گفت‌وگوی حکیم مهر با «دکتر محمود شماع» استاد پیشکسوت دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران/ از اینکه مجبور شدم کشورم را ترک کنم متاسف هستم و قلبم همیشه در ایران است

حکیم مهر: «دکتر محمود شماع» متولد ۱۹ بهمن سال ۱۳۱۳ در خیابان ناصرخسروی تهران است. خودش در مورد خاطرات دبستان می‌گوید: «دوره ابتدایی من، همزمان با آغاز جنگ جهانی دوم بود و ما به خاطر کمبودهای موجود، با مشکلات بسیار زیادی چه از نظر مواد غذایی و چه از نظر مسائل دیگر مواجه بودیم، لذا رفتن به مدرسه و ادامه تحصیل برای افراد جامعه و جوان‌هایی که قصد ادامه تحصیل داشتند، بسیار محدود بود.»

وی در سال ۱۳۳۴ وارد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شده و در سال ۱۳۳۸ از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. پس از گذراندن دوران خدمت سربازی، به مدت چهار سال دوره دستیاری را در دانشکده دامپزشکی گذراند و در ادامه بورس فرانسه شد و به مدت یک سال به این کشور رفت و رشته تغذیه را خواند. پس از آن به ایران بازگشت و در امتحان استادیاری شرکت کرد و قبول شد.

دکتر شماع این دوره را نیز به مدت چهار سال ادامه داد و یک بار دیگر از بورس دولت فرانسه استفاده کرد و برای دو سال به این کشور رفت و مدرک مدرسی علوم دامپزشکی و تخصص تعذیه گرفت. بعد به دانشکده برگشت و به تحقیق و تحصیل ادامه داد و در سال ۱۳۸۱ بازنشسته شد.

حکیم مهر: آقای دکتر، متولد چه سالی و کجا هستید؟

بنده متولد ۱۹ بهمن سال ۱۳۱۳ در تهران، خیابان ناصرخسرو، نزدیک بازارچه مروی هستم.

حکیم مهر: دوران دبستان و دبیرستان را کجا گذراندید؟

دوره دبستان را در مدرسه ادب که نزدیک خیابان شاه‌آباد و پشت مجلس شورای قدیمی بود، خواندم. دوره دبیرستان را نیز در مدرسه قریب که همان حوالی بود به اتمام رساندم و پس از آن در کنکور دانشکده دامپزشکی شرکت کردم و همان سال قبول شدم. در واقع اساتید محبت کردند و من را پذیرفتند و یک دوره ۴ ساله را در خیابان فلسطین شروع کردم.

حکیم مهر: فضای دوران کودکی و دبستان شما چگونه بود؟ آیا شاگرد درس‌خوانی بودید؟

فضا در آن دوره خوب بود و البته از نظر تعداد افرادی که می‌توانستند ادامه تحصیل دهند، محدودیت وجود داشت و تحصیل، ساده نبود. کمااینکه دوره ابتدایی من، همزمان با آغاز جنگ جهانی دوم بود و ما به خاطر کمبودهای موجود، با مشکلات بسیار زیادی چه از نظر مواد غذایی و چه از نظر مسائل دیگر مواجه بودیم. لذا رفتن به مدرسه و ادامه تحصیل برای افراد جامعه و جوان‌هایی که قصد ادامه تحصیل داشتند، بسیار محدود بود. خاطرم هست که در دوران ابتدایی تا کلاس چهارم، تعداد بی‌شماری از همکلاسی‌های من به خاطر مشکلات موجود در جامعه و فشارهایی که به خاطر مسائل جنگ و... از خارج وارد شده بود، نتوانستند ادامه تحصیل دهند.

خوشبختانه بعد از دوره دبیرستان و همزمان با پایان جنگ، یک مقدار فضای بازتری برای ادامه تحصیل محصلین باز شده بود. با این وجود همان زمان نیز، دوره دبیرستان را همراه با تحولات ملی شدن صنعت نفت گذراندیم و در آن مقطع نیز محدودیت‌هایی شامل جامعه شده بود. به خصوص در دوره سه ساله حکومت روان‌شاد دکتر مصدق این مسائل مطرح بود و خوشبختانه بعد از آن یک مقدار تسهیلات فراهم شد که افراد بیشتری بتوانند به تحصیلات خود ادامه دهند.

