شکست انحصار آمریکا در تولید مواد ژنتیک دام

اصلاح ژنتیک در دام یکی از عوامل موثر در بهره‌وری تولید است یعنی بتوانیم نژادی اصلاح کنیم که بتواند تولید بیشتری داشته باشد در این صورت هم دامدار سود بیشتر خواهد داشت و هم کشور به خوداتکایی می‌رسد.

به گزارش خبرگزاری فارس،بر اساس بررسی‌ها هیچ عاملی به اندازه صفات ژنتیکی مناسب دام در تولید نقش ندارد، به عنوان مثال در برخی کشورها که تولید شیر دام روزانه 45 کیلوگرم است تنها با اصلاح ژنتیک می‌توان به چنین تولیدی رسید و گرنه آماده کردن بهترین خوراک و دام و جایگاه و رسیدگی کامل هم منجر به چنین تولید نخواهد شد.

سازمان خواروبار جهانی در جدیدترین بررسی‌ها اعلام کرده است، تامین غذای دنیا در 40 سال آینده 90 درصد بستگی به اصلاح ژنتیک و تحقیقات خواهد بود.

با این نگاه گفت‌وگوی حاضر به دنبال این است که اقداماتی که در بخش اصلاح ژنتیک دامها در کشور انجام شده است را ارائه دهد.

شرکت نهاده‌های دامی جاهد وابسته به وزارت جهاد کشاورزی است و برای حمایت از تولید علاوه بر مشارکت در تامین نیاز خوراک دام به اصلاح ژنتیک دام از طریق واردات گاوهای ژنومیک، تجهیزات تلقیح و دام اصیل اصلاح شده کمک می‌کند.

این شرکت در دیماه 92 زمانی که کشور در اوج تحریم بود گاوهای ژنومیک را از کشور آمریکا وارد کرد و با پرورش این گاوهای جوان در کشور و استحصال مواد ژنومیک، 200 هزار گاو داخلی را تلقیح کرد.

قبلا مواد ژنومیک با هزینه‌های زیادی وارد کشور می‌شد اما اکنون با وارد کردن خود گاو ماده ژنتیکی دام را استحصال می‌کند که به مراتب هزینه پایین تری دارد، مدت زمان اصلاح را کمتر می‌کند و کیفیت و سرعت کار را چندین برابر می‌کند.

با واردات گاوهای ژنومیک به کشور 11 میلیون و 900 هزار دلار صرفه‌جویی شده است ضمن اینکه به گاوهای اصلاح شده‌ای رسیدیم که به جای تولید 35 کیلوگرم 45 کیلو شیر می‌دهند.

اصلاح گوسفندان چند قلوزا و تلقیح مصنوعی مرغ‌ها از دیگر اقدامات انجام یافته است که باهم این گفت‌وگو را می‌خوانیم.

حمید ورناصری مدیرعامل شرکت نهاده‌های دامی جاهد گفت: در ایران برای اصلاح‌نژاد اقدامات مختلفی روی دام‌ انجام شده است اما بر اساس استراتژی کشور، در اوایل انقلاب، روی بهبود تولید شیر در دام سنگین کار شد.

حمید ورناصری مدیرعامل و نائب رئیس هیئت مدیره شرکت نهاده‌های دامی بیان داشت: نژاد هلشتاین در مقطعی که روی بهبود شیر کار شد بهترین نژاد به شمار می‌رفت و این نژاد، نژاد خالص شیری با تولید متوسط روزانه 40 تا 45 لیتر است.

وی اظهار داشت: بعد از اصلاح نژادی که در آن مقطع صورت گرفت هم‌اکنون در کشور دارای دام‌های خوب، با تولید شیر خوب هستیم ولی پراکندگی این دام‌ها در سراسر کشور یکسان نیست.

ورناصری تصریح کرد: این پراکندگی به این صورت است که تولید شیر برخی دامداری‌ها به طور میانگین 37 لیتر و برخی دامداری‌ها بین 20 تا 25 لیتر است.

