نگهداری حیوانات در قفس و محروم کردن آنان از زندگی در طبیعت، استفاده از انواع و اقسام حیوانات در سیرکها و تنبیههای طاقتفرسای آنان برای یادگیری حرکات نمایشی و پر کردن اوقات فراغت و سرگرمی آدمها، شکار بدون مجوز و بیرویه حیوانات، ورود به حریم آنها با جادهکشیها و ساختوسازهای ساختمانی و به آتش کشیدن محیط زندگیشان و ... نمونهای از هزاران ظلمی است که انسان در حق حیوانات روا داشته و میدارد. اما یکی دیگر از رفتارهای غیرانسانی در حق برخی از حیوانات، تجارت پوست آنان است. تجارتی برای داشتن پالتوهایی لطیف، کیفهایی شیک، پوستهایی تزئینی، قابهایی زیبا و قالیچههایی رنگارنگ! هر چند خرید و فروش پوست حیوانات حلال گوشت که مردم از فرآوردههای لبنی یا گوشتی آنان استفاده میکنند، قانونی است و چرم این حیوانات مدتهاست که در کشورمان خرید و فروش و در صنایع مختلف به کار گرفته میشود، اما موضوعی که در این گزارش بیشتر به آن پرداختهایم، عرضه پوست حیواناتی نظیر روباه، گرگ، مار، خرگوش و ... است. هر چند فروشندگان مدعی هستند پوست این حیوانات وارداتی است و در کشور کسی به سبب تجارت پوست، این حیوانات را شکار نمیکند، اما گشت و گذار ما در مغازههای پوست فروشی سرنخهایی از رد پای شکارچیان غیرمجاز داخلی در فروش این پوستها را نشان میدهد! اصل پنجاهم قانون اساسی کشور میگوید: «فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است.» اما با وجود قوانین بازدارنده روزبهروز شیوههای جدید آسیبرسانی به محیط زیست رو نمایی میشود و انگار با وجود برخی اقدامات هنوز هم عدهای برای منافع خود دست به شکار غیر مجاز حیوانات میزنند.
من خریداری نکنم؛ دیگری حتما میخرد
لبخند میزند، انگار که از نوازش پالتوی پوست لذت میبرد. «چقدر لطیف است؛ از این پالتو، پوست خرگوش سفید را ندارید؟» فروشنده میگوید: باید تماس بگیرم و سوال کنم. زن جوان از فرصت استفاده میکند و به سراغ باقی محصولات میرود و درحین گشت و گذار در مغازه، قیمت چند پوست دیگر را نیز از فروشنده میپرسد. او به همراه همسرش دقایقی بعد و در حالیکه پالتو را خریدهاند از مغازه خارج میشوند. چند قدم آن طرفتر خودم را معرفی میکنم و میگویم: «از اینکه قرار است از پوست یک حیوان استفاده کنید ناراحت نیستید؟» زن جوان فورا پاسخ میدهد: «نه! چه اشکالی دارد. من هم دلم برای حیواناتی که کشته میشوند میسوزد اما اگر من این پالتو را خریداری نکنم، دیگری حتما آن را میخرد.» وقتی از ندا میپرسم تا به حال به این موضوع فکر کرده است که با خرید او ممکن است، شکارچیان غیرمجاز بیشتر به شکار حیوانات راغب شوند، کمی مکث میکند و میگوید: «راستش نمیدانم این پوستها را از کجا میآورند و چه کسی به آنها اجازه این کار را میدهد، اما اگر کار بدی بود حتما با آنها برخورد میشد. چیز زیادی از فعالیت این مغازهها نمیدانم ولی بعید میدانم این طور که شما میگویید باشد.»
