«دکتر سید سعید حسینی» افزود: اینفودمی به معنای گسترش اخبار و اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده است؛ اخباری که در میان اطلاعات درست، به‌ویژه در فضای مجازی که امروز بسیار گسترده شده، منتشر می‌شود ...
حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در روزهایی که تب برفکی بار دیگر به دغدغه جدی دامداران و خانواده دامپزشکی تبدیل شده، یک چالش پنهان اما پرخطر بیش از خود بیماری آرامش جامعه هدف را تهدید می‌کند: «اینفودمی» یا هجوم اخبار نادرست، شایعات و تحلیل‌های غیرکارشناسی.
به گزارش حکیم مهر، اگرچه اطلاع‌رسانی دقیق، شفاف و مبتنی بر داده‌های علمی درباره تب برفکی نقش تعیین‌کننده‌ای در کنترل بیماری دارد، اما موج فزاینده‌ای از کلیپ‌ها، تصاویر تاریخ‌گذشته، روایت‌های غلط و گمانه‌زنی‌های احساسی در فضای مجازی، مسئولان دامپزشکی را با جبهه‌ای تازه روبه‌رو کرده است؛ جبهه‌ای که گاهی تأثیرش از خود بیماری نیز مخرب‌تر است.
به گفته «دکتر سید سعید حسینی» معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور، همین اطلاعات نادرست است که باعث تردید دامدار، کاهش اعتماد به واکسن، اختلال در همکاری میدانی، پنهان‌کاری و در نهایت افزایش دامنه شیوع می‌شود. او در گفت‌وگو با حکیم مهر، تأکید می‌کند که دامپزشکی امروز تنها با ویروس تب برفکی نمی‌جنگد؛ بلکه مجبور است همزمان چاله‌هایی را پر کند که شایعات در ذهن دامداران ایجاد میکنند. دکتر حسینی در این گفت‌وگو ضمن تشریح پیامدهای اینفودمی، از ضرورت هم‌افزایی رسانه‌های معتبر، آموزش دامداران، پاسخ سریع به شایعات و ایجاد درک مشترک میان همه فعالان این حوزه می‌گوید و هشدار می‌دهد که ادامه یافتن جریان اطلاعات غلط، می‌تواند تلاش‌ها برای کنترل بیماری را به شدت تحت‌تأثیر قرار دهد.
حکیم مهر: با توجه به افزایش موارد تب برفکی و حجم بالای اخبار و اطلاعاتی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، لطفاً ابتدا دیدگاه خود را درباره وضعیت فعلی و نقش رسانه‌ها در اطلاع‌رسانی صحیح و آگاه‌سازی جامعه بیان کنید.
ابتدا باید از رسانه‌ها و سایت‌های خبری، به‌ویژه حکیم مهر، جنابعالی و سایر رسانه‌هایی که در این مدت همراه ما بوده‌اند، تشکر کنم. چه زمانی که موارد کانون‌های تب برفکی افزایش پیدا کرده، چه در سایر مسائل حوزه دامپزشکی، شما همیشه اطلاع‌رسانی صحیح و دقیق را در اولویت قرار داده‌اید. این اطلاع‌رسانی درست، به جامعه هدف ما و به مردم کمک می‌کند و واقعاً برای ما ارزشمند است. ما رسانه‌ها را کنار خودمان می‌دانیم؛ یار و یاوری که در آگاه‌سازی جامعه و پیشبرد امور کمک بسیار می‌کند. برای همین لازم بود قبل از هر صحبتی از تلاش شما قدردانی کنم تا فراموش نشود.
حکیم مهر: شما اخیرا از واژه «اینفودمی» استفاده کردید. می‌توانید برای مخاطبان ما توضیح دهید اینفودمی دقیقاً چیست و چگونه می‌تواند تبعاتی بیش از خود بیماری برای دامداران و جامعه ایجاد کند؟
در این گفت‌وگو می‌خواهیم به دو موضوع بپردازیم: تب برفکی و اینفودمی. اینفودمی به معنای گسترش اخبار و اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده است؛ اخباری که در میان اطلاعات درست، به‌ویژه در فضای مجازی—که امروز بسیار گسترده شده—منتشر می‌شود. این اطلاعات ناصحیح تبعات جدی دارد و می‌تواند مشکلات متعددی ایجاد کند. بنابراین لازم است بین رسانه‌های معتبر و صادق که با دقت و امانت‌داری اطلاع‌رسانی میکنند، با افرادی یا سایت‌هایی که دانسته یا نادانسته اطلاعات نادرست منتشر میکنند، تفاوت قائل شویم.
