترین گزارشات مربوط به شهرهای سبزوار و داورزن می باشد که بنا به اظهارات اداره کل دامپزشکی استان تا پایان آبان ماه سال جاری بیش از 30 کانون در دو شهر فوق دیده شده است که نشان از گسترش آلودگی دارد و با توجه به عدم واکسیناسیون و اجرای سیاست معدوم‌ سازی واحدهای آلوده، خسارات اقتصادی شدیدی را می تواند به همراه داشته باشد.

همانند همه بیماری های مهم ویروسی، در مورد بیماری آنگارا و سایر عفونت های آدنوویروسی هم باید برای پیشگیری از بیماری اقدامات اساسی انجام گیرد که مهمترین آن رعایت اصول و موازین بهداشتی، امنیت زیستی و نیز افزایش سطح ایمنی گله ها، با انجام واکسیناسیون مناسب است. به لحاظ امنیت زیستی پرورش جوجه های هم سن، استفاده از دان سالم و بهداشتی، جلوگیری از ورود پرندگان وحشی و پرندگان بومی به محوطه فارم خصوصا انبار دان و امکان دسترسی به دوش و تعویض لباس در پیشگیری از بیماری نقش مهمی دارد. در برخی کشورها نشان داده شده است که واکسیناسیون گله های مادر باعث محافظت نتاج آن ها در برابر چالش با ویروس های فیلد شده است. بنابراین در کنار رعایت پروتوکل های بهداشتی، انجام واکسیناسیون گله های مادر جهت افزایش تیتر ایمنی و تولید جوجه های سالم و به عبارت دیگر کنترل انتقال عمودی بیماری نیز باید مد نظر قرار گیرد. این امر خصوصا در استان های درگیر بیماری و استان های همجوار باید با اولویت صورت گیرد. همزمان باید با گزارش دهی سریع کانون ها و نیز موارد مشکوک، جهت تشخیص به موقع بیماری، از گسترش ویروس جلوگیری نمود.