خیلی از موافقین حذف فاصله بین اماکن دامی تفاوت ویروس، باکتری و انگل را نمی‌دانند/ سازمان نظام دامپزشکی در موضوع حرائم و فواصل، تابع نظر سازمان دامپزشکی کشور می‌باشد

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: انتشار برخی گزارش‌های خبری در رسانه ملی که تلاش دارد مخاطب را اقناع کند که قوانین مربوط به رعایت حریم فواصل در راه‌اندازی مراکز دامی باعث ایجاد مشکلاتی در این عرصه شده است، می‌تواند به مثابه زنگ خطری برای بروز بیماری‌ها تلقی شود. در واقع برخی افراد به دنبال دور زدن قوانین بهداشتی هستند تا از این طریق به منافع اقتصادی خود برسند.

معاون امور فنی و صدور پروانه‌های سازمان نظام دامپزشکی کشور در گفت‌وگو با حکیم مهر معتقد است که خیلی از فعالین حوزه دامپروری با قوانین، مقررات و ضوابط بهداشتی آشنایی ندارند و شاید خیلی از آنها حتی فلسفه بیماری‌ها، اینکه بیماری‌ها به چه صورت حادث می‌شوند یا حتی تفاوت ویروس، باکتری، بیماری‌های انگلی و... را ندانند.

«دکتر محمدحسن گلپایگانی» با اشاره به مواد قانونی این موضوع، تصریح می‌کند: «در قانون اصلا بحث از بین رفتن فواصل وجود نداشته و فقط عنوان شده که تعیین این حرایم باید توسط هیات وزیران انجام شود. در واقع طبق دستورالعمل و آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط سازمان دامپزشکی و وزارت کشاورزی به هیات وزیران داده می‌شود و هیات وزیران آن را تصویب می‌کند. از آنجا که هنوز این کار انجام نشده، فعلا بر اساس قوانین و رفرنس‌های قبلی که در اختیار سازمان دامپزشکی است، انجام می‌شود.»

حکیم مهر: آقای دکتر، پاسخ شما به افرادی که به دنبال حذف فواصل قانونی بین مراکز دامی هستند، چیست؟

قاعدتا خیلی از فعالین حوزه دامپروری با قوانین، مقررات و ضوابط بهداشتی آشنایی ندارند و شاید خیلی از آنها حتی فلسفه بیماری‌ها، اینکه بیماری‌ها به چه صورت حادث می‌شوند یا حتی تفاوت ویروس، باکتری، بیماری‌های انگلی و... را ندانند. البته ما به آنها حق می‌دهیم که ندانند، چون به هرحال هر کسب و کاری را که بخواهند ایجاد کنند، مانند سایر اصناف بازار و... به عنوان یک کسب و کار تولیدی و کارآفرینی به آن نگاه می‌کنند. اما واقعیت این است که پرورش دام و صنایع وابسته به دام، یک نوع فعالیت زیستی است و مطمئنا در هر فعالیت زیستی، امکان وجود برخی فاکتورها، معیارها یا مولفه‌های آلاینده هست که می‌تواند بر سلامت دام و انسان تاثیرگذار باشد. این مولفه‌ها به سرمایه‌های دامی آسیب می‌زنند و ممکن است باعث بیماری‌های مشترک بین انسان و دام شوند. جالب این است که حجم عظیمی از بیماری‌های مشترک، نوپدید و بازپدید در حوزه بیولوژیک، از لحاظ پدافند غیرعامل حائز اهمیت است و می‌تواند برای سرمایه‌های دامی کشور و سلامت انسان تهدید به شمار آید. این دوستان با این مولفه‌ها در حوزه پرورش آشنا نیستند و تصور می‌کنند به صرف اینکه کارآفرین و سرمایه‌گذار هستند، می‌توانند واحد تولیدی خود را در هر جایی بنا کنند.

حکیم مهر: شاخصه‌های انتخاب مکان برای فعالیت دامی چیست؟

در احداث اماکن دامی فاکتورهای متعددی دخیل هستند که بحث سخت‌افزاری آن جانمایی یا انتخاب مکان است. مکان انتخاب شده می‌بایست به دور از مناطق مستعد حوادث طبیعی ازجمله سیل و زلزله باشد تا سرمایه دامی را حفظ کند.

مقوله مهم بعدی این است که مکان مورد نظر در معرض خطر بیماری‌ها یا تهدیدات بیولوژیک نباشد. در واقع به گونه‌ای نباشد که یک بیماری از یک دامداری دیگر به واسطه جریان باد، جریان آب یا حتی از طریق حمل و نقل و به وسیله لاستیک‌های کامیون‌هایی که در آن مسیر تردد می‌کنند، بتواند منتقل شود. به هرحال هر ویروس یا باکتری برای انتقال یک راهی دارد که در کتاب‌های تکست مرجع آمده است. از طرفی هر کدام از اینها دارای یک برد هستند. من در خیلی از جاها که بحث عدم لزوم رعایت فواصل را مطرح می‌کنند یک مثال می‌زنم؛ نمی‌دانم باید از لفظ خوشبختانه استفاده کنم یا متاسفانه، اما وقوع کووید-19 درس‌های زیادی به ما داد که یکی از آنها بحث فواصل بود. با آغاز پاندمی کووید-19 اعلام شد که فاصله دو نفر در یک صف یا جایگاه اتوبوس یا مترو باید حداقل یک و نیم متر باشد. این فاصله بر اساس یافته ها و محاسباتی است که بر مبنای آن ویروس می‌تواند از جانب یک فرد مبتلا و با یک سرفه یا عطسه منتقل شود. همین بحث در مورد مناطق گرم و خشک یا مرطوب نیز مطرح است، کمااینکه در شرایط نخست، ویروس برد بیشتری دارد و در مناطق مرطوب، جرم و وزن آن ذره بیشتر و سنگین‌تر می‌شود و زودتر فرود می‌آید. به واسطه همین مسائل، قانون فواصل در مناطق مرطوب با مناطق خشک متفاوت است. برای مناطق گیلان و مازندران و اقلیم مشابه 30 درصد و در مناطق دیگر ایران 20 درصد تخفیف در نظر گرفته شده که همه اینها ریشه در یافته‌ها و تحقیقاتی دارد که دانشمندان یا صاحبان علم در این حوزه محاسبه کردند. لذا هر ذره بیولوژیک، میکروبی یا ویروسی یک جرم خاص دارد که می‌تواند از جایی به جای دیگر منتقل شود؛ این جرم محاسبه و بر مبنای آن یک حداقل فاصله را برای دامداری‌ها در نظر می‌گیرند.

