دوشنبه سی آذرماه مراسم بزرگداشت مرحوم پروفسور میرشمسی در دانشگاه تهران

حکیم مهر -  دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران روز دوشنبه سی ام آذرماه متقارن با ایام نخستین سالگرد درگذشت زنده‌یاد دکتر حسین میر شمسی، پدر واکسن ایران یاد خدمات و تلاش‌های ماندگار استاد را گرامی می‌دارد.

دکتر باهنر، معاون دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران با اعلام این مطلب  خاطرنشان کرد: این مراسم روز دوشنبه از ساعت 12 و 30 دقیقه تا 14 و 30 دقیقه در تالار اجتماعات این دانشکده برگزار می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: علاوه بر خانواده و همکاران استاد از وزیر جهاد کشاورزی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، رییس موسسه واکسن و سرم سازی رازی، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت و جمعی دیگر از مسوولان نیز برای شرکت در مراسم دعوت شده است.

استاد میرشمسی از چهره‌های ماندگار علمی کشور که به واسطه ساخت واکسن‌های مختلف که به نجات جان میلیون‌ها انسان در کشورهای مختلف دنیا منجر شد و همچنین ارائه ده‌ها مقاله در معتبرترین مجلات علمی دنیا از چهره‌های علمی شناخته شده کشور در عرصه بهداشت جهانی به شمار می‌رود، 23 آذرماه سال گذشته در سن 92 سالگی در تهران درگذشت.

پیکر این چهره برجسته و خدوم عرصه علمی و سلامت کشور همزمان با هفته پژوهش و ایام تکریم پژوهشگران و اهل علم در حالی در حلقه‌ای از محققان و تلاشگران عرصه علم و پژوهش کشور به ویژه شاگردان و همکارانش بدرقه شد که متاسفانه از مسؤولان عالی علمی و بهداشت و درمان کشور کسی در مراسم حضور نداشت.

شاید این روزها که بحث واردات واکسن آنفلوانزا در کانون توجه مردم و مسوولان بهداشت و درمان کشور است، قدر و ارزش تلاش‌های فروتنانه مردان بی ادعایی چون میرشمسی که در دهه‌های پرتب و تاب ابتدای قرن جاری که جنگ و رنج و بیماری چهار گوشه جهان را فرا گرفته بود سال‌های طلایی واکسن ایران را رقم زدند، بیش از پیش شناخته شود. سال‌هایی که نه تنها واکسن‌های مورد نیاز برای ریشه‌کنی مرگبارترین بیماری‌ها در ایران در موسسات واکسن‌سازی داخلی تولید می شد که ایران خود مرکزی برای تولید و صادرات واکسن به بسیاری از کشورهای جهان بود.

سالیانی نه چندان دور، زمانی که بیماری‌هایی مرگبار چون دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، سرخک، فلج اطفال و ... بی هراس از هر سد و مانعی، سایه شوم خود را در هر آبادی و ویرانه‌ای می‌گستراند، همت عاشقانه میرشمسی و معدود همکاران و همراهان نام‌آشنا و گمنامش بود که کابوس شوم بیماری و مرگ را به روشنای سلامت و بهزیستی پیوند زد.

واکسن‌هایی که با تلاش دکتر میرشمسی و همکارانش در موسسه رازی تهیه شد نه تنها جان میلیون‌ها نفر از هموطنانشان را نجات داده و می‌دهد، بلکه جهان بشریت را از اروپا گرفته تا اردن و از تونس تا ویتنام و آفریقا و آسیا وامدار خود کرده است و چه باک اگر پس از این همه تلاش و خدمت صادقانه و زندگی‌بخش، تنها مشایعت‌کنندگان او در سفری بی بازگشت، جمعی از شاگردان و همکاران و دوستدارانش از اهالی راستین علم و پژوهش باشند.

