چینی‌ها این ماهی را برای افزایش برکت زندگی و تولید به مزارع برنج وارد می‌کردند. اروپایی‌ها آن را تا سال‌ها به‌عنوان یک کادوی گران‌قیمت به سران کشورها و مقامات داده و تا قرن هفدهم آن را نمادی از ثروت می دانستند و به‌عنوان کادوی عروسی به همسران خود تقدیم می‌کردند. ایرانیان نیز به‌دلیل رنگ زیبای قرمز آن (نماد ایرانیان) آن را به‌عنوان نماد شادی، سرزندگی و برکت در زندگی وارد سفره‌های هفت‌سین خود کردند. در تابلوی نقاشی هفت‌سین اثر حسین احیاء در کاخ گلستان اثری از ماهی قرمز مشاهده می‌شود.
در این گزارش درباره اهمیت ماهیان زینتی آمده است: ماهیان زینتی به ماهیان زیبا و رنگارنگی گفته می‌شود که ارزش آنها به‌دلیل زیبایی اشکال و رنگ‌های خیره‌کننده آنها است. این ماهیان را به دو دسته ماهیان زینتی آب شیرین و آب شور تقسیم می‌کنند. در ماهیان زینتی آب شیرین 98 درصد ماهیان به‌صورت مصنوعی تکثیر و پرورش یافته و تنها دو درصد آنها از منابع طبیعی صید میشوند، در حالی که در ماهیان آب شور این روند معکوس بوده و 90 درصد آنها از منابع وحشی صید میشوند.
بر اساس گزارش‌های FAO (2004) بیش از 180 کشور در جهان در امر صادرات و واردات این ماهیان فعالیت داشته و ارزش مبادلات جهانی آنها بیش از 411/244 میلیون دلار است. کل جابه‌جایی آنها نیز در دنیا بیش از 34 میلیون تن است. ارزش تجارت جهانی ماهیان زینتی حدود 15 میلیارد دلار است.
نخستین‌بار در سال 1340 این ماهیان وارد ایران شدند و بنا به دلایل مختلف به سرعت در کشور روند تکثیر و پرورش آنها گسترش یافت. این ماهیان ایجاد نشاط و شادابی در بین خانواده‌ها به‌دلیل زیبایی خود کرده و همچنین باعث آرامش روحی و روانی در افراد جامعه میشوند، به‌طوری که 15 دقیقه تماشای آکواریوم باعث ایجاد آرامش روحی و روانی به مدت 48 ساعت می‌شود. تکثیر و پرورش این ماهیان اشتغالزایی بالایی داشته و هر 50 هزار قطعه آنها می‌تواند تا 15 نفر اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کند.
هم‌اکنون در کشور بیش از 650 مرکز تکثیر و مزرعه پرورش ماهیان زینتی دارای پروانه و مجوز فعالیت وجود دارد. در کشور در سال 1390، حدود 132 میلیون قطعه ماهی زینتی تولید شد که قسمت عمده آن مربوط به تولیدات ماهی شب عید است. میزان واردات ماهیان زینتی در 9 ماهه اول سال 1392 بیش از پنج میلیون و 42 هزار و 728 قطعه و میزان صادرات آن از کشور در همین بازده زمانی بیش از 319 هزار و 639 قطعه بوده است.
این مقاله می‌افزاید: دفتر بهداشت و مبارزه با بیماری‌های آبزیان سازمان دامپزشکی کشور در 9 ماهه ابتدای سال جاری (1392) درباره آبزیان زینتی دارای 682 مراکز تکثیر و مزارع فعال است و یک‌هزار و 249 بازدید، 414 نمونه آب اخذشده، یک‌هزار و 270 آزمایش آب انجام شده، دوهزار و 156 آزمایش تشخیصی انجام شده، انجام 46 آزمایش تشخیصی ویروسی، یک‌هزار و 688 آزمایش تشخیصی میکروبی، دوهزار و 824 آزمایش تشخیصی انگلی و یک‌هزار و 417 آزمایش تشخیصی قارچی انجام شده است.
بر اساس موارد فوق سازمان دامپزشکی کشور به‌عنوان متولی بهداشت دام و ازجمله آبزیان در کشور، در صورت رعایت ضوابط بهداشتی و رفاه این حیوانات موافق عرضه ماهیان قرمز در ایام عید نوروز است. زیرا بسیاری از افراد جامعه و ازجمله کودکان نخستین تجربه برخورد خود با حیوانات را از این طریق به‌دست می‌آورند.
