گزارشی از موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب

موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب از سال 1338 در اهواز آغاز به کار کرد. این موسسه از موسسات هفت‌گانه تولید واکسن و سرم حصارک کرج است که زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی فعالیت می‌کند.

به ایسنا از جمله فعالیت‌های موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب تولید واکسن‌های آنتروتوکسمی، قانقاریا و آنتی‌سرم عقرب‌زدگی در پنج نوع است. همچنین در زمینه انجام پروژه‌های تحقیقاتی مختلف پیرامون بیماری‌های دام، طیور و آبزیان با اداره‌کل دامپزشکی استان همکاری دارد.

سایت اداری این موسسه در اهواز و سایت تحقیقاتی و آزمایشگاهی آن در 20 کیلومتری اهواز قرار دارد. بخش عقرب از جمله بخش‌های مهم و منحصر به فرد کشور است که آنتی‌سرم عقرب‌زدگی پنج گونه عقرب در آن تولید می‌شود.

امیرمحمد کردزنگنه، رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب با ارایه توضیحاتی از فعالیت‌های این موسسه گفت: این مؤسسه ابتدا برای مقابله با بیماری طاعون اسبی در خوزستان تأسیس شد.

وی افزود: محصولات تولیدی این مؤسسه به قبل از انقلاب برمی‌گردد و پس از طی این سال‌ها، امروز موفق به تولید واکسن‌های ضدعقرب‌زدگی، آنتروتوکسی و قانقاریا برای دام شده است.

رئیس مؤسسات تحقیقات واکسن سرم‌سازی رازی جنوب غرب اظهارکرد: علاوه بر مرکز سم‌گیری از عقرب‌ها و تولید آنتی‌سرم عقرب‌زدگی، یک واحد دیگر ویژه صادرات این محصولات در منطقه آزاد اروند وجود دارد.

کردزنگنه تصریح‌کرد: با توجه به اقلیم مشابهی که با کشورهای همسایه داریم، می‌توانیم از طریق این مرکز صادراتی، محصولات خود را به کشورهای همسایه صادر کنیم.

وی بیان‌کرد: هم‌اکنون در سایت تولید آنتی‌سرم عقرب‌گزیدگی 10 رأس اسب برای تولید این آنتی‌سرم وجود دارد و در حال پیگیری افزایش این تعداد به 20 رأس هستیم.

رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب اظهارکرد: سالانه بیش از 100 هزار عقرب از گونه‌های مختلف صید می‌شود که از این رقم 20 گرم سم خشک تولید و به مؤسسه مرکزی در حصارک کرج فرستاده می‌شود.

کردزنگنه خاطرنشان‌کرد: مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی چند شعبه در کشور دارد که خوزستان با توجه به تنوع منطقه جغرافیایی، به ویژه در بخش گونه‌های عقرب وجود دارد، مهمترین مؤسسه در سطح کشور محسوب می‌شود.

وی افزود: ایجاد واحد سرم‌سازی در حمیدیه جزو مصوبات هیأت دولت است که ساختمان آن هنوز به طور کامل تجهیز نشده است. همچنین واحد صادراتی منطقه آزاد اروند در این مدت به دلیل کمبود اعتبارات پیشرفت خوبی در ساخت و ساز نداشته و نیاز به پیشرفت بیشتری دارد.

رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب اظهارکرد: اگر بنا باشد تولیدات ما افزایش یابد و به مرحله صادرات برسد باید زیرساخت‌های لازم فراهم شود. مهمترین هدف ما ورود به بازارهای بین‌المللی و عرضه محصولات ایرانی است.

کردزنگنه با بیان این‌که نیاز به حمایت از سوی سازمان‌های مربوط داریم بیان‌کرد: چنانچه امسال اعتبارات مصوبه تحقق یابد می‌توانیم تا بهمن‌ماه امسال حداقل از یک واحد بهره‌برداری کنیم.

وی تصریح‌کرد: به دلیل وجود راه آبی و خشکی بین استان و کشورهای همسایه، بهترین شرایط را برای صادرات تولیدات خود داریم اما این هدف زمانی محقق می‌شود که زیرساخت‌های لازم و دانش فنی در این زمینه فراهم باشد.

رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب خاطرنشان‌کرد: این مؤسسه زیرنظر وزارت جهاد کشاورزی فعالیت می‌کند و به همین علت اعتبارات آن از سوی این وزارتخانه اختصاص می‌یابد. بنابراین از جهاد کشاورزی انتظار داریم تا امسال بودجه‌ای را برای مؤسسه پیش‌بینی کند.

