آزمایش خون در تشخیص سل گاوی - دکتر حسین علی خادمی

آزمایش خون در تشخیص سل گاوی     in bovine TB diagnosis  Blood-based tests

دکتر حسین علی خادمی، دامپزشک، کرج، khademihuseinali@gmail.com

 مقدمه:

عفونت سل گاوی معمولاً در دامهای زنده بر اساس واکنش ازدیاد حسایت تاخیری تشخیص داده می شود. عفونت معمولاً تحت درمانگاهی (بدون نشانی بالینی) و یا با علائم مشابه سایر بیماریها بروز می کند. در انجام مراقبت از بیماری سل گاوی اساساً برنامه تست و کشتار به منظور شناسایی و حذف گاوهای آلوده در حد امکان و کاهش خطر انتقال بیماری به گاوهای دیگر یا حیات وحش صورت می گیرد. در انگلیس برنامه مراقبت ازبیماری سل گاوی بدین صورت است که در مناطق با ریسک بالا سالانه و در مناطق با ریسک پایین هر چهار سال یکبار گله ها به روش تست جلدی مقایسه ای مورد ازمایش قرار می گیرند. در این کشور کلیه  گاوها از سن بالای 42 روزگی (در گله هایی که سالانه  تست می شوند) در صورتیکه بخواهند به جایی دیگر منتقل شوند، می بایست 60 روز قبل از حمل تست جلدی شوند. در کشور ایران تست توبرکلین جلدی در گله های عاری از بیماری هر 6 ماه و در گله های دارای واکنش مثبت یا مشکوک هر 60 روز یکبار انجام می گیرد. تست توبرکلین جلدی مقایسه ای در تمام دنیا بعنوان یک تست استاندارد و روتین جهت تشخیص مایکوباکتریوم بویس در حیوانات زنده استفاده می شود. علاوه بر آزمون توبرکولین داخل جلدی کلاسیک، از آزمایش خون نیز جهت تشخیص سل گاوی استفاده شده است. با توجه به هزینه بر بودن و ماهیت پیچیده روش آزمایشگاهی، این روش ها معمولاً به عنوان آزمون فرعی برای افزایش قدرت تشخیص دامهای آلوده (تست موازی) و یا برای تایید و یا نفی نتایج یک تست پوستی داخل جلدی (تست سریال) بکار می روند (10و3و2و1).

روشهای تست سل از طریق خون      

الف - روش گاما انترفرون     Gamma-interferon assay

بدلیل حساسیت تشخیصی بالا در اتحادیه اروپا از این روش در شرایط خاصی  به همراه تست جلدی استفاده می شود. در اتحادیه اروپا تست توبرکلین پوستی مقایسه ای بعنوان یک آزمون اولیه غربالگری در گله شناخته شده است، ولی آزمایش مذکور به همراه  تست جلدی در گله های مسئله دار و درگیر با سل و یا در مناطقی با وقوع پایین مورد استفاده قرار می گیرد تا حیوانات آلوده در اسرع وقت شناسایی و خطر شیوع بیماری در آینده مرتفع گردد. آزمون گاماانترفرون فقط توسط دولت (آژانس بهداشت دام و آزمایشگاههای دامپزشکی) انجام می گیرد. روش کار بدین صورت است که نماینده دامپزشکی نمونه خون را از ناحیه زیر دم اخذ و جهت انجام آزمایش به آزمایشگاه می فرستد. گاوهایی که نتیجه ازمایش مثبت داشته باشند بعنوان راکتور شناخته شده و پس از قیمت گذاری به شیوه تست جلدی کشتار می گردند.

اساس این روش در شرایط اینویترو به ترشح انترفرون گاما از لنفوسیتهای حساس شده به پروتئین پی بی دی توبرکلین طی مدت  16 تا 24 ساعت است (ایمنی سلولی) بستگی دارد. در این روش گاماانترفرون لنفوکین در خون اندازه گیری می شود؛ سپس گاماانترفرون مترشحه در اثر توبرکلین گاوی و پرندگان مقایسه می شود. تعیین گاماانترفرون گاوی با انجام تست الایزا با استفاده از دو منوکلونال آنتی بادی و گاماانترفرون گاوی صورت می گیرد. توصیه می شود نمونه خون فوری (و نه یک روز بعد) جهت آزمایش به آزمایشگاه ارسال شود. بدلیل توانایی تست گاماانترفون در تشخیص عفونت اولیه، استفاده از آن در کنار تست جلدی مقایسه ای منجربه شناسایی تعداد بیشتری از حیوانات آلوده (قبل از تبدیل شدن به منبع آلودگی برای دامهای دیگر یا محیط اطراف) می گردد. این تست در کشورهای اروپایی، آمریکا، نیوزیلند و استرالیا تایید شده است) 10و6و5و4).

