سازمان بهداشت جهانی پیش از این اعلام کرده بود پاندمی دیگری در راه است ولی زمان وقوع آن را دارای عدم‌قطعیت دانسته بود. شواهد نشان می‌دهد که پاندمی زودتر از تصور ما رخ خواهد داد و تلفات آن، بسیار بیشتر از کرونا پیش‌بینی شده است ...
ضرورت آینده‌نگری در خصوص پاندمی آینده با منشا زئونوتیک
دکتر سید حسین حسن‌زاده
پژوهشگر آینده‌پژوهی سلامت و امنیت غذایی
hassanzadehmirhossein@gmail.com
نشریه اکونومیست یکی از معتبرترین و تأثیرگذارترین رسانه‌های بین‌المللی در حوزه اقتصاد، سیاست، ژئوپولیتیک و آینده‌پژوهی است. این نشریه هر سال جلدی با عنوان The World Ahead منتشر می‌کند که در آن با استفاده از طرح‌های گرافیکی پیچیده و نمادین، پیش‌بینی‌ها و روندهای مهم سال آینده را مرور و تحلیل می‌کند. بسیاری از تحلیلگران اقتصادی، فعالان سرمایه‌گذاری، مدیران ارشد، تصمیم‌سازان سیاسی و پژوهشگران علوم اجتماعی از این جلدها به‌عنوان مرجعی برای شناخت جهت‌گیری‌های آینده استفاده می‌کنند. جلد سال ۲۰۲۶ اکونومیست یکی از پرجزئیات‌ترین و نمادین‌ترین صفحات سالانه این مجله است. تصویر، به‌جای یک طرح ساده، یک جهان متراکم از چالش‌ها، فرصت‌ها، فناوری‌ها، جنگ‌ها، سیاست‌ها و روندهای اقتصاد جهانی را نمایش می‌دهد.
این تصویر روایتی تحلیلی از تغییرات ژئوپلیتیک، تکنولوژی و فناوری (هوش مصنوعی)، پزشکی- سلامت، اقتصاد جهانی، تغییرات اقلیمی ، فرهنگ و حتی سبک زندگی بشر ارائه می‌کند. در این طرح روی جلد، تصویر نمادینی از دنیای در حال انفجار طراحی شده است که پر از نمادهای جنگ، هوش مصنوعی، سیاست، بحران انرژی و جنب‌وجوش اجتماعی است که آشوب عصر ما را بازتاب می‌دهد. در بخشهایی از این تصویر، نمادهای پزشکی مختلفی از جمله سرنگ، شیشه‌های واکسن، تجهیزات آزمایشگاهی، انواع دارو و نمادهای مشابه دیده می‌شود که به اپیدمی‌های جدید، جهش ویروس‌ها، خطرات زیستی و احتمال ظهور بیماری‌های جدید اشاره می‌کند. این پیش‌بینی، یادآور آخرین مصاحبۀ هنری کیسینجر است که در آن از پاندمی ویروسی صحبت می‌کند که به احتمال زیاد از جایی در آسیا ناگهان فوران می‌کند و در نهایت به دلیل لاعلاج بودن به جنگ خواهد انجامید و جمعیت کرۀ زمین را تا حد زیادی کاهش خواهد داد!
سازمان بهداشت جهانی پیش از این اعلام کرده بود پاندمی دیگری در راه است ولی زمان وقوع آن را دارای عدم‌قطعیت دانسته بود. شواهد نشان می‌دهد که پاندمی زودتر از تصور ما رخ خواهد داد و تلفات آن، بسیار بیشتر از کرونا پیش‌بینی شده است. این سازمان 9 عامل ویروسی را در لیست اولویت‌دار خود برای تحقیق و توسعه قرار داده است که در این لیست عواملی همچون کووید، تب کریمه-کنگو، ایبولا و ماربورگ، لاسا، مرس و سارس، نیپا و هنیپا، تب دره ریفت، زیکا و یک بیماری ناشناخته با عنوان بیماری ایکس به چشم می‌خورد.
25 خانواده ویروسی، کاندیدای کسب عنوان بیماری ایکس هستند که از بین آن‌ها آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان، کاندیدای جدی این لیست محسوب می‌شود. شواهدی از قبیل گسترش سریع و عامل تلفات میلیون‌ها پرنده اهلی و وحشی از سال 2020، تهاجم ویروس به پستانداران اهلی، وحشی و حتی دریایی، حمله‌ورشدن ویروس به گاوداری‌ها و سرایت آن به انسان نشان می‌دهد که ویروس جهش‌یافته در حال چرخش است و جامعه جهانی در وضعیت هشدار قرار دارد. مطالعات پژوهشگران نشان می‌دهد تغییرات ژنتیکی اندکی در ژنوم ویروس آنفلوانزا مورد نیاز است تا ویروس قابلیت انتقال انسان به انسان پیدا کند.
در صورتی‌که پاندمی آینده از نوع زئونوتیک و به‌ویژه آنفلوانزای فوق حاد پرندگان باشد افزون بر تلفات بالای انسانی که تا 10 برابر کرونا برآورد شده است آنچه که حایز اهمیت به نظر می‌رسد به خطر افتادن شدید امنیت غذایی برای جمعیت انسانی است. چرا که با تهاجم ویروس به پرندگان، دامهای اهلی و حتی پستانداران دریایی تمایلی برای استفاده از غذاهای حیوانی و آبزیان از جمله شیر، گوشت و تخم‌مرغ وجود نخواهد داشت و عملا غذای انسان به منابع گیاهی محدود خواهد شد. با لحاظ جمیع این شرایط در صورت تحقق این سناریو میزان خسارات اقتصادی وارده به صنعت غذا سرسام‌آورخواهد بود. برای آماده شدن در قبال چنین سناریوی هشداردهنده‌ای، لازم است بخش سلامت کشور هم در خصوص پیش‌بینی اقدامات پیشگیرانه، درمانی و تجهیزات بیمارستانی و هم در حوزه حفاظت از زیرساختهای تولیدی مانند مزارع مرغ لاین، اجداد و مادر، خزاین ژنتیکی دام و آبزیان و ارتقای توان عملیاتی موسسات تولید واکسن، شبیه‌سازی و مدل‌سازی لازم را به عمل آورد تا در صورت بروز بدبینانه‌ترین سناریوها امکان تاب‌آوری سیستم، قابل تصور باشد.