وی در پاسخ به این سؤال که چه برنامه‌ای وجود دارد برای اینکه کشاورزان و دامداران به کمک اصلاح نژاد بتوانند از زحماتشان نتایج مطلوبی بگیرند، گفت: اصلاح نژاد بعنوان زیر ساخت اصلی صنعت دام و طیور محسوب می‌شود بنابراین هر اقدام اصلاح نژادی باید منجر به افزایش کیفیت تولید و سود دامدار یا مرغدار شود.

مدیرعامل و نائب رئیس هیئت مدیره شرکت نهاده‌های دامی بیان داشت: اصلاح نژاد و بالا بردن درصد خلوص، کاری است که به ثمر رسیدن آن زمانبر است، بنابراین طی چندین نسل می‌توان به نتایج آن دست یافت.

*پرورش گاوهای ژنومیک و صرفه جویی 12 میلیون دلاری

وی افزود: هدف از اقدامات شرکت نهاده‌های دامی و وزارت جهاد کشاورزی سرعت بخشیدن و بالا بردن کیفیت اصلاح نژاد است.

وی در خصوص استفاده از روش ژنومیک و تفاوتش با روش‌های قبلی، گفت: در روش‌های قبلی و سنتی برای رسیدن به نتیجه 5 سال زمان صرف می‌‌شد ولی در روش ژنومیک از همان بدو تولد گوساله می‌توان نتیجه را در مورد اینکه گوساله تولیدی ارزش‌های ژنتیکی را دارد یا خیر بدست آورد.

وی افزود: بنابراین 5 سال زودتر از قبل می‌توان حرکت اصلاح نژاد را شروع کرد و به دنبال آن هزینه‌ها هم کمتر می‌شود.

مدیرعامل و نائب رئیس هیئت مدیره شرکت نهاده‌های دامی، تصریح کرد: شرکت نهاده‌های دامی جاهد در کنار مرکز اصلاح نژاد دام کشور به این کارها سرعت داده و فعالیت‌های تجاری و تولیدی آن را روی اقدامات نوینی که در بحث ژنتیک می‌افتد متمرکز کرده است.

وی در پاسخ به سؤال خبرنگار فارس مبنی بر اینکه از روش ژنومیک بعد از چه مدتی و چگونه می‌توان فهمید که گوساله مورد نظر دارای ارزش‌های ژنتیکی مورد نظر است یا خیر؟ گفت: در بدو تولد گوساله با استخراج DNA می‌توان مشخص کرد که دام دارای ارزش‌های مدنظر است، بنابراین وقتی مطمئن شدیم که دام‌های تولید شده، همان دامهایی است که مورد نظر ما است تولید این دام‌ها را در سطح دامداری‌ها انجام می‌دهیم و نسل بعدی را به روش تلقیح مصنوعی از همین دام‌ها می‌گیریم.

ورناصری در مورد اینکه اصلاح ژنتیکی فقط از طریق تلقیح مصنوعی صورت می‌گیرد و یا در آن دست‌کاری ژنتیکی هم انجام می‌شود؟ اظهار داشت: دست‌کاری ژنتیکی در آزمایشگاه انجام می‌شود، ولی استخراج اطلاعات ژنتیکی از دام‌های نر و ماده انجام می‌شود و بعد از اینکه نتیجه گرفتیم که دام‌ها از اطلاعات ژنتیکی مورد نظر ما برخوردارند تلقیح مصنوعی انجام می‌شود.

وی گفت: بعنوان مثال در این روش پیش بینی می شود که میزان تولید شیر یک گوساله ماده در سال حدود 10 تن است بنابراین گوساله‌ای که به شیوه ژنومیک متولد می‌شود باید حدود 10 تن در سال با اختلاف جزئی کم یا زیاد شیر تولید کند.

وی درباره اینکه واردات مواد ژنومیک از چه کشور انجام می‌شود، گفت: گاوهای ژنومیک (هلشتاین) از آمریکا وارد می‌شود و تولید و تلقیح آن در دامداری‌های داخلی انجام می‌شود.

وی اظهار داشت: نسل اول گاو‌های اصلاح شده تولید شده و اخیرا روی تولید گاوهای ژنومیک دو منظوره (گوشتی - شیری) کار می‌شود.