کردزنگنه اظهارکرد: هیأت دولت دو میلیارد تومان را برای مؤسسه جنوب غرب مصوب کرد اما متأسفانه هنوز تخصیص نیافته است. هم‌اکنون بخشی از سایت حمیدیه وارد مناقصه شده و 400 میلیون تومان برای فضاسازی این سایت پیش‌بینی شده است که اگر امسال انجام شود، قطعاً سال آینده تولید بالایی در بخش آنتی سرم عقرب‌زدگی خواهیم داشت.

بخش تولید آنتی سرم عقرب‌زدگی

بخش تولید آنتی‌سرم عقرب‌زدگی موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب از جمله بخش‌های مهم موسسه است که باتوجه به آمار بالای عقرب‌گزیدگی در خوزستان حجم زیادی از آنتی‌سرم عقرب زدگی استان را تامین می‌کند.

احمد تقوی‌مقدم، مسئول تولید آنتی‌سرم عقرب‌زدگی مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب نیز در خصوص فرایند تولید آنتی‌سرم عقرب‌زدگی عنوان‌کرد: فصل خرید عقرب مهرماه تا فروردین‌ماه است و صیادان با اولین باران اقدام به صید عقرب می‌کنند. از ابتدای سال تاکنون 150 هزار عقرب از صیادان خریداری کردیم.

وی افزود: عقرب‌ها را پس از خریداری براساس گونه جداسازی و با استفاده از دستگاه شوک الکتریکی سم‌گیری می‌شوند. این سم‌ها که ابتدا مایع است با استفاده از دستگاه دیگری به سم خشک تبدیل می‌شود و طی یک پروتکل خاص در ساخت آنتی‌ژن استفاده می‌شود.

تقوی‌مقدم تصریح‌کرد: امسال از این تعداد عقرب خریداری شده 25 گرم سم خشک تولید و به بازارهای جهانی عرضه شد. ارزش هر گرم از این سم در بازارهای جهانی 20 هزار دلار است.

وی خاطرنشان‌کرد: آنتی‌ژن عقرب‌زدگی از اسب ماده تولید می‌شود زیرا اسب جثه بزرگ و خون زیادی دارد و برای تولید این آنتی‌ژن از آن استفاده می‌شود. آنتی‌ژن عقرب‌زدگی در پنج نوبت و هر سه روز یکبار به اسب تزریق و از هر نوبت تزریق 5 لیتر خونگیری می‌شود. این خون‌ها پس از نگهداری و طی مراحل آزمایشگاهی تصفیه و به آنتی‌سرم عقرب‌زدگی تبدیل می‌شود.

تقوی‌مقدم اظهارداشت: آنتی‌سرم عقرب‌زدگی کشور ما جزو بهترین آنتی‌سرم‌های جهان است.

وی بیان‌کرد: برای بیماران حساس به آنتی‌سرم تولیدی از خون اسب از آنتی‌سرم عقرب‌زدگی حاصل از بز و گوسفند استفاده می‌شود.

مسئول تولید آنتی‌سرم عقرب‌زدگی مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب‌غرب با هشدار به پزشکان در تزریق این آنتی‌سرم گفت: پزشکان باید ابتدا برای تشخیص حساسیت بیمار 0.2 میلی‌لیتر آنتی‌سرم را زیرپوست تزریق و یا یک قطره در چشم بچکانند. پس از 5 دقیقه اگر پوست بیمار متورم یا چشم آن قرمز شد، به این آنتی‌سرم حساس است.

تقوی‌مقدم ادامه‌داد: اگر بیمار به این آنتی‌سرم حساس نبود پزشک می‌تواند سرم را به‌ ورید بیمار تزریق کند. متأسفانه پزشکان ما به اشتباه بدون تست کردن بیمار، آنتی‌سرم را به عضله آن تزریق می‌کنند و این امر در برخی مواقع موجب مرگ بیمار می‌شود. تاکنون چندین‌بار در این زمینه برای پزشکان کلاس‌های آموزشی برگزار کردیم.

همچنین بهزاد مسیح‌پور یکی‌دیگر از مسوولان بخش عقرب موسسه تحقیقات و اکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب در رابطه با تولید آنتی سرم عقرب‌زدگی اظهارکرد: خوزستان عقرب خیزترین استان‌ کشور است. به‌طور کلی کشور ما پس از برزیل و مکزیک از نظر تنوع و پراکندگی گونه‌های عقرب در جایگاه سوم قرار دارد.