حکیم مهر: در عمل، انتشار اطلاعات نادرست در زمینه تب برفکی چه مصادیقی دارد و نمونه‌هایی از آن را می‌توانید برای ما تشریح کنید؟
این روزها موضوع تب برفکی به‌خصوص در میان جامعه هدف ما بسیار مطرح است. در این میان، انتشار تصاویر و ویدئوهایی که اغلب تاریخ گذشته هستند یا به‌صورت احساسی تولید شده‌اند، افزایش یافته. ما قبول داریم که در زمینه تب برفکی اتفاقاتی افتاده؛ بخشی از دامداران آسیب دیده‌اند، دام‌هایی تلف شده، کاهش تولید رخ داده و طبیعتاً متضرر شده‌اند و ناراحتی آنها را درک می‌کنیم.
اما کسانی که این کلیپ‌ها و تصاویر را با اهداف خاص تولید و منتشر میکنند، هدفشان کمک به دامداران نیست؛ بلکه ایجاد هیجان و التهاب است. سرعت انتشار این اخبار و اطلاعات نادرست هم متأسفانه بسیار بالاست. اثرات این کار روشن است و مردم نیز به‌خوبی تفاوت بین رسانه‌ای که صادقانه اطلاع‌رسانی می‌کند و فرد یا سایتی که خبر نادرست منتشر می‌کند را تشخیص می‌دهند.
حکیم مهر: انتشار این‌گونه اطلاعات غلط چه پیامدهایی برای دامداران و روند کنترل بیماری دارد؟
اگر از مقاصد منتشرکنندگان این اخبار بگذریم، باید بگوییم که این اطلاعات نادرست چه اثراتی دارد. در شرایط فعلی، این نوع محتوا به‌جای کمک، باعث سردرگمی دامداران و تولیدکنندگان می‌شود. در حالی که تمام توان دامداران، نیروهای دامپزشکی و خانواده دامپزشکی باید صرف کنترل و پیشگیری بیماری شود، این اخبار غلط شک و تردید ایجاد میکنند و همین تردید می‌تواند تبعات جدی داشته باشد؛ حتی ممکن است باعث افزایش شیوع بیماری شود. به بیان دیگر، شایعات و اخبار غلط مساوی است با نگرانی، سوءبرداشت و اختلال در تصمیم‌گیری.
حکیم مهر: بخشی از این شایعات چه مواردی هستند؟
نمونه‌های زیادی وجود دارد. مثلاً برخی ادعا میکنند واکسن‌ها بی‌اثرند یا حتی واکسن‌ها خودشان بیماری ایجاد میکنند! بعضی جاها می‌گویند بیماری به انسان منتقل می‌شود، یا شیر و گوشت دام مبتلا برای انسان خطرناک است. یا هر دام لنگانی را فوراً تب برفکی قلمداد میکنند.
در حالی که بیماری‌های زیادی باعث لنگش می‌شوند؛ مانند گندیدگی سم و موارد دیگر. هدف من در این گفت‌وگو پرداختن به جزئیات فنی بیماری نیست، بلکه تأکید بر بُعد اینفودمی موضوع است؛ اینکه چگونه اطلاعات نادرست تولید و منتشر می‌شود و چه اثراتی دارد.
حکیم مهر: این اطلاعات نادرست چه تأثیری بر رفتار دامدار دارد؟
این محتواهای غلط متأسفانه چند آسیب مهم ایجاد میکنند. نخست اینکه باعث پنهان‌کاری می‌شوند؛ دامدار وقتی اعتمادش را از دست بدهد بیماری را گزارش نمی‌کند. شایعات همچنین اعتماد به واکسن را پایین می‌آورد و دامدار را از واکسیناسیون منصرف می‌کند و در نتیجه خسارت اقتصادی افزایش می‌یابد. از طرف دیگر همکاری دامدار با تیم‌های دامپزشکی کاهش پیدا می‌کند و این موضوع روند کنترل و پیشگیری را کند کرده و سرعت انتشار ویروس را بالا می‌برد. این وضعیت اجرای عملیات بهداشتی و اقدامات امنیت زیستی را مختل می‌کند و هرگونه تردید یا هراس ایجادشده مانع پیشبرد برنامه‌ها می‌شود. در نهایت نیز التهاب و هراس در جامعه هدف افزایش پیدا می‌کند و همین باعث می‌شود حتی اطلاعات صحیح هم دیرتر پذیرفته شود.