مدیرعامل و نائب رئیس هیئت مدیره شرکت نهاده‌های دامی درباره اینکه تولید گاوهای ژنومیک چقدر به طول انجامید، گفت: تولید گاوهای ژنومیک یک سال طول کشید، به این ترتیب که گوساله‌های 10 تا 12 ماهه را وارد کردیم و وقتی که رشد آنها کامل شد تولیدشان را در مراکز تولیدی‌مان شروع کردیم و از همین مراکز تولید هم به سراسر کشور توزیع کردیم.

*اصلاح 200 هزار راس گاو با خصوصیات اقتصادی

ورناصری در این باره که چند راس گاو ژنومیک تولید شده است؟ گفت: 34 راس گوساله با نژاد هلشتاین از آمریکا وارد کردیم و از هر کدام 20 هزار دوز (واحد سنجش غلظت ماده) ماده ژنتیکی بدست آوردیم که در مجموع حدود 700 هزار دوز تولید داشته‌ایم و آن را در سراسر کشور توزیع کرده‌ایم.

این 700 هزار دوز بین حدود 200 هزار راس گاو توزیع و تلقیح شده است و معمولا 90درصد این تلقیح‌ها منجر به باروری سالم می‌شود.

وی گفت: مواد ژنتیکی قبلا با قیمت هر دوز 20 دلار از خارج وارد می‌شد، ولی الان ما گاو را وارد کردیم و خودمان مواد ژنتیکی را تولید کردیم.

وی گفت: تولید هر دوز مواد ژنتیکی در کشور حدود 3 تا 3.5 دلار هزینه دارد و به این ترتیب در هر دوز تولید مواد ژنتیکی 17 دلار صرفه‌جویی شده است و در هر سال بین 35 تا 36 میلیارد تومان و در یک دوره پنج ساله تولید حدود 200 میلیارد تومان هزینه‌ها کاهش و قیمت تمام شده هم کاهش یافته است.

وی گفت: تولید مواد ژنتیکی در کشور علاوه بر کاهش هزینه‌های تولید مانع خروج ارز از کشور شده است.

وی گفت: علاوه بر نژاد هلشتاین شیری نژاد دو منظوره گوشتی - شیری را هم وارد کرده‌ایم.

*شکست انحصار چندین ساله آمریکا در اصلاح دام با ماده ژنومیک

از مدیرعامل شرکت نهاده‌های دامی جاهد سئوال شد،بسیار جالب است که این اتفاقات در زمان تحریم‌ها افتاده است گفت: علیرغم اینکه کشور در شرایط تحریم قرار داشت این کار صورت گرفت که البته واردات گاو زنده مشمول کالاهای تحریمی نیست ولی بهرحال در این شرایط اقدام بزرگی است.

وی در پاسخ به اینکه در حال حاضر با تزریق مواد ژنتیکی به چه خصوصیاتی در دام‌ها رسیده‌اید؟افزایش تولید شیر، درصد چربی و درصد پروتئین مناسب، افزایش خلوص نژادی گاوهای داخلی و افزایش بهره‌روی با تولید شیر بین 40 تا 45 لیتر از جمله خصوصیات ژنتیکی است که به آن دست یافته‌ایم.

ورناصری در پاسخ به اینکه آیا گاوهای تولید شده به روش‌ ژنومیک به مرحله تست رسیده‌اند و آیا می‌‌توانید از آنها روزانه حدود 45 لیتر شیر بگیرید؟ گفت: خیر، فعلا این گوساله‌ها در مراحل اولیه رشد هستند و نسل اول آن‌ها هنوز وارد مرحله تولید شیر نشده است نژاد هلشتاین نژادی است که بیشتر روی افزایش کمی و کیفی شیر آن کار شده و جزء‌ نژادهای پرچرب شیر نیست.

*برنامه تولید شیر پرچرب

وی در پاسخ به اینکه مشکل اصلی دامهای کشور داشتن شیر با چربی کم است آیا برای بالا رفتن غلظت چربی شیر در داخل برنامه‌ای دارید؟گفت: در دنیا و ایران نژادهای پرچرب وجود دارد ولی باید برای تولید شیر توسط نژادهای پرچرب حرکت کرد. نژاد جرسی جزو نژادهایی است که مواد ژنتیکی آن را در مرکز تولید خودمان انجام می‌دهیم و درصد چربی شیر تولید آن هم 6 درصد است و به عبارتی حدود 2 برابر نژاد هلشتاین درصد چربی آن بیشتر است.