این مقاله به روزهای پایانی سال اشاره‌ای دارد و می‌افزاید: متأسفانه هرساله با نزدیک شدن ایام نوروز افرادی غیرمرتبط با مراجع ذی‌صلاح با ارائه اطلاعات ناصحیح اقدام به ایجاد تشویش اذهان عمومی کرده و در این بین رسانه‌های جمعی نیز به جای اطلاع‌رسانی صحیح از طریق مراجع ذی‌صلاح بهداشتی (سازمان دامپزشکی کشور) و تولیدی (سازمان شیلات ایران) به این امر دامن می‌زدند و با ذکر آلوده بودن این ماهیان زیبا به بیماری‌هایی نظیر پسوریازیس، سالمونلا، سل ماهی و... باعث وارد آمدن خسارات متعدد به پرورش‌دهندگان ماهیان زینتی می‌شدند. در حالی که بر اساس اطلاع‌رسانی‌های سازمان دامپزشکی کشور ماهیان قرمز تولیدی در مراکز تکثیر و پرورش ماهیان زینتی کشور تحت نظارت و پایش مستمر بوده و تاکنون بیماری‌های خطرناکی که بتواند از این حیوانات خونسرد به انسان (به‌عنوان موجود خونگرم) منتقل شود گزارش نشده و در صورت رعایت مسائل بهداشتی در برخورد با این حیوانات (که در زیر به آنها اشاره می‌شود) مخاطره‌ای سلامت انسان را تهدید نخواهد کرد.
لازم به ذکر است، بیماری پسوریازیس (Psoriasis) انسانی یک بیماری پوستی اتوایمیون (خودایمنی مرتبط با سیستم ایمنی بدن) بوده که عواملی از قبیل وراثت، روحی (استرس)، صدمات فیزیکی به پوست، داروها (نظیر لیتیوم و داروهای ضد مالاریا و ترکیبات ید و...) و نور آفتاب باعث تشدید آن میشوند و هیچ ارتباطی با ماهی ندارد!؟ و حتی مصرف روغن ماهی به‌عنوان یکی از راه‌های کنترل این بیماری (به‌دلیل دارا بودن امگا3 مؤثر بر بیماری‌های التهابی و اتوایمیون) است!
درباره سالمونلا نیز باید گفت که ماهیان فاقد هرگونه باکتری سالمونلا و اشریشیاکلی هستند و در ماهیان زنده این باکتری‌ها اهمیتی ندارند. این باکتری‌ها تنها در فرآورده‌های شیلاتی دارای اهمیت بوده و در صورت مشاهده و جداسازی دلیل بر آلودگی فرآورده توسط فاضلاب انسانی بصورت مستقیم (عدم رعایت بهداشت فردی توسط کارکنان فرآوری‌کننده غذا) و یا غیرمستقیم (استفاده از آب آلوده به فاضلاب انسانی جهت فرآوری مواد غذایی) است!
سل ماهی یا مایکوباکتریوزیس (Mycobacteriosis or fish tuberculosis) نیز عمدتاً در اثر سه گونه مشهور مایکوباکتریوم مارینوم (M. marinum)، فورچوئیتوم (M. fortuitum) و چلونی (M. chelonae) ایجاد و تا به حال گزارش مستدلی از وقوع این بیماری در ماهیان قرمز پرورشی ایران وجود ندارد و در صورت رعایت مسائل بهداشتی مخاطره ناشی از آن ناچیز است.
به‌طور کلی باید اعلام کرد که هیچ بیماری ویروسی قابل انتقال بین ماهیان و انسان تا به حال گزارش نشده (به‌دلیل ماهیت خونسرد بودن ماهیان) و در صورت رعایت مسائل بهداشتی (ارائه‌شده در 16 بند زیر) مخاطرات ناشی از سایر بیماری‌های باکتریایی، انگلی و قارچی نیز از بین رفته و یا کاهش می‌یابد.
عمده‌ترین بیماری‌های باکتریایی قابل انتقال از طریق ماهی قرمز به انسان عبارتند از عفونت‌های آئروموناسی، عفونت‌های فلاووباکتریایی، پزودوموناس فلوروسنس، عفونت‌های ادواردزیلایی، یرسینیوز، عفونت‌های نوکاردیایی، سل ماهی، انواع ویبریوها و استرپتوکوکوزیس است که تاکنون گزارش‌های مستدلی از وقوع این بیماری‌ها در ماهیان قرمز گزارش نشده است.
سازمان دامپزشکی کشور اقداماتی را برای کاهش مخاطرات ماهی قرمز منتشر کرده است که می‌خوانیم: سازمان دامپزشکی کشور به‌عنوان متولی بهداشت و بیماری‌های آبزیان در کشور دارای چهار وظیفه عمده در این باره است که عبارتند از حفظ و صیانت از سرمایه‌های آبزیان کشور، مقابله با بیماری‌ها مشترک انسان و آبزیان، ارتقاء بهداشت فرآورده‌های شیلاتی و تسهیل در امر صادرات انواع مختلف آبزیان.