حکیم مهر: اگر این روند ادامه پیدا کند، چه خطراتی دارد؟
اگر اطلاعات نادرست و التهاب‌آفرینی کنترل نشود، فعالیت‌های بهداشتی یا متوقف می‌شوند یا سرعتشان کاهش می‌یابد. به‌تدریج یک هراس جمعی شکل می‌گیرد و اگر خلأ دانشی وجود داشته باشد و ما—خانواده دامپزشکی همراه با رسانه‌های معتبر—اطلاعات صحیح را به‌موقع به دامداران نرسانیم، این خلأ با اطلاعات غلط پُر می‌شود.
غلط رسانه‌ای اگر ادامه پیدا کند و مدیریت نشود، حتی می‌تواند تبدیل به دروغ رسانه‌ای شود؛ و تبعات «دروغ رسانه‌ای» بسیار شدیدتر است.
حکیم مهر: سازمان دامپزشکی برای مقابله با این موج شایعات چه اقداماتی انجام داده و چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
ما در سازمان دامپزشکی تلاش کرده‌ایم با کمک رسانه‌ها، مطبوعات، خبرگزاری‌ها و سایت‌ها تا حد زیادی به پرسش‌ها و ابهامات پاسخ بدهیم. مرجع رسمی ارائه اطلاعات صحیح، خودِ سازمان دامپزشکی است. برای موضوع تب برفکی نیز سخنگوی مشخص داریم و دفتر مبارزه با بیماری‌های دامی و ریاست محترم سازمان مرتب با رسانه‌ها جلسه دارند و اطلاعات دقیق منتشر میکنند. هدف ما افزایش آگاهی مردم است.
اما همان‌طور که گفتم، متأسفانه در کنار این تلاش‌ها، کلیپ‌ها و تصاویری منتشر می‌شود که نه زیبنده است و نه کمکی می‌کند؛ بلکه آسیب می‌زند. ما با نقد منطقی و اصولی هیچ مشکلی نداریم؛ آماده شنیدن هرگونه نقد و پیشنهاد از سوی همکاران و کارشناسان هستیم، به شرط اینکه در فضای منطقی و حرفه‌ای مطرح شود. اما انتشار اطلاعات نادرست موضوع دیگری است و باید با آن مقابله کرد.
حکیم مهر: برای مقابله با این اخبار نادرست چه راه‌هایی وجود دارد؟
ما همچنان دست کمک به سوی رسانه‌ها دراز می‌کنیم و همان‌طور که در گذشته کنار خانواده دامپزشکی و دامداران بودند، امروز هم باید در این موضوع همراه هم باشیم. برای مقابله با موج اخبار نادرست چند اقدام مهم قابل انجام است؛ نخست آنکه اطلاع‌رسانی علمی، معتبر و مستند بر عهده خانواده دامپزشکی، همکاران کلینیسین، افراد معتمد، دانشگاه‌ها و رسانه‌های رسمی است؛ چرا که منابع معتبر می‌توانند اطلاعات دقیق ارائه دهند و مطالب منتشرشده توسط افراد ناشناس یا کانال‌های غیررسمی قابل اعتماد نیست و مشکلی از دامدار حل نمی‌کند.
اقدام دیگر آموزش دامداران است؛ باید اهمیت واکسیناسیون، ضرورت گزارش‌دهی بیماری‌ها، مدیریت تردد و جابه‌جایی دام، اصول قرنطینه و اجرای اقدامات امنیت زیستی را برای آنها به‌طور روشن توضیح دهیم، زیرا هرچه دانش دامدار بیشتر باشد، توجه او به شایعات کمتر می‌شود.