نژاد جرسی انگلیسی است، الان این گاوها در کشور موجود هستند و تولیدات آن در کشور انجام شده و جزو نژادهای پر چرب شیر هستند. این گاوها علیرغم اینکه شیر پرچربی تولید می‌کنند اما میزان شیردهی آنها پایین است و نگهداری آن برای دامداری‌ها خیلی به صرفه نیست.

از ورناصری سئوال شد با این وضعیت آیا برآورد داشته‌اید سالی 700 هزار دوز تولید ماده ژنتیکی چه چشم‌اندازی برای تولید شیر رقم خواهد زد؟گفت: در مورد شیر، چشم‌اندازمان این است که خودمان را به میانگین تولید دنیا نزدیک کنیم که با اقدامات اصلاح نژاد بسیار، هم به تولید روزانه 40 تا 45 لیتر نزدیک شده‌ایم و هم اکنون 37 لیتر است.با همین تولید 37 لیتر در کشور شرایط تولید شیر بسیار خوب است و از جنبه تولید شیر کمبودی نداریم و باید اقدامات اصلاح نژادی را به سمت تولید گوشت بیشتر ببریم.

*اصلاح گاوهای گوشتی_شیری

وی ادامه داد: برای این منظور ما در گام اول به سمت نژادهای دو منظوره گوشتی شیری آمده‌ایم و دام مولد را وارد کرده‌ایم و تولید آن را داریم انجام می‌دهیم و اینها گاوهای ژنومیک هستند و این گاوهای ژنومیک کمک بزرگی که به ما می‌کنند این است که تولید گوشت را بتوانیم در یک برنامه چند ساله افزایش دهیم و تولید گوشت بیشتر از هر واحد دامی داشته باشیم

ورناصری افزود: برنامه واردات 15 راس است که 3 راس آن قبل از عید وارد شده است و بقیه آن هم انشاالله قرار است که تا پایان اردیبهشت انجام شود.

وی گفت: برای پرکردن برنامه اصلاح نژاد زمان می‌خواهیم ولی برای تولید گاوهای دو منظور شیری گوشتی حداقل 3 تا4 سال زمان لازم است.

ورناصری گفت: هدف از نژادهای دو منظوره افزایش خوداتکایی در تولید گوشت و تولید گوساله‌های نر پرواری از آنهاست به طوری که گوساله‌های نر پرواری را برای پر کردن دامداری‌های نیمه فعال و راکد استفاده می‌کنیم.

ورناصری در این باره که مشکل دامداری‌های نیمه راکد نبودن دام نیست بلکه بهره‌وری است؟ گفت: بله مشکل کمبود بهره‌وری است ولی اقدام ما در همین راستاست.اینکه ما از دامداری انتظار داشته‌ باشیم که نژاد شیری هلشتاین را در دامداری برای گوشت پروار بندی کند خیلی انتظار منطقی و درستی نبود بنابراین کمی نگاهمان را در این رابطه عوض کردیم و آمدیم از نژادهای دو منظوره گوشتی و شیری استفاده کردیم تا با یک غذای مشخص تولید گوشت بیشتری هم داشته باشیم.

وی ادامه داد:در حال حاضر امکان تولید گوساله‌های نر پرواری از دام‌های مولد امکان‌پذیر است و از آنجا که گوساله‌های نر پرواری بهره‌وری بیشتر دارند و قیمت تمام شده‌اشان هم کاهش می‌یابد دامدار راغب می‌شود که در دامداری از آن استفاده کند.

- اشتغال‌زایی، تکمیل شدن ظرفیت‌های دامداری‌ها، افزایش تولید گوشت در کشور و کاهش قیمت تمام شده گوشت در کشور و همینطور کاهش قیمت تمام شده گوشت از نتایجی است که این اقدام به آن منجر می‌شود.

