آشنایی با انواع آلودگی سبزیجات و میوه ها

حکیم مهر -  همه ما با خواص میوه ها و سبزیجات آشنا هستیم. این که مصرف این محصولات می تواند نقش موثری در تامین ویتامین های مورد نیاز بدن داشته باشد. بنا به گفته متخصصان تغذیه همه ما به مصرف ۵ وعده میوه و سبزیجات در طول روز نیاز داریم و باید بسیاری از ریزمغذی ها و ویتامین ها و املاح معدنی را از این طریق به دست آوریم. اما مصرف این مواد اگر همراه با آلودگی محیطی باشد، قطعا ضررش بیش از سود آن هاست، انواع مسمومیت ها، دل درد، تهوع و استفراغ و عوارضی از این دست، به علت آلوده بودن سبزیجات و میوه ها عارض می شود و سلامت فرد را به خطر می اندازد. این آلودگی ها به ویژه با نزدیک شدن فصل گرما و بالارفتن درجه حرارت هوا سریع منتشر شده، خطر ابتلای افراد به عوارض آن ها بیشتر می شود. مهندس حسین نیکپویان کارشناس اداره معاونت غذا و داروی مرکز بهداشت خراسان رضوی درباره آلودگی میوه ها و سبزیجات و خطراتی که این آلودگی ها دارند می گوید: به طور کلی هرقدر محصولات کشاورزی با خاک تماس بیشتری داشته باشند، آلودگی بیشتری نیز دارند بنابراین هر سبزی که با خاک بیشتر در تماس باشد، آلودگی بیشتری دارد. در سبزی ها، سبزیجات ریشه ای مثل سبزی خوردن، در مقایسه با سبزی های بوته ای مثل کاهو، گوجه فرنگی، پیاز، سیر و باقلا آلودگی بیشتری دارند. به این ترتیب پرطرفدارترین سبزی ها مثل سبزی خوردن به ویژه اگر از کود خانگی و انسانی در پرورش آن ها استفاده شده باشد آلودگی بیشتری دارند از طرفی در فصل گرما دمای محیط برای رشد میکروب های بیماری زا بسیار مناسب است و این میکروب ها به دمای ۲۰ تا ۴۰ درجه سانتی گراد برای رشد نیاز دارند و معمولا در بسیاری از اماکن در تابستان این دما وجود دارد و خطر ابتلا به اسهال به ویژه در کودکان بیشتر است. به عنوان مثال باکتری ای کولای یا وبا، از بیماری های خطرناکی است که در فصل تابستان شیوع پیدا می کند و ممکن است باکتری این بیماری ها از طریق کود انسانی منتقل شود. ذکر این نکته درباره پاک سازی ضروری است که سبزی هایی که آلودگی بیشتری به خاک دارند و مدت زمان بیشتری به صورت شسته نشده نگهداری می شوند، آلودگی بیشتری دارند.

سبزی هایی که خوب شسته نمی شوند و چند روز در محیط مرطوب می مانند نیز خطر ابتلا به مسمومیت را در مصرف کننده افزایش می دهند. مانند سبزی هایی که در رستوران ها شسته می شود و ممکن است عمل شست وشو در مورد آن ها به صورت کامل انجام نگیرد و به صورت بسته بندی سرو شود. سبزی هایی که معمولا در منزل کامل شسته می شود، احتمال مسمومیت از طریق آن ها کم است. از طرفی سبزی های خاک آلود به راحتی آلودگی را به سایر مواد غذایی منتقل می کنند. بنابراین توصیه می شود به هنگام خرید سبزی بدون خاک بخرید و در منزل اول خاک گیری و سپس نگهداری شود. خاک به طور طبیعی منبع بسیاری از میکروب هاست و اگر به یخچال راه پیدا کند می تواند سایر موادغذایی را آلوده کند.