حکیم مهر: آیا این فاصله صرفا برای دامداری‌ها باید رعایت شود؟

منظور بنده از دامداری یک لفظ عام است. در کتاب نظام جامع دامپروی و همچنین در قانون سازمان دامپزشکی، دامداری هرنوع مکانی است که در آن دام شامل طیور، آبزیان، کرم ابریشم، زنبور عسل و... پرورش می‌یابد،؛ پس برای پیشگیری از بروز بیماری در اماکن دامی، یک حداقل فاصله‌ای لازم و ضروری است.

حکیم مهر: آیا صرف رعایت این فاصله برای جلوگیری از بروز بیماری کافی است؟

رعایت این فواصل باعث نمی شود که نیاز به انجام ضروریات بهداشتی از سوی دامدار به منظور عدم آلودگی محیط زیست احساس نشود، بلکه در کنار آن هر دامدار باید ضوابط و الزامات بهداشتی و دستورات نظارتی محیط زیست را به درستی و به دقت رعایت کنند؛ مثلا همان‌طور که در قانون آمده، فاکتورهای آب ورودی به هر مزرعه برابر با فاکتورهای خروجی آب از آن مزرعه باشد یا فاضلاب آن برابر استانداردها باشد.

البته شاید بتوان در خیلی از موارد، نوعی بازنگری در فاصله‌ها ایجاد کرد؛ کمااینکه حداقل در 20 سال گذشته با توجه به افزایش سطح سواد عمومی و افزایش به کارگیری تکنولوژی نظیر ایزولاسیون در مزارع پرورش مرغ و دامداری‌ها، اجرای سیستم امنیت زیستی و قرنطینه‌ای و... باعث شد که در برخی موارد، فواصل تا حدودی تعدیل و منطقی‌تر شود اما اصل بر این است که ما نمی‌توانیم به طور کلی فواصل را نادیده بگیریم. به هر حال با توجه به شرایط فعلی موجود در ساخت و ساز، مصالحی که برای ساخت و ساز به کار می‌بریم،  مطلوب نیست. مثلا در خیلی جاها هوشمندسازی و ایزولاسیون در دامداری‌ها را نداریم، بنابراین تا زمانی که به آن سطح ایده‌آل برسیم، برای حفظ سرمایه‌های دامی و جلوگیری از انتشار بیماری از یک دامداری به دامداری دیگر و رعایت اصول قرنطینه، رعایت فواصل اجتناب‌ناپذیر است.

البته باز هم تاکید می‌کنم که ما در ارتباط با ایجاد حرائم و فواصل، تابع نظرات سازمان دامپزشکی کشور هستیم و سازمان نظام دامپزشکی در صدور پروانه‌ها فقط مجری سیاست‌ها است. به عبارتی متولی سازمان دامپزشکی است و ما متصدی صدور پروانه‌ها هستیم.

حکیم مهر: آقای دکتر، قانون در این خصوص چه می‌گوید؟ چون برخی منتقدان ادعا می‌کنند که در قانون سال 88 آمده که فاصله‌ها باید حذف شود.

خیر، اصلا بحث از بین رفتن فواصل وجود نداشته و فقط در قانون عنوان شده که تعیین این حرایم باید توسط هیات وزیران انجام شود. در واقع طبق دستورالعمل و آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط سازمان دامپزشکی کشور و وزارت جهاد کشاورزی به هیات وزیران داده می‌شود و هیات وزیران آن را تصویب می کند. از آنجا که هنوز این کار انجام نشده، فعلا بر اساس قوانین و رفرنس‌های قبلی که در اختیار سازمان دامپزشکی است، انجام می‌شود.

حکیم مهر: به بحث کووید-19 اشاره کردید. مثال ملموس‌تر برای دامپزشکان اپیدمی وحشتناک سال‌های 95 و 96 آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان است. اگر به هر دلیل فواصل حذف شود، چه خطراتی از این ناحیه ما را تهدید می‌کند؟

در ارتباط با خطرات این موضوع، همکاران سازمان دامپزشکی و به ویژه دفتر قرنطینه و دفتر بهداشت و بیماری‌های طیور خیلی بهتر می‌توانند صحبت کنند. مطمئنا آنها با مستندات و نتایج علمی و قانونی خواهند گفت که هر چقدر فواصل کمتر شود، چه مقدار ریسک بیماری بالاتر خواهد رفت. تجربه نشان داده که اگر بیماری در یک دامداری رخ دهد و فاصله رعایت نشده باشد، واحدهای اطراف آن نیز می‌توانند آلوده شوند.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.