*گاوهای جدید اصلاح شده با تولید گوشت دو برابری

مدیر عامل شرکت نهاده‌های دامی جاهد در پاسخ به اینکه آیا محاسبه‌ای انجام شده که میزان تولید گوشت را چه مقدار بالا می‌برد؟ گفت:متوسط نژادهایی که ما الان وارد کردیم چیزی حدود 1.5 تا 1.6 کیلو افزایش رشد روزانه است در صورتیکه در واقع گاوهایی که غیر از این نژادها باشد 700 تا 800 گرم تولید می‌کنند چون در آنها همان غذا را می‌خورد تبدیل می‌کند بخشی را به شیر ولی در اینها همان غذا را تبدیل به گوشت می‌کند.

وی ادامه داد:نژادهای بومی درکشور نژادهایی نیستند که بتوان به عنوان یک حرکت بزرگ در افزایش تولید شیر و گوشت بتوان بر روی آنها حساب کرد زیرا در واقع کار اصلاح نژاد روی نژادهای بومی انجام نداده‌ایم بنابراین روی آن دام‌هایی که ارتقای ژنتیکی شده است باید کار کنیم.

ما گاوی را برای اصلاح انتخاب کردیم که با شرایط اقلیمی آب و هوایی ایران هم خوانی داشته باشد.

نژاد سمینتال را انتخاب کردیم (گوشتی - شیری) که این نژاد قبلا" هم در ایران تولید مواد ژنتیکی آن را انجام می‌دادیم ولی الان آمده‌ایم از نژادهای خالص استفاده کنیم که سرعت رشد ژنتیکی و اصلاح نژاد را افزایش دهیم بنابراین سرعت رشد نژاد سمینتال در واقع در شرایط آب و هوایی ایران کاملا پاسخ داده است

وی در پاسخ به اینکه نژادهای بومی درست است که از نظر تولید وضعیت مناسبی ندارد اما از نظر سازگاری با محیط می‌تواند در اصلاح نژاد بسیار موثر باشد؟گفت:ما می‌توانیم از مقاومت ژنتیکی که صفت بارز دام های بومی ماست و نسبت به شرایط محیطی، سازگاری بیشتری دارند، در اصلاح نژاد هم استفاده کنیم، و اتفاقاً این ویژگی را از نژادهای داخلی به نسل های بعد منتقل می کنیم و ژن‌های خالصی هم که از نژادهای خالص و برتر دیگر و با هدف اصلاح نژاد می‌آوریم تلقیح کرده و در طول چند سال آن را در دام‌های خودمان تثبیت می کنیم.

ورناصری افزود:بنابراین در حال ارتقای شرایط ژنتیکی دام های داخلی کشور هستیم و در عین حال که نسبت به شرایط محیطی آداپته است و سازگاری دارد و همچنین ژن‌های خوب را از آنکه خلوص ژنتیکی دارد اخذ کرده و از لحاظ ژنتیکی پیشرفت صورت می گیرد. لذا ما باید از دام‌های موجود استفاده کنیم و به عنوان یک ذخیره ژنتیکی ازآن استفاده کنیم.

وی در پاسخ به اینکه چرا ما همچنان وابسته به نژادهای دیگر هستیم و آیا خودمان نمی‌توانیم یک نژاد داشته باشیم، گفت:چرا الان خودمان نژاد داخلی داریم، نژاد هلشتاینی که الان در کشور داریم و تولید کننده شیر است کاملا با شرایط آب و هوایی ایران سازگار شده است اگرچه بر روی این نژاد بیش از 30 سال کار شده تا به اینجا رسیده است.

اقدامات جدیدی که در خصوص اصلاح نژاد انجام می‌شود به معنی نداشتن نژاد نیست بلکه به این معناست که می‌خواهیم پابه‌پای دنیا پیش رویم و با استفاده از ژن‌های بهتر گامی رو به جلو از نقطه‌ای که در آن قرار گرفته‌ایم برداریم.

- واردات نژادهای جدید بایستی اتفاق بیفتد زیرا اگر کل دام کشور را به عنوان یک گله به حساب آوریم به مرور مشکل هم خونی پیش می‌آید پس بطور اجباری و برای جلوگیری از این مسئله و به منظور تنوع ژنتیکی باید ژن جدید وارد شود.

