چند یوزپلنگ در ایران باقی مانده است؟

حکیم مهر - فاز نخست برنامه پایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی پس از یک سال به پایان رسید و در جریان این پروژه تنها ۲۰ قلاده یوزپلنگ در کشور شناسایی شد.
به گزارش حکیم مهر به نقل از مهر، برآوردی واقعی از جمعیت یوزپلنگ آسیایی ضرورتی بود که سال ها کارشناسان، مدیران و محققان محیط زیست به دنبال دستیابی به آن بودند تا با اطلاعات بدست آمده و آنالیز داده ها بتوان افقی روشن تر و برنامه ریزی دقیق تری در زمینه حفاظت از این گونه ارزشمند ترسیم کرد.
برنامه پایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست، انجمن یوزپلنگ ایرانی و پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی از دی ماه سال ۱۳۹۱ آغاز و فاز نخست آن همزمان با روزهای پایانی سال ۱۳۹۱ به پایان رسید.
در جریان این برنامه ده زیستگاه اصلی یوزپلنگ در کشور با استفاده از دوربین های تله ای پایش شد و در این مدت بیش از ۲۰۰ تصویر از یوزپلنگ به ثبت رسیده است که با مقایسه خال های روی بدن که مشخصه ای منحصر بفرد در هر یوزپلنگ به شمار می رود مشخص شد که این ۲۰۰ تصویر تنها متعلق به ۲۰ یوز مختلف است. 
نکته نگران کننده دیگر شناسایی تنها هفت یوزپلنگ ماده بالغ از ابتدای اجرای پروژه تاکنون است که متاسفانه یکی از این هفت یوز ماده نیز در آذرماه ۱۳۹۱ توسط سگ های گله در منطقه توران کشته شد. به علاوه از میان این هفت یوز ماده تنها یکی از ماده ها توله به همراه داشته است.
مدیر عامل انجمن یوزپلنگ ایرانی دراین باره به مهر می گوید:  شناسایی این تعداد یوزپلنگ دلیل بر وجود تنها ۲۰ قلاده یوز در کشور نیست و با توجه به گستردگی زیستگاه های یوزپلنگ و محدودیت منابع و امکانات قطعا تعداد بیشتری یوزپلنگ وجود که هنوز شناسایی نشده اند. 
مرتضی اسلامی کمبود تعداد دوربین های تله ای با توجه به گستردگی عرصه های زیست یوزپلنگ، کمبود نیروی انسانی کارآمد و متخصص و فقدان حمایت مالی مناسب در چنین پروژه پر هزینه ای را از محدودیت ها و مشکلات پیش رو در اجرای برنامه پایش جمعیت یوزپلنگ بر می شمرد.
به گفته او، به غیر از یوزپلنگ ماده منطقه توران که کشته شد و توله یوزپلنگ های میاندشت که جنسیت آنها قابل شناسایی نیست، برای سایر ۱۶ قلاده یوز شناسایی شده شناسنامه ای شامل تصاویر سمت چپ و راست بدن و اختصاص یک کد به هرکدام تنظیم شده است که این کد بیانگر جنسیت، نخستین منطقه ای که یوز در آن شناسایی شده و شماره اختصاص یافته به هر یک از یوزپلنگ ها است تا در صورت مشاهده و تصویر برداری مجدد از هر کدام، بوسیله خال های منحصر بفرد روی بدن هر فرد قابل شناسایی باشند. 
اسلامی کاهش امنیت زیستگاه های یوزپلنگ را از مهمترین عوامل کاهش زاد و ولد یوزپلنگ می داند: یوزپلنگ ها در صورت احساس کاهش امنیت در منطقه زندگی خود یا زاد و ولد نخواهند کرد و یا توله های خود را رها کرده و آن منطقه را ترک می کنند.
به اعتقاد او، کاهش امنیت لزوما با تخریب زیستگاه همراه نیست و فعالیت های گوناگون از جمله تردد بیش از حد، اکتشافات و فعالیت های معادن و غیره می تواند امنیت این مناطق را تا حد زیادی کاهش دهد.
وی تصادفات جاده ای، سگ های گله و شکار طعمه های یوز توسط انسان را از دیگر عوامل تهدید کننده جمعیت این گونه بر می شمرد.
تعداد یوزهای ایران قطعاً کمتر از 70 قلاده است 
مدیر دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران نیز در این خصوص به مهر می گوید: با توجه به اینکه تا پیش از این برنامه جامعی در مورد برآورد جمعیت یوزپلنگ آسیایی در کشور اجرا نشده بود، با قاطعیت نمی توان گفت که آیا جمعیت یوز کاهش داشته است و یا اعدادی که در گذشته از جمعیت این گونه عنوان می شده (۷۰ تا ۱۲۰ قلاده) اعداد واقعی نبوده است اما شواهد نشان از زادآوری پایین و رشد منفی جمعیت یوزپلنگ در کشور دارد و قطعا تعداد یوزهای ایران در حال حاضر بسیار کمتر از ۷۰ قلاده است.
به اعتقاد کیوان هوشمند، در حال حاضر  با مشخص شدن جمعیت بسیار کوچک و شکننده یوزپلنگ آسیایی، حفظ این گونه ارزشمند نیازمند عزم ملی و حمایت تمامی دستگاه های دولتی و غیر دولتی است.
او تأکید می کند: انتظار می رود شورای عالی محیط زیست در کمیسیون زیر بنایی دولت با تصویب ارتقا سطح مناطقی که به عنوان زیستگاه های قطعی یوزپلنگ در کشور قلمداد می شود و توقف فعالیت های گوناگون عمرانی در این مناطق افزایش ضریب امنیتی زیستگاه های یوز در کشور را تامین کند. 
به گفته هوشمند، منطقه آریز بافق که بیشترین مشاهدات یوز را به خود اختصاص می دهد هنوز جزو مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار ندارد و بحث عبور جاده از محدوده امن منطقه حفاظت شده کوه بافق همچنان به قوت خود باقی است.
فاز دوم برنامه پایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی از سال آینده اجرا و به پایش یوزپلنگ های ماده شناسایی شده در سال ۱۳۹۱ و برآورد نرخ زادآوری آنها اختصاص دارد.