انتقاد از پذیرش غیرمتعارف دانشجوی دکتری در دانشگاه آزاد

«جام جم» نوشت:

اگر تا یک دهه قبل، قبولی در مقطع کارشناسی برای خیلی از موسسات کنکور و دانشگاه‌های غیردولتی آب و نان داشت، اما حالا با وجود ۲۵۰ هزار صندلی خالی در کنکور کاردانی و کارشناسی ۹۳، ترافیک تحصیلی به دوره‌های ارشد و دکتری رسیده است؛ ترافیک چندمیلیونی‌ای که موجب شده خیلی از دانشگاه‌های پولی از این فرصت برای جذب دانشجوی بیشتر در دوره‌های تحصیلات تکمیلی استفاده کنند.

در این بین، امسال دانشگاه آزاد با سه برابر کردن ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری نسبت به سال قبل، اتفاقی کم سابقه را در دوره تحصیلات تکمیلی خلق کرد که البته این اقدام در سال تحصیلی جدید همچنان مورد انتقاد برخی مجامع دانشگاهی و نمایندگان مجلس قرار گرفته است.

دانشگاه آزاد در حالی تعداد دانشجویان دکترای خود را از حدود ۴۰۰۰ نفر در سال ۹۲ به حدود ۱۲ هزار نفر در سال ۹۳ رسانده است که منتقدان بر این باورند توسعه کمی تحصیلات تکمیلی بدون توجه به ارتقای کیفیت، فقط تعداد فارغ التحصیلان غیرماهر و مدرک به دست را افزایش می دهد.

اما از سوی دیگر، مسئولان دانشگاه آزاد اعلام کرده اند که این کار را برای توسعه تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد و کاهش بار ترافیکی در مقطع دکتری انجام داده اند و حتی رئیس دانشگاه آزاد در مراسم افتتاحیه اردوی تشکل های دانشگاه آزاد، مخالفان طرح توسعه تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد را به «ناآگاهی» متهم کرد.

مسئول مرکز روابط عمومی دانشگاه آزاد به جام جم توضیح داد که دانشگاه آزاد برای افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری در سال جدید، واحدهای علوم و تحقیقات این دانشگاه در سراسر کشور را تجمیع کرده است.

به گفته مسئولان این مرکز، سال گذشته رویه به این صورت بود که همه واحدهای علوم و تحقیقات این دانشگاه در شهرهای ایران، زیرمجموعه واحد علوم و تحقیقات تهران به حساب می آمدند، اما در سال تحصیلی جدید، واحدهای علوم و تحقیقات در هر شهری در نزدیک ترین واحد دانشگاه آزاد مرکز هر استان، ادغام شده است.

یعنی مثلا اگر در سال قبل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات فارس زیرمجموعه واحد علوم و تحقیقات تهران به حساب می آمد، از امسال این واحد به عنوان زیرمجموعه دانشگاه آزاد فارس به حساب می آید.

در واقع، دانشگاه آزاد با انجام همین کار اداری ساده و تجمیع واحدها توانسته است مجوز لازم برای افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری را کسب کند، زیرا با این کار امکانات و استادان واحدهای علوم و تحقیقات به دانشگاه های آزاد مراکز استان ها اضافه می شود و در نتیجه، دانشگاه آزاد توانسته است با توسل به همین بالا نشان دادن توانمندی مراکز استانی، مجوز افزایش ظرفیت پذیرش دکتری را از وزارت علوم کسب کند.

مفاد نقشه جامع علمی کشور پس از چهار سال بحث و بررسی متوالی، در نهایت در سال ۸۹ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید. در این سند کلان، نحوه تحقق اهداف سند چشم انداز توسعه کشور در حوزه علم و فناوری ترسیم شد و قرار بر این بود که همه مراکز علمی، دانشگاهی و پژوهشی کشور بر اساس این برنامه راهبردی حرکت کنند تا کشور ما بتواند در سال ۱۴۰۴ در جایگاه نخست علم و فناوری در منطقه قرار بگیرد.

مهدی ناظمی اردکانی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت وگو با جام جم می گوید: دانشگاه آزاد اسلامی موظف است که بر اساس مفاد این سند ملی حرکت کند و حق ندارد که بدون داشتن قابلیت​های علمی و امکانات لازم، به جذب بی رویه دانشجو اقدام کند.

این مقام مسئول تصریح می کند: اقدام اخیر دانشگاه آزاد، تبعات منفی زیادی خواهد داشت و در تضاد کامل با اهداف کلان نقشه جامع علمی کشور است، اتفاقا این روزها یکی از موضوع های اصلی مورد بحث در این شورای عالی، همین موضوع افزایش چند برابری ظرفیت دکتری در دانشگاه آزاد است و حتما این موضوع را پیگیری می کنیم، اما مطمئن باشید اگر مسئولان وزارت علوم و مسئولان دانشگاه آزاد نتوانند شورای عالی انقلاب فرهنگی را به درست بودن این تصمیم مجاب کنند، شورای عالی انقلاب فرهنگی براساس اختیارات قانونی که دارد، می تواند این تصمیم حاشیه ساز دانشگاه آزاد را لغو کند.

