حکیم مهر:
چهارمین آزمون دکتری دانشگاهها حدود دو ماه دیگر روز جمعه 16 اسفند ماه سال جاری با رقابت 239 هزار و 90 نفر به صورت همزمان در سراسر کشور برگزار می‌شود.
به گزارش ایسنا، ضرورت برگزاری آزمون دکتری، تغییر ضرایب دروس آزمونی، افزایش اختیار دانشگاهها در پذیرش دانشجو، کیفیت آزمون، ظرفیت پذیرش و... تنها بخشی از پرسش‌هایی بود که متقاضیان ورود به دوره دکتری دانشگاهها از طریق ایسنا خطاب به مسئولان سازمان سنجش مطرح کردند.
دکتر ابراهیم خدایی رییس سازمان سنجش آموزش کشور در گفت‌وگو با ایسنا که در محل این خبرگزاری انجام شد، به این پرسش‌ها پاسخ دادند. دکتر خدایی رییس سازمان سنجش با اشاره به اینکه آزمون کتبی دکتری نقش غربالگری را جهت پذیرش دانشجو ایفا می‌کند، گفت: با توجه به اینکه امکان برگزاری مصاحبه برای تمام داوطلبان آزمون دکتری وجود ندارد، وجود چنین غربالگری پیش از معرفی دانشجو به دانشگاه لازم است البته در این زمینه لازم است شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی مناسب صورت گیرد.
افزایش 11 درصدی شمار داوطلبان آزمون دکتری
وی با اشاره به اینکه تعداد داوطلبان آزمون دکتری سال 93 نسبت به سال گذشته حدود 11 درصد افزایش پیدا کرده است، اظهار کرد: در حال حاضر چند تغییر در نحوه پذیرش دکتری ازجمله تغییر وزن و تاثیر مصاحبه و آزمون کتبی و ضریب آزمون زبان و همچنین تک نوبته شدن آزمون دکتری به وجود آمده است.
رییس سازمان سنجش با اشاره به تاریخچه آزمون دکتری در این سازمان، گفت: برگزاری آزمون کتبی اولیه برای پذیرش دانشجوی دکتری از سال 90 بر عهده سازمان سنجش قرار داده شد و امسال چهارمین سالیست که سازمان این آزمون را برگزار می‌کند و طی این سال‌ها نیز تغییراتی در نحوه پذیرش دانشجوی دکتری و تاثیر مصاحبه در پذیرش به وجود آمده است.
خدایی با بیان اینکه پذیرش دانشجوی دکتری در ابتدا به صورت GRE برگزار می‌شد و "مصاحبه" پس از معرفی دانشجو به دانشگاه، محوریت صد درصدی در پذیرش دانشجو داشت، تصریح کرد: در سال دوم برگزاری این آزمون وزن مصاحبه به دو سوم کاهش یافت ولی در سال گذشته وزن مصاحبه در پذیرش دانشجوی دکتری به 50 درصد رسید و امسال نیز با بررسی روند آزمون و تحلیل موقعیت گذشته بار دیگر وزن مصاحبه دانشگاهها به 70 درصد افزایش پیدا کرد.
وی نقش آزمون کتبی اولیه را در پذیرش دانشجو مانند نقش غربالگری که از بین داوطلبان تعدادی را برای معرفی به دانشگاهها انتخاب می‌کند، دانست و افزود: در مرحله اول حدود چهار تا پنج برابر ظرفیت پذیرش، داوطلب مجاز به انتخاب رشته می‌شود و سپس در مرحله بعدی حدود 2.5 برابر ظرفیت نیز برای انجام مصاحبه به دانشگاه معرفی می‌شوند که این امر باعث می‌شود از حجم داوطلبان کاسته و انجام مصاحبه از سوی دانشگاه برای دانشجویان و استادان آسان‌تر شود.
رییس مرکز سازمان سنجش در نظر گرفتن دو دیدگاه را برای شکل‌گیری نحوه داوطلبان آزمون دکتری و پذیرش در دانشگاهها مهم ارزیابی کرد و گفت: یکی از این دیدگاه‌ها، دیدگاه استادان است که خواستار اختیار عمل بیشتر دانشگاه برای پذیرش دانشجوی دکتری‌اند و دیدگاه دیگر دانشجویانی‌اند که خواستار شفاف‌سازی روند پذیرش از طریق تاثیر بیشتر آزمون کتبی هستند، اما نباید به هیچ یک از این دو دیدگاه به صورت مطلق نگاه شود و باید یک روش ترکیبی در این خصوص اتخاذ شود.
وی با موثر ندانستن شیوه گذشته پذیرش دانشجو از طریق مصاحبه تنها با توجه به تعداد زیاد داوطلب شرکت در دوره‌های دکتری، اظهار کرد: اما در کنار به کارگیری این روش ترکیبی، لازم است شفاف‌سازی کامل نیز در این زمینه صورت گیرد.