ب- روش تکثیر لنفوسیتها    Lymphocyte proliferation assay

دراین روشinvitro ، واکنش لنفوسیتهای محیطی به پروتئین توبرکلین گاوی PPDb  و مایکوباکتریوم اویوم  ppaمقایسه می شود. این روش بر روی خون عمومی یا محیطی قابل انجام است. در این روش پاسخ لنفوسیتها به آنتی ژنهای غیراختصاصی یا واکنشهای متقاطع با گونه های مایکوباکتریوم غیربیماریزا حذف شده و به همین دلیل ویژگی تست بالا می باشد. نتیجه تست با منها کردن مقادیر پاسخ در مقابل پی پی دی گاوی از پی پی دی پرندگان حاصل می شود. این روش از ارزش علمی برخوردار است  ولی بدلیل زمان بر بودن و نیازبه تدارکات لازم و پیچیدگی اجرا، انجام ان معمول نیست. در این روش نیز همانند آزمون گاما انترفرون نمونه های خون باید در مدت کوتاهی به آزمایشگاه ارسال شود. روش تغییرات لنفوسیت و الایزا به لحاظ حساسیت و ویژگی بالا در تشخیص مایکوباکتریوم بویس در گوزن گزارش شده ولی گران­قیمت است (6 و 7).

ج- روش الایزا     Enzyme-linked immunosorbent assay

به نظر میرسد این روش بسیار مناسب تراز سایر آزمونها در تشخیص آنتی بادی و به عنوان مکمل و حتی جایگزین بهتر در مقایسه با تستهای بواسطه ایمنی سلولی باشد. این روش در گاو و گوزنهای آنرژیک مفید بوده است. فایده روش الایزا سادگی آن است ولی حساسیت تست به علت نامنظم بودن پاسخ سیستم ایمنی همورال در دوره بیماری، محدود می باشد. ویژگی تست نیز در گاو پایین است، ولی در صورت وجود آنتی بادی و مقایسه سطح انتی بادیهای حاصله در برابرppd b   و ppd a  ویژگی آن بالا خواهد بود. این روش جهت تشخیص مایکوباکتریوم بویس در حیات وحش توصیه شده است. این تست در نیوزیلند 13 تا 33 روز پس از تست جلدی توبرکلین در گوزنهای پرورشی به عنوان تست موازی مورد تایید قرار گرفته است. با این حال، به دلیل حساسیت پایین تست در گاو، در آمریکا برای گونه های فیل و پریماتهای غیر انسان و در انگلستان برای گونه badgers  (گورکن) مورد تایید قرارگرفته و استفاده می شود (8 و 9).

منابع:

1.www.nationalarchives.

2.gov.uk/doc/open-government-licencePublication. reference number: AG-TBYHE-02  Published: September 2014

3.Department for environment food &rural affairs  2013

4.  GORMLEY E., DOYLE M.B., FITZSIMONS T., MCGILL K. & COLLINS J.D. (2006). Diagnosis of Mycobacterium bovis infection in cattle by use of the gamma-interferon (Bovigam) assay. Vet. Microbiol., 112 (2–4), 171–179.

5.  COAD M., HEWINSON R.G., CLIFFORD D., VORDERMEIER H.M. & WHELAN A.O. (2007). Influence of skin testing and blood storage on interferon-gamma production in cattle affected naturally with Mycobacterium bovis. Vet. Rec., 160 (19), 660–662.

6.RYAN T.J., BUDDLE B.M. & DE LISLE G.W. (2000). An evaluation of the gamma interferon test for detecting bovine tuberculosis in cattle 8 to 28 days after tuberculin skin testing. Res. Vet. Sci., 69, 57–61.

7. BUDDLE B.M., RYAN T.J., POLLOCK J.M., ANDERSON P. & DE LISLE G.W. (2001). Use of ESAT-6 in the interferon-gamma test for diagnosis of bovine tuberculosis following skin testing. Vet. Microbiol., 80, 37–46.

8.  GRIFFIN J.F.T., CROSS J.P., CHINN D.N., ROGERS C.R. & BUCHAN G.S. (1994). Diagnosis of tuberculosis due to M. bovis in New Zealand red deer (Cervus elaphus) using a composite blood test (BTB) and antibody (ELISA) assays. N. Z. Vet. J., 42, 173–179.

9. GRIFFIN J.F.T., HESKETH J.B., MACKINTOSH C.G., SHI Y.E. & BUCHAN G.S. (1993). BCG vaccination in deer: distinctions between delayed type hypersensitivity and laboratory parameters of immunity. Immunol. Cell Biol., 71, 559–570.

10. www.oie.int

تالیف مقاله  در تاریخ 6/12/1393