عباس هنر بخش، رئیس دانشگاه سمنان نیز این تصمیم دانشگاه آزاد را در درجه اول به ضرر خود دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد می داند و به جام جم می گوید: الان شاهدیم که دانشگاه آزاد بدون داشتن شرایط علمی لازم، به جذب پرشمار دانشجویان دکتری اقدام کرده است که همین موضوع ضربه بزرگی به فارغ التحصیلان این دانشگاه خواهد زد، زیرا وقتی دانشگاه آزاد، معیارهای اولیه علمی برای جذب دانشجوی دکتری را رعایت نمی کند، بنابراین معلوم است که فارغ التحصیلان دکتری این دانشگاه، بعدها برای پیدا کردن شغل هم دچار مشکل جدی می شوند.

به باور هنربخش، این کار دانشگاه آزاد باعث می شود که در آینده، هم دانشگاهیان و هم فعالان بازار کار بین مدرک دکترای دانشگاه آزاد و مدرک دکترای دانشگاه های دولتی، فرق عمده ای قائل شوند و درواقع، اعتبار علمی چندانی برای مدارک دکترای این دانشگاه قائل نشوند.

این مسئول دانشگاهی تاکید دارد که نباید شبیه داستان افزایش پردیس دانشگاه های دولتی در دانشگاه آزاد هم تکرار شود، زیرا در برخی پردیس های دولتی به بهانه جلوگیری از خروج دانشجو از کشور، شهریه های بالایی از دانشجویان دریافت می شود، در حالی که برخی از این پردیس ها فقط به فکر درآمدزایی بیشتر هستند.

محمدعلی برخورداری، رئیس دانشگاه علم و صنعت نیز در گفت وگو با جام جم عنوان می کند: وقتی ظرفیت دکتری در دانشگاهی، سه یا چهار برابر می شود، الزامی است که حتما امکانات آن دانشگاه نیز در آن مقطع آموزشی، حداقل چهار برابر شود، اما به نظر نمی رسد که در دانشگاه آزاد چنین اتفاقی افتاده باشد.

برخورداری اظهار می کند که اگر امکانات دانشگاهی نسبت به سال قبل ثابت مانده باشد، فقط در یک شرایط می توان ظرفیت های پذیرش دکتری را نسبت به سال قبل افزایش داد و آن شرایط هم وقتی اتفاق می افتد که ظرفیت های دکتری در سال قبل، خالی مانده باشد، اما این مساله در دانشگاه آزاد هم اتفاق نیفتاده است.

بی توجهی به سند آمایش آموزش عالی که در این سند به افزایش رشته، متناسب با نیازهای هر منطقه در کشور تاکید دارد، از دیگر مواردی است که به گفته برخورداری، یکی دیگر از عوامل به وجود آمدن چنین مشکلاتی است.

مجلس: پیگیری ها را رها نمی کنیم
اگر از منظر متقاضیان ورود به دوره های تحصیلات تکمیلی به اقدام جدید دانشگاه آزاد نگاه کنیم، باید انتظار داشت که اغلب این متقاضیان از افزایش ظرفیت دوره های دکتری در دانشگاه آزاد استقبال کنند، اما اگر از بعد کلان به موضوع نگاه کنیم و اهداف سند چشم انداز توسعه کشور را مدنظر قرار دهیم، افزایش تعداد دانشجوی دکتری بدون ارتقای کیفیت آموزشی و بدون توجه به آینده شغلی آنها، نمی تواند به خودی خود، تاثیر مثبتی در مسیر توسعه کشور بر جا بگذارد.

قاسم احمدی لاشکی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفت وگو با جام جم تاکید می کند: مجلسی ها درباره اقدام جدید دانشگاه آزاد، با دیده شک و تردید نگاه می کنند و بسیاری از اعضای کمیسیون آموزش مجلس، با این اقدام دانشگاه آزاد موافق نیستند و البته بررسی و تحقیقات در این زمینه را هم رها نخواهیم کرد.

احمدی بصراحت عنوان می کند این تعداد افزایش دانشجوی دکتری، عاقلانه نیست و تا وقتی مسئولان دانشگاه آزاد، اعضای کمیسیون آموزش را قانع نکنند، اجازه نخواهیم داد که کیفیت آموزش عالی در مقطع دکتری با جذب بی رویه دانشجویان،کاهش پیدا کند. داستان وفور کارشناس های غیرماهر در نظام آموزش عالی، دغدغه ای است که به اعتقاد این نماینده مجلس، نباید اجازه داد همین داستان در مقطع دکتری نیز تکرار شود.

احمدی خبر می دهد که اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، در چند روز آینده با مسئولان و معاونان دانشگاه آزاد درباره همین موضوع، جلسه خواهند داشت و بزودی نتیجه اقدام های نظارتی مجلس به اطلاع دانشگاهیان خواهد رسید.

صرفه جویی ارزی یا سودآوری دانشگاه
شاید برایتان جالب باشد که بدانید تعداد ظرفیت های دکتری که دانشگاه آزاد در سال ۹۳ اعلام کرده است، تقریبا به اندازه مجموع ظرفیت دکتری در همه دانشگاه های دولتی سراسر کشور است. با وجود این، مسئولان مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد در دفاع از اقدام جدید این دانشگاه به جام جم می گویند که نباید رسانه ها به این گونه مسائل و حاشیه ها دامن بزنند و باید در نظر داشته باشند که این کار دانشگاه آزاد، موجب صرفه جویی ارزی و جلوگیری از تحصیل متقاضیان دکتری در خارج از کشور هم خواهد شد.

به اعتقاد مسئولان دانشگاه آزاد، اگر شرایط برای تحصیل دانشجویان دکتری در داخل کشور فراهم باشد، دیگر متقاضیان برای تحصیل در مقطع دکتری به دانشگاه های بی کیفیت در کشورهای همسایه مهاجرت نمی کنند.