این کارشناس بهداشت محیط با اشاره به خطرناک بودن میکروب در کنسرو سبزیجات می گوید: این نوع آلودگی به مراتب خطرناک تر است و ایجاد علائم فساد در کنسرو سبزیجات مثل ذرت، باقلا، نخودفرنگی و لوبیا یا کنسرو میوه ها مثل آلبالو، گلابی و گیلاس خبر از قدرت میکروب های آن ها می دهد. بنابراین توصیه ما به مصرف کنندگان دقت در تاریخ تولید و انقضای محصول است تا پیش از مصرف از سلامت آن مطمئن شوند. آلودگی هایی که تا این جا ذکر کردیم آلودگی میکروبی بود اما دسته دیگری از آلودگی ها شیمیایی هستند مثل آلودگی ناشی از سموم دفع آفات نباتی و آفت کش ها که سموم برجامانده بر روی محصولات کشاورزی به آلودگی منجر می شود. کود بیش از حد معمولا محصول را از حالت عادی خارج می کند مثل سیب زمینی که به واسطه کود بیش از حد، بزرگ می شود و یا بعضی میوه ها که به این روش بیش از حد طبیعی خود درشت می شوند، خطر آلودگی شیمیایی از چند جهت بیشتر است و با علائم حاد خود را نشان نمی دهد بلکه به صورت یک بیماری مزمن بروز پیدا می کند. در حالی که در آلودگی میکروبی، فرد بلافاصله از بیماری آگاه می شود و با آنتی بیوتیک درمان می شود و عوارض آن نیز درازمدت نیست.

اما آلودگی شیمیایی پس از تجمع در بدن، متابولیسم بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و به صورت سیروز کبدی یا سرطان بروز پیدا می کند، به عبارتی سموم در مدت زمان طولانی بدن را تحت تاثیر قرار می دهند. از طرفی تشخیص سموم شیمیایی معمولا کار مشکلی است و در خیلی موارد امکان شناسایی آن ها وجود ندارد.هم چنین شدت بیماری و علائم ناشی از آلودگی شیمیایی بسیار زیاد است و اغلب بیماری غیرقابل برگشت می شود. مثل سیروز کبدی، عوارض قلبی و سرطان که اغلب عوارض آن ها غیرقابل برگشت است و بیمار باید تا آخر عمر با آن دست و پنجه نرم کند.

مهندس نیکپویان به تفاوت میوه ها در فسادپذیری اشاره می کند و می گوید: فساد میوه ها بستگی به شدت تنفس آن ها دارد. همان طور که می دانید میوه ها تنفس می کنند و میوه هایی که شدت تنفس بالایی دارند مثل توت فرنگی و هلو سریع فاسد می شوند. اما میوه هایی مثل سیب که تنفس کمتری دارند اگر بدون لک و در محیط مناسبی نگهداری شود تا چند ماه فاسد نمی شود. توصیه کلی ما این است که به هنگام خرید باید میوه سالم را انتخاب کنیم. میوه هرقدر سالم تر باشد بهتر نگهداری می شود و ضریب فساد آن کمتر است. در مورد برخی میوه ها نحوه برداشت بسیار مهم است. مثل توتی که در بازار عرضه می شود و معلوم نیست به چه شیوه برداشت شده و کسی که آن را چیده مسائل بهداشتی را رعایت کرده یا خیر. توت ها معمولا آلوده هستند و به هنگام حمل و نقل یا موقع برداشت آلوده می شوند و از آن جا که معمولا بدون شسته شدن مصرف می شوند اغلب به بیماری مصرف کننده منجر می شود.

وی درباره پاک سازی میوه ها و سبزیجات می گوید: به طور کلی هرقدر سطح میوه یا برگ های سبزیجات ناصاف تر باشد، تمیز کردن آن سخت تر است. تره، هویج و کاهو جزو سبزی هایی هستند که پاک سازی آن ها از خاک و آلودگی دشوارتر است و زمان بیشتری می برد. بهترین روش پاک سازی هر نوع میوه یا سبزی خاک گیری در مرحله اول و سپس شست وشو است. لایه های خارجی کلم یا کاهو را دور بیندازیم. استفاده از نمک برای شست وشوی کاهو تاثیری ندارد و همین که مدتی در آب بگذاریم بماند کافی است تا مواد خارجی که به آن چسبیده جدا شود. سپس آن را آب کش کنیم و در مرتبه آخر با مواد ضدعفونی آن ها را ضدعفونی کنیم و پس از آبکشی، مصرف کنیم. لازم به یادآوری است که شستن و ضدعفونی کردن هم زمان سبزیجات یا کاهو غلط است و مرحله شست وشو حتما باید قبل از مرحله ضدعفونی کردن انجام شود. سبزیجات و میوه ها را باید در دما و شرایط مناسبی نگهداری کرد تا علاوه بر پیش گیری از فساد، کیفیت محصولات پایین نیاید. ماندگاری بیش از حد میوه ها و سبزیجات از ارزش غذایی آن ها می کاهد و توصیه متخصصان نیز این است که این محصولات غذایی باید تازه مصرف شوند. باید سعی کنیم طی یک مدت منطقی سبزیجات و میوه های شسته شده را مصرف کنیم تا مواد مغذی خود را از دست ندهند.