حکیم مهر - طبق آمار رسمی منتشر شده به طور متوسط هر یک از انسان‌ها در طول عمر 70 ساله خود 600 عدد مرغ، 60 عدد گوسفند و بز یا (خوک) و پنج عدد گاو می‌خورد. در ضمن به ازای هر فرد پنج عدد موش و دو عدد رت صرف کارهای آزمایشی و تحقیقاتی می شود.
امروزه نقش و اهمیت حیوانات در زندگی انسان بر کسی پوشیده نیست و تمام افراد به نحوی در ارتباط با حیوانات هستند. به جز درصدی بسیار ناچیز این ارتباط یک طرفه بوده و غالباً در جهت بهبود وضعیت کلی زندگی انسان است.
دسته بزرگی از حیوانات به عنوان منابع پروتئینی و تغذیه‌یی، عده‌ای به عنوان نیروی کار، باربری، سواری و گروهی نیز به عنوان عناصر تحقیقاتی جهت انجام پژوهش‌ها در زمینه علوم پزشکی و بیولوژی در آزمایشگاهها به صورت زنده یا استفاده از بافت‌هایشان قربانی پیشرفت علم می‌شوند.
در حال حاضر بخش عظیمی از تحقیقات علوم زیستی شامل آزمایش بر روی موجودات زنده یعنی حیوانات آزمایشگاهی است که از این تحقیقات به عنوان ابزاری در پیشرفت علم یاد می شود که در جهت تشخیص، پیشگری و درمان بیماری‌ها و به طور کل ارتقای سطح سلامت جامعه استفاده می شود. حیواناتی که بدون هیچ اختیاری دراین حوزه قرار می گیرند.
آموزش چگونگی کار با حیوانات آزمایشگاهی برای رعایت حقوق آنها ضروری است
بسیاری از کشورها خود را ملزم به اعلام آمار آزمایشات نمی‌دانند به همین دلیل آمار سالیانه دقیقی از تعداد حیوانات آزمایش شده درجهان وجود ندارد.
طبق آمار سالانه اعلام شده در برخی کشورها میتوان این تعداد را تخمین زد مثلاً در هر یک از کشورهای اروپایی مانند انگلستان و آلمان هر ساله بر روی دو تا سه میلیون حیوان آزمایش میشود.
در آمریکا هر ساله حدود 115 میلیون حیوان مهره دار در آزمایشات مورد استفاده قرار می‌گیرند. آمار اعلام شده تنها حیواناتی را شامل می‌شوند که در آزمایشات استفاده شده‌اند.
مرگ خاموش سالانه 500 میلیون حیوان آزمایشگاهی در دنیا
تعداد بسیار زیادی از حیوانات در مرحله پرورش یا حمل و نقل یا شکار کشته می‌شوند. با یک حساب سرانگشتی میتوان تخمین زد سالانه حدود پانصد میلیون حیوان قربانی این آزمایشات می‌شوند به عبارت دیگر در هر ثانیه 33 حیوان در آزمایشگاه‌های دنیا کشته می‌شوند.
نبود قانون مشخص مهمترین مانع رعایت حقوق حیوانات آزمایشگاهی در کشور است
دکتر مرتضی کریمیان، استاد گروه فیزیولوژی و مسوول حیوانات آزمایشگاه دانشکده پزشکی سابقه استفاده از حیوانات برای بررسی‌های آزمایشگاهی را مربوط به دوره این سینا دانست و افزود: با توجه به اینکه انسان اشرف مخلوقات است به دلیل برتری‌هایی که دارد می‌تواند پروتکل های تجربی خود را بر روی حیوانات پیاده و نتایج حاصله را برای زندگی بهتر انسان‌ها به کار گیرد.
وی ادمه داد: به کار گیری حیوانات زمانی که در جهت اعتلای دانش و زندگی انسان قرار بگیرد توجیه اخلاقی دارد. همانطور که از گوسفند، مرغ و گاو جهت مصرف خوراکی حق حیات گرفته میشود به همان دلیل برای افزایش کیفیت زندگی انسان اجازه استفاده از حیوانات برای کارهای آزمایشگاهی را پیدا می‌کنیم.
دکتر کریمیان خاطر نشان کرد: زمانی که حیوانات را در کارهای زشت به کار گرفته شوند از نظر انسانی و اسلامی این امر توجیه پذیر نخواهد بود.