سازمان دامپزشکی کشور در سال جاری جهت ارتقای سطح بهداشتی جامعه و همچنین حمایت از تولید بهداشتی مواردی ازجمله تهیه و ارسال دستورالعمل کنترل بهداشتی مراکز تکثیر و پرورش ماهی قرمز، همکاری با شهرداری‌ها جهت ساماندهی و عرضه ماهی قرمز در میادین میوه و تره‌بار براساس ضوابط بهداشتی سازمان، افزایش نظارت‌ها بر اماکن عرضه مجاز آبزیان (آکواریوم داران و مراکز میوه و تره‌بار)، صدور گواهی بهداشتی و حمل برای مراکز مجاز تکثیر و پرورش ماهی قرمز، تاکنون بیماری‌های خطرناکی این سازمان جهت انتخاب و نگهداری ماهی قرمز توصیه کرد که ماهی قرمز را از مراکز معتبر و تحت نظارت و کنترل شهرداری و دامپزشکی تهیه کنند، از خرید ماهی از فروشندگانی که ماهی‌ها را به‌صورت متراکم و در محل و در شرایط نامناسب بهداشتی و زیستی (از قبیل شرایط نامناسب اکسیژنی و دمایی آب) نگهداری می‌کنند، خودداری کنند، ماهی قرمز، دارای ظاهر و تحرک مناسب و شنای متعادل باشد، از خرید ماهیانی که علائمی چون تاخوردگی و جمع‌شدگی باله‌ها، لکه‌های پنبه در اطراف دهان یا سطح بدن، وجود زخم یا لکه‌های سفید متمایل به خاکستری یا قرمز و یا رنگ‌پریده و لکه‌لکه شده روی سطح بدن، لبه باله‌های خورده و سائیده‌شده، بی‌قراری ماهی و یا بدون آنکه در یک‌جا قرار گیرد، پیوسته بدن خود را به اطراف بمالد، بیرون‌زدگی چشم‌ها به‌صورت یک‌طرفه یا دوطرفه، ریخته‌شده پولک‌های (فلس‌های) ماهی خودداری شود.
سایر توصیه‌ها عبارتند از در نگهداری طولانی مدت ماهیان قرمز مثلاً در خانه و کنار سفره‌های هفت‌سین مقدار آب مورد نیاز هر قطعه ماهی انگشت‌قد حداقل یک لیتر منظور شود. یک تا دوبار در هفته آب ماهیان را تعویض کنید و از شن و ماسه‌های رنگی و تیز جهت تزئین آکواریوم‌ها و تنگ‌های ماهیان استفاده نکنید، شستشوی دوره‌ای آکواریوم‌ها و ضدعفونی و گندزدایی آنها با محلول‌های نمک طعام (30 گرم در لیتر به مدت 10 دقیقه)، ترکیبات آمونیوم چهارتایی به مقدار 1/0 تا یک گرم در لیتر آب به مدت یک تا 15 دقیقه و یا ترکیبات یده به مقدار 200 میلی‌گرم در لیتر آب به مدت 10 ثانیه (مواد برای ضدعفونی آکواریوم بوده و برای ماهی خطرناک است)، استفاده از دستکش به‌ویژه برای افراد حساس و دارای سوابق آلرژی، شستشوی کامل دست‌ها با آب و صابون بعد از هربار دست زدن به آب یا ماهیان زینتی، جلوگیری از دست زدن کودکان به ماهیان و آموزش بهداشت فردی به آنها و عدم دستمالی چشم، صورت و دهان بعد از کار با آکواریوم، نگهداری مناسب غذاهای ماهیان آکواریومی در جاهای خنک و تاریک و خشک در ظروف کاملاً در بسته و رعایت تاریخ مصرف برای این مواد غذایی، ماهی قرمز باید با غذاهای کم‌پروتئین و سرشار از کربوهیدرات تغذیه شوند و بهتر است که غذا در سطح آب شناور بماند. استفاده از غذای آماده بهتر است. غذادهی باید یک یا حداکثر دوبار در روز و به اندازه‌ای باشد که در مدت یک تا دو دقیقه مصرف شود، رعایت دوره‌ای حداقل دوهفته‌ای قرنطینه‌ای برای ماهیان جدیدالورود در یک آکواریوم جداگانه، جداسازی تمامی موارد اختلال و بیماری از سایر ماهیان و طی دوره زمانی برای آنها، مراجعه به دامپزشک در صورت بروز هر نوع علائم و ناراحتی در ماهیان آکواریومی، مراجعه به پزشک در صورت بروز هر نوع علائم و ناراحتی‌های پوستی، آب مورد استفاده بدین‌منظور باید بهداشتی بوده و در مورد آب‌های شرب شبکه آبرسانی شهری باید یا کلرزدایی شود و یا جهت تعادل گازها و خروج کلر قبل از مصرف حداقل به مدت 48 ساعت در ظروفی دهان‌گشاد نگهداری و ذخیره شود، در صورت عزیمت به مسافرت و یا ترک منزل ماهیان را دراماکن محصور مجاز مشخص شده جهت این منظور رهاسازی کرده و یا آن را به اقوام خود هدیه و یا به آکواریوم‌دارها تحویل کنید و از قرار دادن آکواریوم‌ها و یا تنگ‌های ماهی در جلوی نور مستقیم آفتاب، کنار شومینه‌ها و یا داخل آشپزخانه خودداری کنید.