با گرامیداشت یاد و خاطره استاد، گوشه‌ای از تلاش‌ها و خدمات علمی او را مرور می‌کنیم:

استاد حسین میرشمسی، فرزند مرحوم سید محمد در سال 1293 در اصفهان متولد شد. پس از دریافت مدرک دیپلم در سال 1314 تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران آغاز کرد. ایشان پس از اخذ مدرک دکتری در سال 1320 به عنوان کارمند فنی در موسسه سرم و واکسن سازی رازی در حصارک به خدمت پرداخت.

پس از طی 9 سال در این موسسه با عناوین کارمند فنی، کارورز و دستیار آزمایشگاه، در سال 1329 برای کسب تخصص عازم کشور فرانسه شد.

میرشمسی پس از طی دوره میکروب شناسی و ایمنی شناسی در انستیتو پاستور پاریس در سال تحصیلی 1951 – 1950 دیپلم این رشته را دریافت کرد؛ سپس، در همین سال در دانشکده دامپزشکی آلفرد وابسته به دانشگاه پاریس به عنوان دانشجوی اکسترن ثبت نام کرد و پس از طی دوره و شرکت در امتحانات نهایی آن دانشکده، مدرک دکتری دامپزشکی دانشگاه پاریس را اخذ کرد.

وی به مدت چهار ماه در سه موسسه در آمریکا دوره هایی را در زمینه تهیه واکسن های میکروبی و توکسوئیدها گذراند و پس از مراجعت به ایران به عنوان رییس بخش به تولید واکسن‌های باکتریایی (توکسوئیدها) و سرم‌های درمانی به خدمت خود در موسسه رازی ادامه داد. در سال 1334 پست معاونت فنی موسسه و مسئول واحد تولید مواد زیستی مصرف پزشکی موسسه رازی را احراز کرد.

در سال 1339 (1960) پس از‌ آنکه تولید واکسن های ضد دیفتری، کزاز و سیاه سرفه به مرز تولید انبوه رسیده بود و با توجه به علاقه شخصی وی به پژوهش در زمینه ویروس‌ها، برای استفاده از دو بورس در کشور آمریکا عازم این کشور شد.

طی یک سال اول با استفاده از بورس موسسه بهداشت آمریکا و در چهار ماه بعد با استفاده از بورس سازمان خواربار و کشاورزی جهانی (F.A.O) به فراگیری علوم جدید در زمینه ویروس شناسی پرداخت. از اولین روزهای سال 1960 تا سال 1961 در واحد ویروس‌شناسی ‌موسسه بهداشت ایالت نیویورک به فراگیری ویروس‌شناسی ادامه داد و از آن پس، به مدت چهار ماه در موسسه Medical Research Council لندن در یک برنامه پژوهشی ویروس‌شناسی شرکت کرد و سپس به ایران مراجعت کرد.

پس از مراجعت به وطن، فعالیت‌های وسیعی را در زمینه پژوهش‌های ویروس شناسی انجام داد و در اوایل تیرماه 1346 (1967) به منظور ادامه تحقیقات خود و همچنین تهیه مقدمات تولید واکسن ضد سرخک، با استفاده از بورس پژوهشی از طرف سازمان جهانی بهداشت دوره‌ای 9 ماهه را در دانشکده پزشکی دانشگاه بایلور در شهر هوستون آمریکا گذراند.

دکتر میرشمسی سپس سه ماه دیگر در دانشگاه توکیو و موسسه واکسن سازی شیبا کارآموزی کرد. از اواسط سال 1348 به تولید واکسن ضد سرخک در موسسه رازی پرداخت و از سال 1352 پژوهش در زمینه تولید واکسن ضد فلج اطفال را نیز آغاز کرد، به طوری که تولید انبوه این واکسن نیز به فهرست واکسن‌های تهیه شده در این موسسه افزوده شد.

دکتر میرشمسی در ادامه خدمت خود، در سال‌های 1365 و 1366 به تولید دو واکسن جدید ضد اوریون و ضد سرخجه نیز در این موسسه توفیق یافت.