خدایی با بیان اینکه یک سنجش ابتدایی جهت پذیرش دانشجوی دکتری برگزاری آزمون کتبی است که داوطلبان را کد رشته‌های تحصیلی‌شان می‌سنجند، خاطر نشان کرد: این آزمون برای پذیرش دانشجوی دکتری کفایت نمی‌کند و یک سنجش ثانویه نیز جهت اندازه‌گیری پارامترهای دیگر مانند میزان مهارت، انگیزه، نگرش و احساس مسئولیت دانشجو ضروریست که این سنجش تنها از طریق مصاحبه در دانشگاه امکان‌پذیر است.
به گفته وی، دانشجوی دکتری تفاوت‌هایی با دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دارد که این تفاوت باعث می‌شود دانشجوی دکتری در دوران تحصیل با استاد زندگی کند و طی حدود چهار سال به تحقیق و پژوهش بپردازد، بنابراین شیوه پذیرش دانشجوی دکتری باید با شیوه پذیرش دانشجویان دیگر متفاوت باشد.
وی در این باره اظهار کرد: برای اینکه دانشجوی دکتری بتواند در دوران تحصیل با فراغ بال و اختیار کامل با استاد همکاری کرده و این همکاری منجر به تولید علم شود، لازم است مصاحبه دانشگاه و استادان در پذیرش دانشجو تاثیرگذار باشد.
خدایی درباره نتیجه ایجاد تغییرات طی چهار سال برگزاری آزمون دکتری از سوی سازمان سنجش، تصریح کرد: در بحث کیفیت ورودی‌ها بررسی‌های انجام شده هیچ تفاوت معنی‌داری را نشان نمی‌دهد. همچنین طی این سال‌ها مصاحبه و آزمون کتبی باعث نشده است که ظرفیت دانشگاهها خالی بماند و همیشه این ظرفیت طی مرحله اولیه و سپس طی تکمیل ظرفیت پر شده است.
تهیه شیوه‌نامه‌ای جهت برگزاری آزمون شفاهی دکتری برای دانشگاهها
رییس سازمان سنجش آموزش کشور دغدغه فعلی دانشجویان و استادان را در زمینه آزمون دکتری در رابطه با عدم شفاف‌سازی در این حوزه دانست و گفت: اگر سازمان سنجش به سمت یک شفاف‌سازی در این زمینه حرکت کند تا داوطلب از قبل بداند که دانشگاه در آزمون شفاهی چه مواردی را مورد سنجش قرار می‌دهد و این امر اطلاع‌رسانی صحیح شود بخش زیادی از مشکلات در این زمینه حل می‌شود.
نحوه برگزاری آزمون شفاهی مستقل در هر یک از دانشگاهها و نحوه نظارت بر این آزمون از دیگر نکاتی بود که خدایی به آن اشاره کرد و در این باره اظهار کرد: این طور نیست که هر دانشگاه برای انجام مصاحبه بتواند خارج از چارچوب عمل کند و در هر صورت این مصاحبه باید در نظر گرفتن سوابق تحصیلی و پژوهشی فرد، مرتبط بودن با رشته و علاقه‌مند بودن داوطلب صورت گیرد.
وی با اشاره به اینکه شیوه نامه‌ای جهت برگزاری آزمون شفاهی برای داوطلبان در نظر گرفته شده است که با هماهنگی حوزه‌های مرتبط و وزارت علوم در اختیار دانشگاهها گذاشته می‌شود، افزود: البته چنین شیوه‌نامه‌ای پیش از این نیز وجود داشت اما این بار با تاکید و شفافیت بیشتر این امر پیگیری خواهد شد تا نگرانی وزارت علوم، دانشجویان و استادان درباره کیفیت آزمون ورودی و فقط حداقل‌های آموزشی کاهش یابد.
تحلیل محورهای آموزشی مد نظر در آزمون کتبی دکتری نیز از نکاتی بود که رییس سازمان سنجش آموزش کشور به آن پرداخت و اظهار کرد: در این آزمون سه محور دروس تخصصی، آزمون زبان و آزمون استعداد تحصیلی در نظر گرفته می‌شود. با توجه به اینکه در حال حاضر 267 رشته در آزمون دکتری وجود دارد که اکثرا رشته‌های دارای گرایش هستند، یکی از مشکلات در این بحث آن است که پیش از سال 90 هر دانشگاه آزمون مستقلی برگزار می‌کرد و دانشجو می‌پذیرفت.