فخر فروشی با «حیوانات تاکسیدرمی» شده
«به نظرم این کار اصلا درست نیست. مدتی پیش در یکی از شبکههای اجتماعی صفحهای دیدم که هدفش مبارزه با شکار غیر قانونی و فروش پوست حیوانات بود. مطلبی که ذهن مرا حسابی درگیر کرد این بود که بزرگترین پرورش دهنده حیوانات که اقدام به فروش پوست آنها میکند، کشور چین است و حیواناتی مثل روباه، سمور، گرگ و ... را برای همین کار پرورش میدهند. آنجا نوشته بودند چطور این حیوانات را میکشند تا خدشهای به پوست آنها وارد نشود. وصل کردن جریان برق به بدن حیوان، کشتن به وسیله گاز، شکستن گردن، تزریق سم و این چیزها.» اینها بخشی از صحبتهای زهرا بود. زهرا دانشجوی کارشناسی منابع طبیعی است و میگوید علاقه زیادی به حیوانات دارد. «علاوه بر کندن پوست، حیوانات زبان بسته را تاکسیدرمی میکنند یعنی به اصطلاح آنها را خشک میکنند و مانند گلدان یا مجسمه به عنوان وسیله دکوری در قسمتی از خانه نصب میکنند. فخر فروختن با حیوانات تاکسیدرمی شده یا پوست آنها عقلانی و انسانی نیست.» از زهرا میپرسم به نظرش چاره چیست که میگوید: «من نمیدانم مطلبی که در آن شبکه اجتماعی خواندم صحیح است یا نه؛ اما اگر احتمال بدهم حتی یک درصد این موضوع صحت دارد به نظر من، مردم نباید ساده از کنار این موضوع بگذرند.»
بدو حراج کردم ... پوست غزال؛ یک میلیون و 500 هزار تومان!
«پوست غزال را نمیشود به این راحتی پیدا کرد»، «غیر قانونی است و اگر بگیرند مجازات دارد.»، «گران است و پوستهایی که به اسم غزال و آهو به شما میدهند معمولا تقلبی است.» به دنبال پوست غزال به چند مغازه پوست فروشی در یکی از مجتمعهای تجاری شهر سر میزنم اما بیشتر فروشندگان میگویند به علت قیمت بالا و غیرمجاز بودنش اقدام به فروش آن نمیکنند. بعد از گشتوگذارهای فراوان در بازارهای مختلف بالاخره آدرسی از یک فروشنده پوست غزال پیدا میکنم و از همانجا مستقیم به آدرسی که روی کاغذ نوشته شده است میروم. سراغ پوست غزال را از فروشنده میگیرم که فورا میگوید برای چه کاری لازم دارید. وقتی برای او توضیح میدهم که میخواهم برای تزئین اتاق، آن را به دیوار بزنم؛ حسابی از سلیقه و انتخابم تعریف و تمجید میکند، پوست را در اختیارم میگذارد و میگوید: «خیالتان راحت! اصل اصل است، همین چند هفته پیش برایمان آوردند» میگویم شنیدهام خرید و فروشش غیرقانونی است، پاسخ میدهد: «این پوست را یک شکارچی از درگز برایم آورده و خودم دباغیاش کردم. غیرقانونی هست؛ اما نگران نباشید. کسی کاری به کارتان ندارد» همینطور توضیح میدهد که شکارچی ناشناس بوده و هنگامی که به صورت اتفاقی به او مراجعه کرده، پوست را به او فروخته است. از او میپرسم فروشش چطور است و معمولا چه افرادی به سراغ این پوستها میآیند که میگوید: «اوضاع فروش خوب است. قبلا مشتریهای مان خاص و ثابت بودند مثل شما که ارزش این چیزها را میدانید(!) اما این روزها میتوانم بگویم خیلی از اقشار جامعه از اینها استفاده میکنند.» بعد از چکوچانه زدنهای فراوان راضی میشود پوست را یک میلیون و 500 هزار تومان بفروشد. به عبارت دیگر هر قسمت 10 در 10 سانتیمتر این پوست حدود 50 هزار تومان آب میخورد!
فروش اینترنتی پوست خرس و کانگورو
علاوه بر فروش پوست در برخی ویترینهای رنگارنگ، این روزها میتوانید به آسانی از طریق تبلیغات در شبکههای اجتماعی، سایتها و وبلاگها نیز اقدام به خرید پوست حیوانات کنید. سایتهایی که برای رفاه حال مشتری و جلب اعتماد او خدماتی از قبیل پست رایگان، پرداخت هزینه به هنگام دریافت و... تدارک دیدهاند. با شماره تلفنی که در یکی از شبکههای اجتماعی پیدا میکنم، با فروشنده تماس میگیرم و میگویم یک پوست تزئینی خاص میخواهم که هیچکس مانند آن را نداشته باشد. فروشنده پوستهای مختلف از قبیل روباه و کانگورو را پیشنهاد میدهد، میگویم این پوستها همه جا هست؛ هیچ کدام خاص نیستند!