مسئول کارگاه حیوانات فیزیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران، نداشتن قانون در خصوص رعایت حقوق حیوانات در ایران را مهم ترین موانع در این زمینه برشمرد و اظهار کرد: افراد باید تمام راهکارها و آموزش‌های لازم در جهت استفاده از حیوانات در آزمایشگاهها را فراگرفته تا حیوانات مورد ظلم و ستم و درد و رنج قرار نگیرند.
نبود فضای فیزیکی مناسب از مهمترین مشکلات حیوانات آزمایشگاهی است
دکتر فریده شجاعی، استادیار و سرپرست حیوانات آزمایشگاهی گروه انگل شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، نبود فضای فیزیکی مخصوص برای نگهداری حیوانات را از مهمترین مشکلات حیوانات آزمایشگاهی این دانشکده خواند و افزود: این حیوانات باید در مکان‌ها دور از دانشکده و در طبقات بالاتر ساختمان مجهز به دستگاه تهویه و غذا و قفسه‌های مخصوص نگهداری شوند که این عوامل در دانشکده بهداشت رعایت نمی‌شود.
موش، رت، خوکچه هندی، همستر و خرگوش، مهمترین حیوانات مورد استفاده در آزمایشگاهها هستند
یک پژوهشگر اخلاق پزشکی:
حیوانات آزمایشگاهی در ایران عملا هیچ حقوقی ندارند
آیین‌نامه‌های موجود در جهت تامین حقوق حیوانات آزمایشگاهی کفایت نمی‌کند
دکتر کیارش آرامش، معاون اخلاق پزشکی مرکز تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این که مرکز اخلاق پزشکی به تدوین آیین نامه و دستورالعمل اخلاقی در جهت دفاع از حقوق حیوانات پرداخته اظهارکرد: این پروتکل ها از طریق وزارت بهداشت و درمان در همه دانشگاه‌های پزشکی و مراکز تحقیقاتی ابلاغ شده اما متأسفانه در هیچ کدام از این مراکز این دستورالعمل را به طور کامل اجرا نمی‌شود.
وی در ادامه نحوه کار با حیوانات در آزمایش ها، نگهداری و حفاظت آنها در آزمایشگاهها، رعایت اصول اخلاقی و انسانی رفتار با حیوانات و همچنین شیوه‌های استفاده از حیوانات در آموزش را از مهمترین مفاد این دستورالعمل خواند.
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این که ما نیاز به قانون جامع حمایت از حقوق حیوانات در بخش‌های پژوهشی و آموزشی در دانشگاه‌ها و مراکز دیگر داریم گفت: وجود این آیین نامه‌ها در جهت رعایت کامل حقوق حیوانات آزمایشگاهی کافی نیست.
وی خاطر نشان کرد: در کشورهای پیشرفته حیوانات در مزارع خصوصی با رعایت یک اصول اخلاقی خاصی نگهداری میشود ولی در ایران حیوانات به خصوص حیوانات خانگی (جوجه‌های یک روزه، ماهی و ...) به بدترین شکل مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.
دکتر آرامش با بیان این که نفس استفاده از حیوانات در آزمایشگاهها با آموزه‌های اخلاقی ما مغایرتی ندارد بر ضرورت رعایت حقوق حیوانات در این قبیل فعالیت تاکید و تصریح کرد: کار آزمایشگاهی روی حیواناتی که از طبیعت گرفته می‌شوند از نظر اخلاقی بدتر از حیواناتی که در آزمایشگاهها پرورش داده می‌شوند چون گروه اول طعم آزادی را چشیده و در طبیعت خانواده تشکیل داده‌اند درست نیست حق حیات را از آنها گرفت.
دریافت مجوز کار با حیوانات آزمایشگاهی باید منوط به کسب آموزش باشد
ضیا مبشری، دانشجوی دکتری تخصصی و پژوهشگر اخلاق پزشکی، نبود آموزش به صورت کلاسیک در موضوع کار با حیوانات آزمایشگاهی را مهمترین نقص کشور در خصوص حقوق حیوانات دانست و افزود: در کشور ما قسمت عمده‌ای از تولیدات علمی با استفاده از حیوانات آزمایشگاهی و مدل‌های حیوانی انجام میشود بنابراین افراد آزمایشگاهی باید مجوز لازم را از طریق آموزش‌های لازم در خصوص حیوانات و طریقه کار با آنها را داشته باشند.
وی خاطر نشان کرد: در بسیاری از مراکز تحقیقاتی ما کمیته‌های اخلاقی وجود دارد که نظارت آنها روی سوژه‌های انسانی بیشتر از حیوانات آزمایشگاهی است.
