حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در حالی‌که در سال‌های اخیر دامپزشکی ایران به‌ویژه در حوزه دام‌های کوچک با رشد چشمگیری مواجه بوده، هنوز چالش‌های ساختاری متعددی پیش روی این بخش قرار دارد؛ از نبود سیاست‌های حمایتی مشخص برای فعالان تخصصی گرفته تا موانع قانونی در صدور مجوز فعالیت در اماکن شهری.
«دکتر سیامند حسین‌زاده» عضو کمیته تخصصی بهداشت و بیماری‌های دام‌های کوچک سازمان نظام دامپزشکی کشور در گفت‌وگو با حکیم مهر، با تأکید بر لزوم حرکت جدی به سمت تخصص‌گرایی در دامپزشکی، معتقد است تا زمانی‌که تفاوتی میان درمانگاه‌های عمومی و اختصاصی قائل نشویم، مسیر پیشرفت علمی و حرفه‌ای این حوزه هموار نخواهد شد.
او در این گفت‌وگو، از نبود امتیازات ویژه برای دامپزشکان فعال در شاخه‌های تخصصی، ضرورت تفکیک فعالیت‌های درمانی و واکسیناسیون بر اساس نوع دام، و همچنین نقش دانشگاه‌ها در تقویت آموزش‌های عملی سخن می‌گوید. حسین‌زاده با اشاره به استقبال روزافزون فارغ‌التحصیلان از حوزه «پت»، این گرایش را نشانه تغییر چهره اجتماعی دامپزشکی در ایران می‌داند و تأکید می‌کند که شأن حرفه‌ای دامپزشک باید در همه عرصه‌ها حفظ شود: «ما باید خودمان را دکتر بدانیم و برای کارمان ارزش قائل شویم؛ وقتی خودمان برای حرفه‌مان احترام بگذاریم، جامعه هم نگاهش را تغییر خواهد داد.»
حکیم مهر: آقای دکتر، به نظر شما مهم‌ترین مشکلات موجود در حوزه دام‌های کوچک چیست؟
همان‌طور که می‌دانیم، مشکلات در حوزه دامپزشکی کم نیست و دام کوچک هم بخشی از همین مشکلات کلی است. یکی از مسائل اصلی، موضوع کاربری مکان‌ها برای طبابت دام‌های کوچک است. در حال حاضر گفته می‌شود در اماکنی با کاربری مسکونی، امکان صدور پروانه برای فعالیت دامپزشکی وجود ندارد. در نتیجه، دامپزشکانی که در حوزه دام کوچک فعالیت می‌کنند، نمی‌توانند در چنین مکان‌هایی به کار درمانی بپردازند. این در حالی است که پزشکان انسانی با چنین محدودیتی مواجه نیستند و می‌توانند در منازل مجزا مطب داشته باشند.
حکیم مهر: یعنی این محدودیت باعث نابرابری میان دامپزشکان و پزشکان شده است؟
دقیقاً همین‌طور است. ما در دامپزشکی مدام از اختصاص‌گرایی صحبت می‌کنیم، اما وقتی کسی به‌صورت تخصصی در یک حوزه کار می‌کند، باید امتیازاتی برای او قائل شویم. اکنون هر دامپزشکی می‌تواند یک درمانگاه تأسیس کند و در همه زمینه‌ها فعالیت داشته باشد، اما کسی که به‌طور اختصاصی در حوزه‌ای مانند طیور، آبزیان یا حیوانات خانگی (پت) فعالیت می‌کند، هیچ تفاوت یا مزیتی نسبت به دیگران ندارد.
حکیم مهر: به نظر شما چه راهکاری برای حفظ و تقویت اختصاص‌گرایی در دامپزشکی وجود دارد؟
من معتقدم درمانگاه‌های عمومی باید خارج از شهر مستقر باشند، چون وقتی از درمانگاه صحبت می‌کنیم، یعنی ممکن است حیوانات بزرگ مانند گاو یا اسب برای درمان به آنجا مراجعه کنند. در داخل شهر، بهتر است فعالیت‌ها به درمانگاه‌های اختصاصی محدود شود. مثلاً واکسیناسیون طیور در اختیار درمانگاه‌های تخصصی طیور باشد و واکسیناسیون حیوانات خانگی در اختیار کلینیک‌های پت.