وی افزود: طبق آخرین تحقیقات قریب به دو هزارگونه عقرب در جهان شناسایی شده که به چند خانواده تقسیم می‌شوند. مهمترین خانواده عقرب‌ها خانواده بوتیده است که بیش از 80 درصد عقرب‌های جهان را شامل می‌شود. در کشور ما نیز حدود 60 گونه عقرب در خانواده‌های مختلف شناسایی شده که بیشترین آن بوتیده است.

مسیح‌پور بیان‌کرد: آنتی‌سرم عقرب‌زدگی که در موسسه جنوب غرب تولید می‌شود 85 درصد سرم عقرب‌زدگی موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی است که 80 درصد آن در خوزستان مصرف می‌شود.

وی گفت: سرم عقرب‌زدگی پس از تولید و کنترل کیفیت به موسسه مرکزی در کرج منتقل و از آن‌جا برای اخذ مجوز عرضه در بازار به وزارت بهداشت تحویل داده می‌شود.

مسیح‌پور محدودیت امکانات، فضا و نیروی انسانی را از جمله مشکلات محدودیت تولید آنتی سرم عقرب‌زدگی عنوان کرد.

بخش تولید واکسن آنتروتوکسمی و قانقاریا

عبدالرحمان پولادگر، معاون موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب درخصوص تولید واکسن آنتروتوکسمی گفت: از سال 79 تولید واکسن چهارگانه آنتروتوکسمی در این موسسه آغاز شد. آنتروتوکسمی یکی از بیماری‌هایی است که در اثر کوچ عشایر از طریق دام مهاجر به دام منطقه منتقل می‌شود.

وی افزود: سال اول 70 هزار دز واکسن آنتروتوکسمی تولید کردیم و اکنون تولید این واکسن را به 14 میلیون دز رساندیم. نام دیگر بیماری کشنده آنتروکسمی، قلوه نرمی است که بدون علایم قبلی در دام‌ها شیوع پیدا می‌کند. شیوع این بیماری دام‌ها را از بین می‌برد و کمبود پروتئین حیوانی در منطقه مورد نظر ایجاد می‌کند. تلفات بسیار زیاد این بیماری به دامپروری آسیب می‌زند و به‌طور غیرمستقیم در سلامت و بهداشت غذایی اثر منفی خواهد داشت.

پولادگر تصریح‌کرد: محصول آنتروتوکسمی که در این موسسه تولید می‌شود به عنوان محصول منحصر به فرد در خاورمیانه محسوب می‌شود. این واکسن به طور کامل بیماری را کنترل و از خسارت بر صنعت دامپروری جلوگیری می‌کند.

وی خاطرنشان‌کرد: هم‌اکنون در حال پی‌گیری برای اخذ استاندادهای لازم برای صادرات این واکسن به کشورهای خارجی هستیم.

معاون موسسه تحقیقات واکسن سرم‌سازی رازی جنوب غرب افزود: نیاز کشور به واکسن آنتروتوکسمی 100 میلیون دز است که 14 میلیون دز آن توسط موسسه جنوب غرب تولید می‌شود. پیش‌بینی کردیم که در آینده‌ای نزدیک با تغییر تکنولوژی، تولید این واکسن را به سه برابر افزایش دهیم.

پولادگر یادآورشد: علاوه بر واکسن آنتروتوکسی، واکسن قانقاریا یا بیماری عفونی سیاه و عفونی کبد نیز در این موسسه تولید می‌شود. این بیماری مشابه آنتروتوکسمی است و با توجه به تلفات زیادی که دارد در اولویت تولید قرار دارد.

وی تصریح‌کرد: واکسن قانقاریا به‌طور کامل در اهواز تولید می‌شود که تولید آن سه میلیون و 400 هزار دز در سال و کل نیاز کشور به این واکسن 35 میلیون دز است.

موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی جنوب غرب از ابتدای تاسیس تاکنون نقش زیادی را در تحقیقات و تامین واکسن‌های انسانی و دامی خوزستان ایفا کرده است. با توجه به اهمیت وجود این موسسه در استان لازم است استانداری و سازمان‌های مربوطه در فضاسازی و تجهیز آن همکاری کنند تا تولیدات این موسسه افزایش و به بازارهای بزرگ جهانی ورود پیدا کند.