حکیم مهر - اگر به نوعی شیرینی علاقه داشته باشی و آن را جلوی تو بگذارند و مجبور باشی فقط نگاه‌اش کنی، چه حالی پیدا می‌کنی؟!» یکی از دوستان‌ام که سال‌هاست به دیابت مبتلاست، این را گفت و ظرف شیرینی را روی میز، کمی عقب‌تر هول داد...
این، حس و حالی است که شاید به بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت در مواجهه با برخی خوراکی‌های مورد علاقه‌شان دست داده باشد. نگاه بسیاری از مردم به رژیم غذایی بیماران دیابتی به همین شکل است و تصور می‌کنند برخی خوراکی‌ها باید کلا از رژیم‌غذایی آنها حذف شود. ولی آیا این منع‌های غذایی توسط متخصصان نیز توصیه می‌شود؟! برای یافتن پاسخ این پرسش و پرسش‌هایی از این قبیل در خصوص رژیم غذایی بیماران دیابتی، گفتگویی با دکتر علیرضا استقامتی، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم انجام داده‌ایم.
- آقای دکتر! می‌خواهم سوال آخرم را همین اول بپرسم: نظر شما درباره منع مصرف برخی مواد غذایی برای دیابتی‌ها چیست؟
ببینید؛ ممنوعیت خاصی برای مصرف مواد غذایی در بیماران مبتلا به دیابت وجود ندارد ولی این سخن به این معنا نیست که بیماران هر چه قدر از هر چه می‌خواهند بخورند، بلکه باید مقادیر آن معین و محدود باشد. یک بیمار دیابتی به‌طور معمول باید 50 تا 60 درصد از کالری مورد نیاز بدن خود را از طریق کربوهیدرات‌ها تامین کند که معمولا از مواد نشاسته‌ای مانند نان، برنج و سیب‌زمینی هستند. این افراد می‌توانند حدود 10 درصد از کربوهیدرات‌های مورد نیاز خود را نیز از طریق قندهای ساده تامین کنند. به عنوان مثال اگر فردی روزانه به 1800 کالری انرژی نیاز داشته باشد، 900 کالری آن را کربوهیدرات‌ها تشکیل می‌دهند و از این 900 کالری، می‌تواند 90 کالری را به قندهای ساده اختصاص دهد.
- خب، یک بیمار دیابتی چه‌طور باید این مقادیر را محاسبه و تنظیم کند؟
تغذیه و اصول آن به عنوان یک بحث تخصصی مطرح می‌شود. بنابراین در این موارد نیز بیمار به متخصصان تغذیه ارجاع داده می‌شود تا وی روش تامین این میزان کالری را بین وعده‌های مختلف غذایی تقسیم کند ولی در این رژیم‌ها هم هیچ‌گاه ممنوعیت مطلق غذایی وجود ندارد و فقط میزان مصرف ماده غذایی برای بیمار محدود می‌شود.
- پس اینکه برخی متخصصان از منع مطلق شیرینی جات برای دیابتی‌ها صحبت می‌کنند، چه دلیلی دارد؟
ببینید؛ یک نکته در اینجا وجود دارد و آن، توجه به عادات غذایی است. وقتی ما به یک بیمار دیابتی می‌گوییم که شما مثلا می‌توانید مقدار کمی از شیرینی‌های ساده استفاده کنید، اغلب بیماران دچار افراط می‌شوند و رژیم‌های غذایی در نظر گرفته شده را رعایت نمی‌کنند. به همین دلیل، برخی پزشکان ترجیح می‌دهند به بیمار بگویند این‌ها را اصلا نخور؛ بلکه او کم بخورد. ولی واقعیت این است که بیماران دیابتی هم می‌توانند این مواد را (البته در میزانی کم و محدود) مصرف کنند.
- بعضی دیابتی‌ها اعتقاد دارند موادی مثل خرما دارای قند بی‌ضرر هستند و می‌توان از آنها به جای قند استفاده کرد. نظر شما در این مورد چیست؟
قند میوه‌هایی مثل خرما، قند میوه یا فروکتوز است و می‌تواند جایگزین قند معمولی شود ولی بیماران دیابتی باید در مورد مصرف این مواد هم دقت کنند و از حد متعادل خارج نشوند. می‌توان هنگام نوشیدن چای به جای قند از خرما استفاده کرد ولی اگر کسی عادت داشته باشد روزی 6 لیوان چای بنوشد و بخواهد در هر نوبت همراه با آن، دو خرما هم بخورد، مسلما 12 خرما در روز زیاد خواهد بود. در مورد مصرف خرما، توصیه ما معمولا 2 تا 3 عدد در روز است تا برای فرد عوارضی به دنبال نداشته باشد.
- در مورد حذف نان و برنج از رژیم غذایی چه نظری دارید؟
در حال حاضر، رژیم غذایی بیماران دیابتی به یک رژیم نرمال بسیار نزدیک است و رژیم‌های افراطی، دیگر جایی در این بحث ندارند. بهترین نان برای بیماران دیابتی، نان سنگک است که به میزان دو کف دست، صبح‌ها و همین‌طور دو کف دست، شب‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند. در مورد میزان مصرف برنج هم برای افراد با جثه معمولی، یک تا یک و نیم کفگیر برای خانم‌ها و یک و نیم تا دو کفگیر برای آقایان معمولا مانعی ندارد. اینکه بخواهیم این مواد را که قوت غالب مردم هستند، از رژیم غذایی آنها خارج کنیم، آنها را در تامین انرژی مورد نیاز دچار مشکل می‌کند.
- به عنوان آخرین سوال، ممنوعیت‌های غذایی در مورد مصرف قند و کربوهیدرات‌ها برای بیماران دیابتی چه عوارضی را برای آنها در پی دارد؟
در مورد قند، ما توصیه نمی‌کنیم که ماده‌ای به صورت کامل حذف شود اما حذف این ماده تاثیر خاصی بر فرد نخواهد گذاشت چون کربوهیدرات‌های مورد نیاز بدن می‌تواند از طریق مواد دیگری غیر از قند تامین شود اما در مورد کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها، اگر دریافت این ماده به‌صورت کلی کاهش پیدا کند، فرد باید میزان مصرف پروتئین و چربی را برای به دست آوردن انرژی افزایش دهد که افزایش این مواد، به نوبه خود عوارض دیگری را در پی خواهند داشت. افزایش میزان چربی، مشکلات قلبی‌عروقی را در فرد ایجاد می‌کند و مصرف زیاد پروتئین نیز در صورت امکان، می‌تواند عوارضی از قبیل مشکلات کلیوی را در پی داشته باشد.
