دامداری ایران نیازمند پرورش اصولی سگ‌های کار می‌باشد

انسان به عنوان اشرف مخلوقات با استفاده از هوش خدادادی خود در طول قرن ها زندگی از تمامی امکانات موجود در دنیای اطراف -که با توجه به دانش زمان برای او شناخته شده بود - به منظور ایجاد سهولت در امور روزمره زندگی، بهره می برده و بدون تردید حیوانات جزء نخستین امکانات موجود برای بشر اولیه به حساب می آمدند. شاید استفاده از انواع حیوانات برای امور مختلفی همچون تغذیه، کشاورزی، دامداری، حمل و نقل، شکار و .... اولین مواردی بوده است که انسان نخستین را به فکر رام کردن و استفاده از حیوانات گوناگونی مانند اسب ها، فیل ها، شترها، انواع پرندگان، گاوها و گوسفند ها و همچنین سگ ها انداخته است. با گذشت زمان و ورود نوع بشر به عصر ماشین و تکنولوژی در بسیاری از موارد، وظیفة این حیوانات به انواع ماشین آلات ساخته شده محول گردید و استفاده از حیوانات مورد نظر در بسیاری از موارد یا منتفی شد و یا جنبه تفریحی و ورزشی به خود گرفت؛ به عنوان مثال: اسب ها که از زمان های دور عضو لاینفک و ضروری زندگی انسان ها به شمار می رفته اند، امروزه در بیشتر موارد برای امور ورزشی و تفریحی مورد استفاده قرار می گیرند.

از زمان دقیق نخستین استفاده بشر از خانواده سگ سانان اطلاع دقیقی در دست نیست، اما پژوهشگران معتقدند بیش از ده هزار سال است که انسان ها از سگ ها در امور مختلفی بهره می برند. نخستین استفاده بشر از این حیوانات مواردی نظیر شکار، گله داری و محافظت از مزارع و منازل بوده است؛ اما نکته مهم این است که سگ ها بر خلاف بسیاری از دام های دیگر نه تنها با گذشت زمان اهمیت خود را در زندگی ما از دست نداده اند، بلکه روز به روز با توجه به نیازهای گوناگون انسان ها کاربرد این حیوان بیشتر و بیشتر شد. با رشد و پیشرفت تکنولوژی و بوجود آمدن دانش ژنتیک و اصلاح نژاد و با توجه به انواع استعداد هایی که خداوند بزرگ در وجود این مخلوق قرار داده، دانشمندان علم ژنتیک را بر آن داشت تا با ایجاد اصلاحات و تغییرات ژنتیکی بهره برداری بهتری از این حیوان داشته باشند، تا جایی که امروزه شاهد بیش از 400 نوع نژاد ثبت شده جهانی - که هر کدام از نظر ژنتیک رفتاری و فیزیکی مشخصات خاص خود را دارند - هستیم.

امروزه در دنیا سگ ها در بخش های مختلف نظامی، کشاورزی، پزشکی، امداد رسانی، دامپروری ، خدمت رسانی اجتماعی، حفظ حریم خصوصی و ... مشغول به رفع نیازهای اساسی ما انسان ها هستند؛ تا جایی که بسیاری از این موارد بدون حضور آنها غیر قابل انجام است. همچنین در سال های اخیر و با به وجود آمدن مراکز علمی و تخصصی که در مورد استعداد های این حیوان (از نظر فیزیکی و روانی) تحقیق و بررسی انجام می دهند، به مرور استعدادهای جدیدی در وجود این حیوان کشف، تقویت و در مواردی حتی ایجاد شده است که نقش سگ ها را در بر طرف کردن طیف گسترده ای از نیازهای بشریت پر رنگ تر نموده است.

در اینجا به بعضی از این موارد به صورت تیتروار اشاره می شود:

سگ های نگهبان (مراکز دولتی، نظامی، خصوصی و ...)، سگ های گله (حفاظت از گله در برابر حیوانات وحشی و سرقت انسان، هدایت گله)، سگ های کاشف و جستجو گر(جستجوی انواع مواد مخدر، مشروبات الکلی و هرنوع کالای غیر مجاز و قاچاق، جستجوی مواد آتش زا و منفجره و )، سگ های گارد (حفاظت از افراد، کودکان، سالخوردگان، شخصیت های دولتی و حقوقی در برابر هر گونه تهاجم احتمالی مانند حمله با سلاح سرد، حمله با سلاح گرم و ...)، سگ های دستیار پلیس (حمله به مجرمان و دفاع از افسر پلیس، تعقیب و شناسایی افراد مجرم فراری و ...)، سگ های امداد و نجات (جستجو و امداد رسانی به افراد آسیب دیده در طبیعت مانند افراد گم شده در کوه و جنگل و مناطق طبیعی، جستجو و شناسایی و امداد رسانی به افراد در اثر بلایای طبیعی مانند افراد مانده در زیر آوار زلزله، سیل، طوفان و ...، جستجو و شناسایی اجساد افراد در مناطق مختلف طبیعی یا شهری و ....) ، سگ های دستیار و همکار افرادی که از نظر فیزیکی یا ذهنی آسیب دیده اند (دستیار ناشنوا، دستیار نابینا، دستیار بیماران صرعی؛ تا جایی که این سگ ها می توانند به افراد قبل از حمله سرع اخطار دهند؛ دستیار بیماران روانی و عقب ماندگان ذهنی، دستیار بیماران آسمی و آلرژیک تا جایی که می توانند وجود ماده آلرژی زا را در محیط به فرد بیمار از چند ده متری اخطار دهند)، سگ های پزشکی که این رشته جزء رشته های جدید استفاده از سگ است ( شناسایی انواع سرطان ها در افراد مشکوک به سرطان، شناسایی بیماران دیابتی و شناسایی انواع بیماری های مختلف، سگهایی که در ارتوپدی به بیماران کمک می کنند، سگ های آموزش دیده برای کمک به بیماران افسرده و ...)، سگ های ضد تروریست (رهایی گروگان، کشف بمب های دستاز، کشف محموله های تروریستی انفجاری، شیمیایی، وانواع سم).