ایشان در طول مدت فعالیت های علمی – پژوهشی خود بارها به عنوان نماینده و مشاور سازمان جهانی بهداشت مسئولیت مشاوره یا راه اندازی را در مراکز تولید واکسن کشورهای مختلف عهده دار بوده اند.

در سال 1962 به نمایندگی از طرف سازمان جهانی بهداشت، مرکز تولید واکسن کشور اردن را تاسیس کرد.

همچنین از سال 1980 درانستیتو پاستور کشور تونس به عنوان مشاور و کارشناس سازمان بهداشت جهان همکاری داشته و از سال 1970نیز به عنوان نماینده سازمان جهانی بهداشت در منطقه خاورمیانه و خاور نزدیک در کمیته استانداردهای بیولوژیک وابسته به این سازمان فعالیت کرد.

وی همچنین در سال‌های پیش از انقلاب به عضویت آکادمی علوم نیویورک و مجمع بین‌المللی زیست‌شاسان درآمدند. در سال 1984 از طرف یونیسف برای بررسی مشکلات موسسه واکسن سازی کشور کره‌شمالی واقع در پیونگ یانگ، ماموریت یافت. این طرح به وسیله ایشان در کشور طراحی شد و سپس توسط یونیسف به اجرا درآمد.

دکتر میرشمسی طی 57 سال خدمت صادقانه خود در موسسه رازی به دفعات در کنفرانسهای علمی و فنی در نقاط مختلف جهان شرکت کرد و تنها بین سالهای 1946 تا 1991 بالغ بر 12 مقاله علمی و تخصصی به زبانهای فرانسه یا انگلیسی با دستیاری همکاران خود در مجلات بین‌المللی یا در آرشیو موسسه رازی منتشرکرده اند. ضمنا تعداد 17 مقاله ایشان در مجلات داخلی به چاپ رسیده است و 8 مقاله را نیز در کنفرانسهای داخل ارائه کرده‌اند.

دکتر میرشمسی همچنین طی هفت سال به عنوان استاد مدعو در دانشکده پزشکی، دامپزشکی و کشاورزی دانشگاه تهران به امر آموزش ویروس‌شناسی اشتغال داشت.

از سه عنوان کتاب تالیف شده توسط ایشان، کتاب «ویروس شناسی عمومی»، در سال 1348 و «اصول ایمنی‌شناسی»، در سال 1352 به عنوان بهترین تالیف سال انتشار خود معرفی شدند.

استاد، کتابی نیز با عنوان «پیشگیری و درمان با واکسن و سرم» تالیف کرده که ویرایش سوم آن در سال 1375 به چاپ رسیده است. در سال 1374 پس از 54 سال خدمت صادقانه در زمینه‌های علمی – پژوهشی، لوح تقدیر و نشان درجه اول پژوهشی توسط رییس جمهور وقت به استاد اعطا شد.

دکتر میرشمسی طی سال‌های اخیر به دفعات در جشنواره خوارزمی شرکت و جوایزی اخذ کرد، ازجمله در سال1370، به عنوان همکار طرح پژوهشی «تهیه واکسن جدید ضد اوریون با ویروس تعدیل حدت یافته محلی»، برنده جایزه دوم پژوهش ، در سال 1373، به عنوان مجری طرح پژوهشی «ایمن سازی به ضد دو عفونت دیفتری و کزاز با توکسوئیدهای مایع ضد این دو عفونت از راه خورانیدن واکسن»، برنده جایزه اول پژوهش و درسال 1374به عنوان همکار طرح پژوهشی «تهیه آنتی ژن سرخجه جهت آزمایشگاههای تشخیص طبی» برنده جایزه دوم پژوهش شد.

استاد از سال 1375 نیز به عنوان داور در جلسات بررسی طرح‌های جشنواره خوارزمی شرکت می‌کرد.