وی در این باره افزود: در آن زمان دانشگاهها با سلیقه‌ها و معیارهای متفاوت پذیرش دانشجوی دکتری را انجام می‌دادند، در حال حاضر نمی‌توان انتظار داشت که تمام داوطلبان آزمون دکتری که 240 هزار نفر هستند، مصاحبه دانشگاهی انجام دهند، زیرا این امر با هیچ ظرفیتی امکان‌پذیر نیست.
روش ترکیبی آزمون دکتری شانس قبولی دانشجویان را افزایش می‌دهد
خدایی با تاکید بر اینکه درس‌ها و موارد آزمون از مواردی است که متخصصان شورای عالی که عصاره گروه‌های آموزشی دانشگاهها هستند، آن را برنامه‌ریزی می‌کنند، گفت: یکی از ایرادات روش قبلی آن بود که یک دانشجو حداکثر می‌توانست در آزمون مصاحبه دو دانشگاه شرکت کند که این امر شانس قبولی وی را کاهش می‌داد و وی فرصت قبولی زیادی را از دست می‌داد. اما با روش جدید، عدالت نسبی بیشتری برای داوطلبان وجود دارد.
به گفته رییس سازمان سنجش آموزش کشور، سیاست فعلی وزارت علوم به ویژه در دولت یازدهم آن است که سنجش به صورت متمرکز انجام شده و پذیرش دانشجوی دکتری به دانشگاهها واگذار شود. به این معنا که یک غربالگری اولیه ، افراد را برای مصاحبه جدا کرده و آنها را به دانشگاهها هدایت می‌کند.
وی با اشاره به اینکه انجام مصاحبه شفاهی از سوی دانشگاه باعث می‌شود که استاد بتواند دانشجوی مورد نظر خود را با توجه به پارامترهای مشخص انتخاب کند، گفت: از طرف دیگر نیز برای آنکه داوطلبان احساس بی‌عدالتی نکنند و این تصور به وجود نیاید که استاد و گروه آموزشی یک دانشجو را از سال اول دوره کارشناسی برای ورود به دوره دکتری انتخاب کرده است، یک آزمون اولیه نیز برگزار می‌شود. ولی باید توجه داشت که ممکن است تغییری در وضع هر یک از بخش‌های مصاحبه و آزمون کتبی ایجاد شود، اما هرگز هیچ از این بخش‌ها حذف نمی‌شود.
نحوه برگزاری آزمون زبان دکتری، سئوالات این آزمون و همچنین اعتباربخشی به این آزمون نیز از نکاتی بود که خدایی در این گفت‌وگو به آن اشاره کرد و گفت: فرآیند کلی سازمان سنجش آن است که به سمت اعتباردهی به تمام آزمون‌ها حرکت کند تا داوطلب بتواند در صورت عدم موفقیت در کسب حد نصاب لازم برای قبولی در آزمون دکتری فرصت دیگری برای شرکت در آزمون داشته باشد.
وی با تاکید بر اینکه اعتباربخشی به آزمون در کنار تعدد آزمون‌ها از اهداف آینده سازمان سنجش است، اظهار کرد: همانطور که در مورد آزمون سراسری نیز شورای سنجش و پذیرش درباره تعداد آزمون و نحوه برگزاری آن تصمیم‌گیری می‌کند، در زمینه آزمون دکتری نیز همین اتفاق می‌افتد. اما هنوز طرح آزمون دکتری سال 94 نهایی نشده است. با این حال فرآیند جداسازی سنجش از پذیرش ادامه پیدا خواهد کرد و این چارچوب به گونه‌ای پیش می‌رود که اختیارات دانشگاهها بیشتر باشد.
انجام آزمون استعداد تحصیلی مورد تایید همه دانشگاه‌های معتبر دنیا است
از دیگر ابهامات داوطلبان آزمون دکتری، ضرورت برگزاری آزمون استعداد تحصیلی بود که رییس سازمان سنجش آموزش کشور در باره آن اظهار کرد: آزمون استعداد تحصیلی آزمونی مشابه GRE است که در بزرگترین دانشگاه‌های دنیا برگزار می‌شود. درواقع در دانشگاه‌های معتبر جهان برای پذیرش یک دانشجو در ابتدا آزمون GRE و سپس آزمون زبان گرفته می‌شود تا پس از طی این مراحل، داوطلب بتواند وارد فرآیند ارزیابی سوابق آموزشی و پژوهشی شود. در نتیجه برگزاری این دو آزمون مورد قبول در تمامی دانشگاه‌های دنیا و یک روند کلی در این زمینه است.
خدایی با اشاره به اینکه نحوه عملکرد دانشجویان در آزمون کتبی و نحوه عملکرد آنها در آزمون استعداد تحصیلی با یکدیگر همبستگی دارند، گفت: اما این امر باعث نمی‌شود که هیچ کدام از این آزمون‌ها حذف شود. زیرا هدف از برگزاری این آزمون‌ها، نه فقط سنجش میزان معلومات دانشجو، بلکه انتخاب دانشجویان برتر از میان تمام متقاضیان ورود به دوره دکتری است.