حکیم مهر: چرا رشته دامپزشکی را انتخاب کردید؟ آيا از قبل به آن علاقه داشتید؟

دوره دوم دبیرستان رشته‌های ادبی، طبیعی و ریاضی داشت و من رشته طبیعی را انتخاب کرده بودم و در کنکور شرکت کردم. در نهایت در کنکور دانشگاه تهران و در دانشکده دامپزشکی قبول شدم و بلافاصله در همان جا ادامه تحصیل دادم، چون مایل بودم رشته طبیعی را که به آن علاقه‌مند بودم، در این دانشکده ادامه دهم.

حکیم مهر: ورودی چه سالی هستید؟

در سال ۱۳۳۴ وارد دانشکده شده و در سال ۱۳۳۸ فارغ‌التحصیل شدم.

حکیم مهر: آن زمان دکترای عمومی دامپزشکی چهارساله بود؟

بله. دوره من و دوره بعد از من چهار ساله بود. بعد از آن پنج ساله و بعد شش ساله شد.

حکیم مهر: همکلاسی‌های شاخص شما در آن زمان چه افرادی بودند؟

تصور می‌کنم که خیلی از آنها در قید حیات نباشند. دکتر عباس خالصی متولد شیراز و عاشق شعر که کتاب‌های بسیار زیادی نوشته‌اند، دکتر علی فیضی متولد همدان که به ارتش ملحق شدند و نمی‌دانم در قید حیات هستند یا نه، خانم دکتر میرسایانز که در گروه انگل‌شناسی بودند و به آمریکا آمدند و دیگر از ایشان خبری ندارم، خانم دکتر شیبانی که ایشان هم به آمریکا آمدند، روانشاد دکتر پرویز مزینی که ایشان هم اهل قلم بودند و مقالات بسیار جالبی در مجلات مختلف کشور می‌نوشتند.

حکیم مهر: آقای دکتر، بعد از دوره عمومی چه کردید؟

بلافاصله بعد از اینکه پایان‌نامه را گذراندم، به مدت یک سال و نیم به خدمت سربازی رفتم. شش ماه در تهران و یک سال در تبریز بودم و بلافاصله بعد از اینکه برگشتم، تقاضا دادم و به دانشکده آمدم. خانواده من در تهران بودند و به همین دلیل من نیز بیشتر مایل بودم که در تهران باشم. به دانشکده رفتم و چون علاقه‌مند به طبیعت و رشته طبیعی بودم، در گروه تغذیه و اصلاح نژاد که نام آن گیاه‌شناسی و تغذیه دام بود، ادامه تحصیل دادم.

حکیم مهر: بعد از آن چه کردید؟

طبق معمول در خدمت استادان بسیار عزیزم بودم که متاسفانه الان همه آنها فوت کرده‌اند. به مدت چهار سال دوره دستیاری را در دانشکده گذراندم. در ادامه بورس فرانسه شدم و به مدت یک سال به این کشور رفتم و همین رشته تغذیه را آنجا خواندم. پس از آن برگشتم و در امتحان استادیاری شرکت کردم و خوشبختانه قبول شدم. این دوره را نیز به مدت چهار سال ادامه دادم و یک بار دیگر از بورس دولت فرانسه استفاده کردم و برای دو سال به این کشور رفتم و مدرک مدرسی علوم دامپزشکی و تخصص تغذیه گرفتم. بعد به دانشکده برگشتم و همینطور به تحقیق و تحصیل ادامه دادم. در ابتدای شروع به کارم در دانشکده، موسسه تحقیقاتی و پژوهشی دانشکده در امین‌آباد تاسیس شده بود. آنجا هم مسئولیتی داشتم و تا زمان استادی کارهای اجرایی و تحقیقاتی را انجام می‌دادم. بعد از آن همکاران جوانم در آنجا مسئول شدند.

حکیم مهر: چه سالی ازدواج کردید و چند فرزند دارید؟

در سال ۱۳۳۹ ازدواج کردم و دو فرزند دختر و پسر دارم که هر دو تحصیلات خود را در آمریکا انجام دادند و همین‌جا هم مشغول ادامه فعالیت و کارها شدند.

