آیا حیوانات موجوداتی اخلاقی هستند؟

حکیم مهر - دانشمندان می‌گویند حیوانات به اخلاقیات پای‌بند هستند و احساساتی مثل عشق،اندوه، محبت و خشم را درک می کنند.
انتشارات آکسفورد در اکتبر سال جاری کتابی با عنوان «آیا حیوانات می توانند موجوداتی اخلاقی باشند» منتشر کرده است که در آن ادعا شده حیواناتی که زندگی اجتماعی دارند، مثل موش ها، سگ ها و شامپانزده ها می توانند خوب و بد را از هم تشخیص دهند.

مارک راولند، نویسنده این کتاب که استاد فلسفه دانشگاه میامی است گفته از آنجا که حیوانات موجوداتی اخلاقی هستند، ما انسان ها در قبال آنها تعهدات اخلاقی داریم.

برخی از پژوهشگران نیز معتقدند برخی از حیوانات به مجموعه ای از قواعد اخلاقی پایبندند که اگر حیوانی آنها را نقض کند، با او برخورد خواهند کرد. این گروه از دانشمندان برای اثبات مدعای خود شواهد و نمونه های زیادی سراغ دارند که پروفسور راولند در کتاب جدید خود به آن اشاره کرده است.

در یکی از مشهورترین این نمونه ها دانشمندان میمون گرسنه ای را تحریک می کردند تا در ازای شکنجه میمون های دیگر با شوک برقی غذا دریافت کند. اما میمون گرسنه از این کار سر باز می زد و حاضر نبود به همنوعان خود شوک بدهد. در نمونه دیگری که در باغ وحشی در ایلی نویز آمریکا اتفاق افتاد، پسربچه سه ساله ای در اثر یک سانحه در قفس گروهی از شامپانزده ها افتاد.

یکی از شامپانزده های ماده که در این قفس زندگی می کرد به کمک پسربچه شتافت و اجازه نداد دیگر شامپانزده ها آسیبی به این پسربچه وارد کنند. او حتی برای کمک به این پسربچه از انسان های حاضر در این باغ وحش تقاضای کمک کرد.

در اتفاقی دیگر، در یکی از بزرگراه های پرترافیک شیلی سگی بر اثر برخورد با یک خودرو زخمی شد. اما سگ دیگری بلافاصله به کمک او شتافت و سعی کرد با ایجاد راه بندان و به خطر انداختن جان خود جان همنوعش را نجات دهد. استاد فلسفه دانشگاه میامی معتقد است همه این موارد نشان می دهد که حیوانات به قواعد اخلاقی پای بند هستند.

اما گروهی از دانشمندان مخالف این عقیده هستند و معتقدند رفتار حیوانات صرفاً از سر غریزه و به خاطر حفظ بقا است. آنها می گویند حیوانات از قواعدی که به حفظ بقای گونه خود منجر نشود، تبعیت نمی کنند. اعتقاد این دانشمندان بر این است که رفتار حیوانات ریشه در غرایز آنها دارد و نه در انتخاب های آگاهانه.

پروفسور روالند در کتاب خود به مقابله با این گروه از دانشمندان برخاسته و با ارائه شواهد و استدلال های مختلف سعی کرده از ادعاهای خود دفاع کند.