میگوید: «اگر قیمت آن برایتان مهم نیست، پوست خرس خوب است. مطمئن باشید نمونهاش را هیچ کجا نمیتوانید پیدا کنید و قیمتش حدود 3 میلیون تومان است.» درباره زمان تحویل و نحوه تحویل از او میپرسم و به این نکته اشاره میکنم که «میدانم خرید و فروشش غیر قانونی است برای همین نمیخواهم برایم دردسر ایجاد شود.» فروشنده با خنده میگوید که اصلا نگران این مسائل نباشم چون کارش همین است و خوب میداند چطور پوست را به دستم برساند تا مشکلی ایجاد نشود. درباره آگهی فروش پوست تزئینی غزال از او میپرسم که میگوید حدود 600 تا 800 هزار تومان برایم آب میخورد! وقتی به او میگویم «شنیدهام قیمت پوست غزال در مشهد حدود یکونیم میلیون تومان است، میگوید: «این قیمت برای کسی است که هزینه زیادی به شکارچی میپردازد. ما خودمان شکارچی آشنا داریم و برای همین است که قیمتمان کمتر است!»
دستور العمل آماده سازی پوست حیوانات
اینکه چطور پوست حیوانات را برای فروش آماده میکنند، سوالی بود که از ابتدای گزارش ذهنم را درگیر کرده بود. رضا فروشنده جوانی است که به گفته خودش به تازگی وارد این کار شده است. بعد از کمی گفتوگو از او میپرسم «خودت هم اهل شکار هستی؟» او در پاسخ به این سوال ابتدا دقایقی را صرف بازگو کردن خاطرات شکارش میکند و سپس میگوید: «روشهای زیادی برای دباغی پوست وجود دارد که این روش یکی از سادهترین روشهاست. پوست حیوان را از بدنش جدا میکنیم و برای مدتی در آب سرد قرار میدهیم. بعد تمام لکههای خون را از روی پوست میشوییم. آن را در محلولی از نمک درشت، زاج سفید (زاج سفید ترکیبی از سولفات مضاعف پتاسیم و آلومینیوم است که به عنوان ضدتعریق، از بین برنده بوی نامطبوع و ضدعفونی کننده به کار میرود) و مقداری آب قرار میدهیم (ترکیب این مواد با هم به میزان مشخص است) و اجازه میدهیم تا پوست حدود 48 ساعت داخل محلول بماند. بعد چربی و گوشتهای اضافهای که به پوست مانده است را با چاقو جدا میکنیم و آن را مجددا با آب سرد میشوییم. پس از آن هم پوست را مدتی در محلولی قرار میدهیم تا بوی بد آن از بین برود و در نهایت آن را با آب گرم و صابون و شامپو شست و شو میدهیم و آماده استفاده میشود.»
قیمت پوستهایی که قلفتی کنده شدند!
جدولی که مشاهده میکنید محدوده قیمت پوستهای فروشی یا محصولاتی است که از پوست حیوانات در آنها استفاده شده است. البته برای جمعآوری این قیمتها با فروشندگان زیادی تماس داشتیم و حدود قیمتها را بهدست آوردیم. در پوشاکی که از پوست حیوانات استفاده میشود اینکه چقدر از پوست حیوان در آن استفاده شده باشد، در قیمت نهایی تاثیرگذار است.
تعدادی از پوستهای موجود حداقل قیمت (تومان) حداکثر قیمت (تومان)
پالتو - پوست خرگوش 150،000 تا 600،000
کیف - پوست خرگوش 100،000 تا 300،000
پالتو - پوست سمور 500،000 تا 650،000
کیف - پوست راسو 200،000 تا 300،000
پوست - کانگوروی تزئینی 75،000 تا 300،000
پالتو - پوست روباه 400،000 تا 1،800،000
پالتو - پوست گوزن تزئینی 150،000 تا 175،000
پالتو - پوست راکن 450،000 تا 600،000
سمور تاکسیدرمی 200،000 تا 250،000
مار تاکسیدرمی 150،000 تا 300،000
پالتو- پوست گرگ 270،000 تا 650،000
سر روباه تاکسیدرمی 45،000 تا 120،000
سر گوزن تاکسیدرمی 200،000 تا 300،000
کلاه - پوست راکن 60،000 تا 75،000
پادری- پوست روباه 80،000 تا 880،000
پوست راسوی تزئینی 73،000 تا 150،000
پوست روباه تزئینی 210،000 تا 350،000
پوست گرگ تزئینی 750،000 تا 900،000