حکیم مهر: فرزندان شما چه رشته‌هایی خواندند؟ آیا هیچ‌وقت آنها را تشویق نکردید که دامپزشکی بخوانند؟

خیر، چون آنها تقریبا از دوره دبیرستان به آمریکا آمدند و همان رشته‌هایی را که خودشان مایل بودند، ادامه دادند. پسرم در رشته «کامپیوتر ساینس» و دخترم در رشته «گرافیک دیزاین» تحصیلات خود را ادامه دادند.

حکیم مهر: چه سالی بازنشسته شدید؟

در سال ۱۳۸۱ بازنشسته شدم.

حکیم مهر: بعد از بازنشستگی چه کردید؟

فرزندانم که از سال‌های پیش در آمریکا بودند و همین‌جا متاهل شده و نیاز به مقداری کمک داشتند، از ما خواستند که بیشتر نزدیکشان باشیم. همسرم هم بازنشسته شده بود و لذا ما به آمریکا آمدیم. اما دلم همیشه در دانشکده و محل کارم است و به همین دلیل هیچ وقت ارتباط علمی و تحقیقی خودم را با کشورم قطع نکردم و همیشه با گروهم و دکتر کیایی در تماس بودم. ایشان یک مدیر بسیار خوب و مشوق بنده بودند. من به شکل مستمر مقالاتی را تهیه و برای ایشان می‌فرستادم که در مجلات مختلف کشور چاپ می‌شد. همچنین هرگونه اطلاعات و مطالب جالب دیگری را که در اینجا بود، برای گروه می‌فرستادم و تقریبا می‌توان گفت که از نظر فعالیت‌های علمی همیشه با گروهم در ارتباط بودم، چه به صورت مکاتبه، چه ارسال منابع علمی و یا به صورت تلفنی با دکتر کیایی و دکتر رضاییان که در حال حاضر ایشان مدیر گروه هستند. به خصوص از زمانی که دوره‌های تخصصی در گروه ما شروع شد، من بیشتر احساس علاقه می‌کردم که بتوانم مطالب جدیدتر و به‌روزتر را که از اینجا جمع‌آوری می‌کنم، برای ایران بفرستم. چون خودم در اینجا عضو جامعه دامپزشکی آمریکا و همکار چند تا از مجلات معتبر در زمینه تغذیه شده بودم. از این طریق اطلاعات جمع‌آوری می‌کردم و به ایران می فرستادم.

حکیم مهر: چه توصیه‌ای برای جوانان علاقه‌مند به دامپزشکی دارید؟

رشته دامپزشکی یک رشته بسیار جوان است و و ضرورت دارد که جوانان ما به بهداشت دام‌های کوچک و بزرگ بیشتر توجه کنند. به هر حال زمانی که ما به بهداشت و به تغذیه دام‌های بزرگ و کوچک توجه می‌کنیم، به طور مستقیم در سلامت، بهداشت و تغذیه خوب جامعه اثر بسیار مفیدی خواهیم گذاشت. در حال حاضر آنچه که همیشه در جهان عنوان می‌شود و در سیاست‌های بین‌الملل اثر می‌گذارد، مساله تغذیه و بهداشت است؛ دو مقوله‌ای که مکمل هم هستند، هر دو به شکل همزمان در حال پیشرفت بوده و نزدیک به هم جلو می‌روند. به نظر من دامپزشکی عامل اصلی و پایه این دو مقوله است و تغذیه خوب و رعایت بهداشت خوب باعث می‌شود که جامعه سالم و متفکر باشد.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

ممنونم از اینکه این فرصت را به من دادید. کمااینکه خود من از اینکه مجبور شدم کشورم را ترک کنم و به آمریکا بیایم، یک مقدار متاسف هستم و قلبم همیشه در ایران است. تمام ریشه‌ها و پایه من در کشورم و به خصوص در دانشکده و گروهم است. خوشحالم از اینکه سکان این کشتی را جوان‌های خیلی بهتر از بنده هدایت می‌کنند و در دست دارند.

امیدوارم که شما سالم و پاینده باشید چون شما هم در راه اشاعه دانش و توسعه علم برای پیشرفت جامعه فعالیت می‌کنید. همچنین تشکر می‌‌کنم از آقای دکتر کوهی که این امکان را برای اینجانب و سایر دوستان فراهم کرده است.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.

گفت‌وگو از: محسن طاهرمیرزایی

دبیر بخش پیشکسوتان دامپزشکی: دکتر محمدکاظم کوهی