همچنین باید در برابر هر شایعه‌ای پاسخ سریع و شفاف ارائه شود؛ روابط عمومی سازمان، رسانه‌ها، سخنگو و پایگاه‌های رسمی باید به محض انتشار یک خبر نادرست روشنگری کنند و خوشبختانه تاکنون این کار به‌موقع انجام شده است.
علاوه بر این لازم است نیازهای اطلاعاتی دامداران را پیش‌بینی کنیم و بدانیم در هر مقطع زمانی چه آگاهی‌هایی باید در اختیار آنها قرار گیرد؛ برای مثال اکنون چه نوع اطلاعات درباره تب برفکی ضروری است. زمانی که اطلاعات دقیق، مفید و به‌موقع ارائه شود، فضا برای پذیرش شایعات محدود می‌شود. مجموعه این اقدامات به ما کمک می‌کند در برابر موج اطلاعات نادرست بایستیم و سطح آگاهی جامعه هدف را افزایش دهیم.
حکیم مهر: چه اقدامات دیگری می‌تواند در کنترل بهتر شرایط و همکاری همه گروه‌های مرتبط مؤثر باشد؟
یک موضوع بسیار مهم، درک و همراه کردن همه گروه‌های مرتبط با دامداری و دامپزشکی است؛ از اتحادیه‌ها و تشکل‌ها گرفته تا همکاران بخش خصوصی و دولتی. باید بتوانیم میان همه این گروه‌ها و همچنین رسانه‌ها یک درک مشترک و متقابل ایجاد کنیم. اگر همه در کنار یکدیگر و با هدف مشترک پیشگیری و کنترل بیماری حرکت کنند، می‌توانیم هم رخدادهای فعلی را سریع‌تر برطرف کنیم و هم مانع از رخدادهای بعدی شویم.
در پایان، لازم می‌دانم یک‌بار دیگر—و این بار هم از سرِ دل—از شما، جنابعالی، مجموعه حکیم مهر، رسانه‌ها، خبرگزاری‌ها و سایت‌هایی که در این مدت واقعاً به ما کمک کردند، تشکر کنم. هدف من این بود که تفاوت قائل شویم بین رسانه‌های شریف و مسئولیت‌پذیری که در کنار دامداران و خانواده دامپزشکی هستند، و برخی افراد یا سایت‌هایی که متأسفانه با انگیزه‌های خاص—مثل رقابت‌های تجاری یا منافع شخصی—مطالب نادرست منتشر میکنند. من نمی‌خواهم درباره اهداف آنها قضاوت کنم، اما تأکید می‌کنم که دامداران و مردم نباید به شایعات و اخبار نادرست توجه کنند. هر اطلاعاتی لازم باشد، سازمان دامپزشکی به‌صورت رسمی منتشر می‌کند.
ما این حق را برای خود و برای دفاع از مردم محفوظ می‌دانیم که در برابر جریان‌هایی که اطلاعات گمراه‌کننده منتشر میکنند، از مسیر قانونی اقدام کنیم. چون این اطلاعات نادرست باعث کاهش اعتماد، کاهش همکاری دامداران و کند شدن عملیات پیشگیری می‌شود.
حکیم مهر: به عنوان حرف آخر...
هدف اصلی من از طرح مفهوم «تب برفکی و اینفودِمی»—که همان موج اطلاعات گمراه‌کننده است—این بود که حساسیت موضوع را برجسته کنم. امیدوارم مطرح کردن این مسئله مفید واقع شود.
یک نکته را هم جا دارد توضیح بدهم؛ برداشت من از تصویری که برای شما ارسال کردم این است که دامپزشکی در دو جبهه می‌جنگد: از یک طرف با خودِ بیماری—همکاران دولتی و خصوصی با واکسیناسیون، قرنطینه، اقدامات بهداشتی و کنترل بیماری درگیر هستند—و از طرف دیگر باید با چاله‌هایی که اطلاعات نادرست ایجاد میکنند مقابله کند. در آن تصویر، همکار ما هم عامل بیماری را از بین می‌برد و هم چاله‌های گمراهی را پر می‌کند؛ و این دقیقاً واقعیت امروز ماست. امیدوارم این توضیحات به روشن‌تر شدن ابعاد موضوع کمک کرده باشد.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
دست مریزاد مدیران ارشد سازمان دامپزشکی 