آنچه در سطور بالا نام برده شد، تنها بخشی از انواع ماموریت های حیاتی به شمار می آیند که امروزه به سگ ها سپرده می شود و نکته بسیار مهم در اینجاست که از همه سگ ها نمی توان در تمامی این رشته ها استفاده کرد، بلکه - همان طور که قبلاً اشاره شد - هر کدام از نژادها دارای استعدادهای فیزیکی و رفتاری خاص خود بوده، از آنها باید در رشته مربوطه استفاده کرد. در اینکه چه سگ هایی را می توان از دسته سگ های کار به حساب آورد و چه سگ هایی را نمی توان از این دسته شمرد، برخلاف آنچه که اکثریت تصور می کنند، سگ کار بودن هیچ ارتباطی به جثه حیوان ندارد و اینکه ما به اشتباه فقط سگ های با جثه بزرگ را از دسته سگهای کار به حساب می آوریم، کاملاً نادرست است. از سوی دیگر، هر سگی با هر وزن و جثه ایی که برای انجام کاری آموزش ببیند، سگ کار به حساب می آید و بیشتر نژادهایی که امروزه در دنیا به رسمیت شناخته می شوند، برای انجام کاری پرورش یافته و اصلاح نژاد گردیده اند. به عنوان مثال می توان به کاربرد بعضی از نژادهای کوچک جثه در موارد مختلفی مانند محافظت از مزارع در برابر موش ها و پرندگان و یا آموزش به سگ های کوچک جثه ایی که گاه وزن بالغ آنها کمتر از یک کیلو گرم است، برای کشف مواد مختلفی مانند مواد مخدر در محیط های تنگ و کوچک و دور از دسترس یا محل هایی که سگ های بزرگ جثه نمی توانند به آنجا بروند (کانال های کولر، لوله در ساختمان ها و ...) اشاره کرد. در اینجا باید تأکید کرد در تعریف سگ های کار آنچه بیش از جثه و وزن آنها باید مورد توجه قرار گیرد، مشخصات فیزیکی، رفتاری و مهم تر از همه استعداد و آموزش است.

یکی از قدیمی ترین، مهم ترین و پرکاربرد ترین رشته فعالیت سگ های کار، حفاظت و حراست از گله های دام است که به راستی این موجود دوست و همراه مهربان و با وفای چوپان است که بدون آن امکان حتی یک روز به چرا بردن گوسفندان برای چوپان میسر نخواهد بود. در اینجا با اشاره به تعداد دام های سبک کشور (گوسفند و بز)، اهمیت این مخلوق خداوند در تولید گوشت قرمز و نیازهای پروتئینی کشور بیشتر هویدا می گردد. بر اساس آمارهای منتشره حدود 50 میلیون رأس گوسفند و حدود 20 میلیون رأس بز در میهن مان پراکنده است که بالغ بر 95 درصد آن به صورت مرتعی و یا پرورش در حاشیه روستا تعلیف می شوند، (یعنی بالغ بر 65 میلیون رأس) اگر ما میانگین تعداد دام های موجود در هر گله را دویست رأس در نظر بگیریم، حدود 325 هزار گله خواهیم داشت و اگر سهم هر گله تنها سه قلاده سگ باشد، قریب یک میلیون سگ فقط در امر دامپروری به صورت چرای آزاد موجود است. اگر به این عدد، تعداد سگ هایی را که در سایر بخش های کشاورزی مانند دامداری های صنعتی، مرغداری ها، مزارع پرورش ماهی، باغ ها و همینطور به منظور نگهبانی در کارخانه ها، گارگاه ها و منازل اضافه نماییم، تعداد آنها بسیار بیشتر خواهد بود.

با عنایت به موارد پیش گفته و اشاره به کاربردهای جدید و امروزی سگ ها که به واقع گره گشای خیلی از مسائل یاد شده هستند، لزوم برنامه ریزی جدی و دقیق تر بخش های مرتبط به این حوزه را در پرورش و آموزش سگ های کار می طلبد.