وی در پاسخ به اینکه آیا قبول دارید مشکلات امروزه ما به دلیل نبود تحقیقات در گذشته است؟ زیرا اگر در گذشته تحقیقات انجام می‌شد امروز نمی‌گفتید که اصلاح نژادهای بومی امکان‌پذیر نیست؟ گفت:

نژاد بومی را اصلاح می‌کنیم ولی از لحاظ تولید قابل مقایسه با نژاد هلشتاین نیست بخشی از نژادها مانده است و اصلاح نشده ولی بخشی از آنها اصلاح شده است مثل نژاد اصلاح شده هلشتاین.

*اصلاح گوسفند چند قلو زا

مدیر عامل شرکت نهاده‌های دامی جاهد گفت: مصرف گوشت گوسفندی در ایران دارای دلایل متعددی است از جمله فرهنگ و سلیقه، اعتقادی، و همچنین بواسطه وزن لاشه به هر مناسبتی گوسفند را قربانی می‌کنیم و تفاوت های موجود بین دو گوشت گوسفندی و گوساله به طوری که گوشت گوساله طبع سرد دارد و گوسفندی گرم است

ضمن اینکه در دنیا به جای مصرف گوشت گوسفند و مرغ مصرف گوشت خوک دارند همه این دلایل مصرف گوشت گوسفند را در کشور ما افزایش داده است لذا برای پوشش این نیاز باید به دنبال یک نژاد پرتولید از نظر گوشت باشیم و اکنون مشغول واردات قوچ رومانف هستیم که ویژگی بارز آنها چند قلو زایی است که در هر زایمان 3 یا 4 بره به دنیا می‌آید و سالی دو بار این اتفاق می‌افتد، بنابراین بطور متوسط از هر میش بالغ می‌توانیم 6 تا 7 بره داشته باشیم.

به دنبال گسترش تغییر نژاد گوسفند هستیم تا به دنبال تولید بره بیشتر درآمد دامداری‌ها و گوسفند داری‌ها هم بیشتر شود

چون بیشترین درآمد در بحث گوسفند ناشی از گوشت است و شیر تأثیر چندانی در درآمد ندارد.

در شرایط فعلی برنامه شرکت تهیه اسپرم از قوچ‌های وارداتی است و تلقیح مصنوعی در کشور انجام می‌شود

ورناصری در پاسخ به اینکه این گوسفندان چه خصوصیاتی دارند؟ گفت: چون چند قلو زا هستند، دارای ضریب رشد بیشتری هستند و زنده مانی آنها بعد از تولید بالاست و در سال از هر کدام از آنها می‌توان 6 بره به دست آورد، در فاز اول قرار است 30 راس قوچ رمانف از کانادا و اروپا وارد شود

*تلقیح مصنوعی طیور و اسپرم گیری ازخروس

این برنامه در حال گسترش است تا بتوانیم برای اولین بار در کشور برای کاهش هزینه‌ها و برای جلوگیری از انتقال بیماری‌ها و اصلاح نژاد بهتر و توسعه ژن‌های خوب در سطح مرغداری‌ها بحث اسپرم‌گیری را از خروس‌ها و تلقیح مصنوعی در طیور را گسترش بدهیم تا به صورت کاملا تخصصی در همین همایش دعوت کرده‌ایم از متخصصین خارجی که این موضوع را برای مرغداران کشور بطور تفصیلی توضیح بدهیم.

تجهیزات این کار را وارد می‌کنیم و از ظرفیت موجود کشور استفاده می‌کنیم.

وی حسن این کار را ارتقای شرایط ژنتیکی، استفاده گسترده‌تر از نژادهای موجود، جلوگیری از انتقال بیماری‌ها، کاهش هزینه‌ها عنوان کرد.

مدیرعامل شرکت نهاده‌های دامی جاهد گفت:کار تازه دارد شروع و عملیاتی می‌شود و پیش‌بینی می‌شود اکثر مرغداری‌های مادر و اجداد از این موضوع استقبال کنند ما تجهیزات می‌دهیم و آموزش می‌دهیم تا خود مرغداری‌ها از این روش استفاده کنند