کاهش تعداد سوالات آزمون زبان و تخصصی شدن این آزمون
وی در پاسخ به یکی دیگر از سئوالات داوطلبان در زمینه عمومی بودن سئوالات آزمون زبان دکتری، اظهار کرد: یکی از تغییراتی که در آزمون دکتری امسال نسبت به سال گذشته ایجاد شده، در بحث آزمون زبان است. این آزمون در سال‌های قبل مشابه آزمون‌های جهانی بود و از همان روش‌های متداول در تمام دنیا استفاده می‌شد. یکی از بحث‌هایی که در حال حاضر مطرح شده، آن است که از وزن تاثیر آزمون زبان کاسته شده و وزن بیشتری به آزمون تخصصی داده شود.
رییس سازمان سنجش آموزش کشور با اشاره به اینکه در نتیجه نظرات و انتقادات متقاضیان در سال پیش‌رو تغییراتی در آزمون زبان و سئوالات این آزمون ایجاد شد، خاطر نشان کرد: امسال سئوالات آزمون زبان تخصصی هر رشته خواهد بود. همچنین تعداد این سئوالات به 30 سئوال کاهش داده شده است و علاوه بر آن ضریب آن نیز از دو به یک کاهش یافته است که عملا تمام این تغییرات مطابق با نظرات داوطلبان ایجاد شده است.
خدایی افزود: البته این آزمون به لحاظ مسائل فنی سنجش نمره منفی دارد و داوطلب نمی‌تواند با شانسی زدن سئوالات، نمره بگیرد.
مجازین به انتخاب رشته با توجه به رشته انتخابی ونمره کسب شده در آزمون به دانشگاهها دعوت می‌شوند
وی همچنین در رابطه با نحوه دعوت مجازین به انتخاب رشته به دانشگاه‌های مختلف، تصریح کرد: در مرحله اول که داوطلبان مجاز به انتخاب رشته می‌شوند، می‌توانند با توجه به نمره خود، انتخاب رشته کنند و سپس سازمان سنجش با در نظر گرفتن سه معیار نمره آزمون و انتخاب فرد، این افراد مجاز را به دانشگاهها معرفی می‌کند. به همین دلیل اگر نمره یک داوطلب با رشته‌ای که انتخاب کرده است، مطابقت نداشته باشد، طبیعتابرای مصاحبه آن دانشگاه معرفی نخواهد شد.
تاثیر 20 درصدی معدل در آزمون دکتری از دیگر مطالبی بود که رییس سازمان سنجش آموزش کشور به آن پرداخته و در این باره تصریح کرد: در آزمون دکتری رشته مرتبط تعریف شده است. بنابراین داوطلبین نمی‌توانند از هر رشته‌ای برای شرکت در آزمون هر رشته اقدام کنند، مگر اینکه آن رشته‌ها بین رشته‌ای باشد. با در نظر گرفتن این توضیحات معدل کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشجویان طراز شده و در نمره کنکور این افراد تاثیر خواهد داشت.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه یک دانشجو چهار سال در دوران تحصیلی خود ارزیابی شده است، طبیعی است که نتیجه به دست آمده در این چهار سال از پارامترهای دخیل در قبولی آزمون دکتری باشد و نمی‌توان نتیجه هر داوطلب در آزمون دکتری را به صورت مطلق در نظر گرفت.
پذیرش دانشجوی استعداد درخشان بر عهده هر دانشگاه است
سلیقه‌ای عمل کردن دانشجویان در پذیرش دانشجویان استعداد درخشان بدون آزمون برای دوره دکتری نیز از مسائل دیگری بود که داوطلبان شرکت در دوره‌های دکتری درباره آن ابهام داشتند.
رییس سازمان سنجش آموزش کشور در پاسخ به ابهامات در این زمینه اظهار کرد: در بحث پذیرش دانشجوی استعداد درخشان بدون آزمون، سازمان سنجش تنها نقش تعیین‌کننده و نظارتی دارد و دانشگاهها هم طبق آیین‌نامه اجبار ندارند که هر سال دانشجویان استعداد درخشان را بدون آزمون در دوره دکتری پذیرش کنند. بلکه هر دانشگاه بر اساس امکانات و وضعیت هر سال تحصیلی خود تصمیم می‌گیرد که با در نظر گرفتن سوابق تحصیلی یک دانشجو و وضعیت علمی وی، این دانشجو را در دوره دکتری پذیرش کند. نقش سازمان سنجش آن است که در مورد افراد پذیرفته شده نظارت داشته باشد که این افراد در چارچوب ضوابط پذیرش شده باشند.