چندی پیش هم آقای دکتر اطمینان‌فر، رئیس نظام دامپزشکی آذربایجان غربی، در نامه‌ای به آقای دکتر مطلبی بر همین نکته تأکید کردند که واکسیناسیون پت باید به‌صورت اختصاصی در اختیار فعالان همین حوزه باشد، نه در اختیار درمانگاه‌های عمومی.
حکیم مهر: یعنی فعالیت درمانگاه‌های عمومی، به‌نوعی مانع رشد کلینیک‌های تخصصی می‌شود؟
دقیقاً. وقتی درمانگاه عمومی بتواند هم کار دام کوچک را انجام دهد، هم دام بزرگ یا اسب و طیور، عملاً انگیزه‌ای برای فعالیت اختصاصی باقی نمی‌ماند. دامپزشک می‌گوید چرا من فقط در حوزه پت کار کنم وقتی درمانگاه عمومی می‌تواند همان خدمات را ارائه دهد و درآمد بیشتری هم داشته باشد؟ به‌تدریج، این نگاه اختصاص‌گرایانه از بین می‌رود.
حکیم مهر: درباره انجام اعمال جراحی توسط دامپزشکان عمومی هم انتقاداتی مطرح است. نظر شما در این باره چیست؟
بله، دامپزشکان عمومی مجاز به انجام برخی جراحی‌های محدود هستند، اما جراحی‌های تخصصی مثل ارتوپدی یا ستون فقرات باید صرفاً توسط متخصصان انجام شود. این تفکیک به عدالت نزدیک‌تر است و باعث می‌شود هم ایمنی حیوان حفظ شود و هم شأن علمی و تخصصی دامپزشکان رعایت گردد.
حکیم مهر: آقای دکتر، در سال‌های اخیر شاهدیم که بسیاری از فارغ‌التحصیلان دامپزشکی تمایل دارند وارد حوزه دام‌های کوچک یا همان پت شوند. علت این استقبال چیست؟
بله، این روند کاملاً مشهود است. البته میزان اشباع بازار در شهرهای مختلف متفاوت است؛ در بعضی مناطق ممکن است حتی کمبود دامپزشک داشته باشیم، در حالی که در برخی شهرها یک کلینیک پت هم زیاد به نظر برسد. تعیین دقیق این وضعیت دشوار است، اما در مجموع می‌توان گفت گرایش به سمت دام کوچک دلایل متعددی دارد.
نخست اینکه حوزه دام کوچک پیشانی دامپزشکی است. در گذشته، وقتی کسی می‌گفت دامپزشک است، ذهن مردم بلافاصله به سمت حیوانات مزرعه مثل گاو و گوسفند می‌رفت. اما امروز وقتی از دامپزشکی صحبت می‌کنیم، بسیاری از مردم چهره یک گربه پرشین یا سگ نژاد کوچک را تصور می‌کنند. جامعه تغییر کرده و دامپزشکی هم چهره‌ای شهری‌تر و تمیزتر پیدا کرده است.
حکیم مهر: یعنی تغییر نگرش جامعه نسبت به دامپزشکی، بر انتخاب مسیر شغلی فارغ‌التحصیلان تأثیر گذاشته است؟
دقیقاً. مردم امروز حیوانات خانگی را عضوی از خانواده خود می‌دانند. طبق گفته آقای دکتر مطلبی، اگر حدود ده میلیون حیوان خانگی در کشور داشته باشیم و میانگین اعضای هر خانواده را سه نفر در نظر بگیریم، حدود سی میلیون نفر از جمعیت کشور به‌طور مستقیم با موضوع «پت» درگیر هستند. حتی بعضی خانواده‌ها چند حیوان خانگی دارند. من در اقوام خودم خانواده‌هایی می‌شناسم که دو یا سه حیوان دارند.
این واقعیت باعث شده که این حوزه هم از نظر درآمدی و هم از نظر جایگاه اجتماعی برای دامپزشکان جذاب‌تر شود. یک دامپزشک پت در نگاه مردم، فردی است که به حیوانات دوست‌داشتنی و زبان‌بسته کمک می‌کند؛ همین موضوع به او احترام اجتماعی و احساس رضایت شغلی می‌دهد.
حکیم مهر: به‌جز جنبه اجتماعی و اقتصادی، چه عوامل تخصصی دیگری در این گرایش نقش دارند؟
حوزه پت از نظر تخصصی و علمی نیز بسیار غنی است. امروز دیگر مردم حاضرند برای درمان حیوان خانگی خود هزینه کنند، در حالی که در گذشته چنین نبود. قبلاً اگر گاوی آسیب می‌دید، معمولاً به کشتارگاه فرستاده می‌شد؛ اما اکنون اگر گربه‌ای پایش بشکند، صاحبش حاضر است برای جراحی هزینه کند. این یعنی نیاز به تخصص‌های جدید در دامپزشکی — از جراحی و رادیولوژی گرفته تا داخلی و کلینیکال پاتولوژی. حتی ممکن است در آینده رشته‌های تخصصی تازه‌ای هم در حوزه پت ایجاد شود.
حکیم مهر: با توجه به این روند، آیا لازم است نظام آموزشی دامپزشکی هم متناسب با آن تغییر کند؟
قطعاً بله. من بارها تأکید کرده‌ام که باید دامپزشکی را تا حد امکان اختصاصی‌تر کنیم. شاید برخی با نظر من موافق نباشند، اما من با مفهوم درمانگاه عمومی چندان موافق نیستم. این تفکیک می‌تواند از همان دانشگاه آغاز شود؛ یعنی دانشجویان از ابتدا در یکی از شاخه‌های دام بزرگ، دام کوچک، طیور یا آبزیان آموزش ببینند. این رویکرد هم منطقی‌تر است و هم جلوی تضییع حقوق سایر همکاران را می‌گیرد.
حکیم مهر: آقای دکتر، شما به نقش دانشگاه اشاره کردید. وضعیت آموزش در حوزه دام کوچک را چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا فارغ‌التحصیلان دامپزشکی از نظر علمی و مهارتی آمادگی ورود به بازار کار را دارند یا به دوره‌های تکمیلی نیازمندند؟
من در جایگاهی نیستم که بخواهم سطح علمی افراد را بسنجـم، اما به باور من عامل اصلی پیشرفت، خودِ دانشجوست. اگر دانشجو علاقه‌مند و پیگیر باشد، می‌تواند باسواد و توانمند بار بیاید، حتی اگر دانشگاهش امکانات محدودی داشته باشد. البته تفاوت سطح علمی دانشگاه‌ها را نمی‌توان نادیده گرفت. برای مثال، همه می‌دانیم که دانشگاه تهران در حوزه دام کوچک از سطح علمی بسیار بالایی برخوردار است؛ بیمارستان مجهزی دارد و حجم پذیرش بیماران روزانه در آن بالاست. همین مسئله باعث می‌شود دانشجویان آنجا با بیماری‌های متنوعی روبه‌رو شوند و تجربه عملی بیشتری به دست آورند.
در مقابل، دانشگاه‌هایی که مراجعه بیماران در آن‌ها کمتر است، طبیعتاً فرصت مشاهده و یادگیری عملی برای دانشجویانشان محدودتر خواهد بود. با این حال، معتقدم در سال‌های اخیر بسیاری از دانشگاه‌ها در مسیر رشد قرار گرفته‌اند و وضعیت نسبت به گذشته بهتر شده است. در نهایت، این خود دانشجوست که تعیین می‌کند چقدر یاد بگیرد؛ اگر علاقه و پشتکار داشته باشد، می‌تواند در هر شرایطی موفق شود.
حکیم مهر: و در پایان، اگر نکته‌ای باقی مانده بفرمایید.
از پایگاه خبری حکیم مهر تشکر می‌کنم که همواره دغدغه‌مند مسائل دامپزشکی بوده است. من همیشه گفته‌ام که باید دست به دست هم دهیم تا دامپزشکی را آباد کنیم. این حرفه جای رشد زیادی دارد، اما نباید با قیمت‌گذاری‌های غیرمنطقی و خدمات ارزان‌قیمت ارزش آن را پایین بیاوریم. متأسفانه گاهی می‌شنوم که در برخی شهرها اعمالی مثل عقیم‌سازی با مبالغ بسیار پایین انجام می‌شود، در حالی که هزینه دارو و مواد مصرفی هم چند برابر آن است!
ما باید باور کنیم که دامپزشک بودن یعنی «دکتر» بودن؛ شأن علمی و حرفه‌ای خود را حفظ کنیم و برای خدماتمان ارزش قائل شویم. وقتی خودمان برای کارمان احترام بگذاریم، جامعه هم نگاهش تغییر می‌کند.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
چرا واکسن زدن به چه تخصصی نیاز دارد که باید در کلینیک تخصصی انجام شود؟ 
