تاریخ تولید محصولات غذایی مهم‎تر از انقضاء + 5 توصیه برای نگهداری مواد غذایی

حکیم مهر -  برای خرید شیر به سوپرمارکت رفته‌اید و یک بطری شیر را برمی‌دارید و می‌بینید تاریخ انقضایش همین امروز است....
 آن را برمی‌دارید و به خانه می‌برید؟ اگر همین امروز نتوانید همه‌اش را یک‌جا مصرف کنید، چه؟ آیا آن را دور می‌اندازید یا بعد از سپری شدن تاریخ انقضا، آن شیر را همچنان مصرف می‌کنید؟ واقعیت این است که در یک چنین موردی، نه شما مقصرید، نه فروشنده. چون هم او کالایش دارای تاریخ مصرف بوده؛ هم شما در مهلت تعیین‌شده کالای مورد نیازتان را خریداری کرده‌اید. اما سوال این است که اگر بخواهیم بهترین استفاده را از یک کالا ببریم و آن را در حالی مصرف کنیم که کیفیت اولیه‌اش حفظ شده، باید چه کار کنیم؟

دکتر آراسب دباغ مقدم، متخصص صنایع غذایی، درباره فسادپذیری مواد غذایی می‌گوید: «موادغذایی را به‌طور کلی به دو دسته فسادپذیر و غیرفساد‌پذیر تقسیم‌بندی می‌کنند. البته می‌توان گفت که برخی نیز نیمه فسادپذیرند. برخی موادغذایی مثل لبنیات، گوشت، ماهی و مرغ محصولات پرخطر محسوب می‌شوند و فسادپذیری نزدیک‌تری دارند اما برخی محصولات مثل برنج، حبوبات، کیک و بیسکوییت فسادپذیری دیرتری داشته یا غیرفسادپذیرند. از این نظر، نوع تاریخی که روی محصولات قید می‌شود، در ایران تحت عنوان تاریخ انقضاست؛ یعنی مصرف‌کننده پس از خرید باید تا همان مهلت درج شده آنها را مصرف کند اما در برخی کشورها این تاریخ انقضا به دو گونه روی محصولات درج می‌شود. یکی بهترین تاریخ برای مصرف و دیگری تاریخ انقضای فروش؛ مثلا در مورد کیک، کلوچه و شکلات، چون فسادپذیری زیادی ندارند، بیشترین اصطلاح مورد استفاده برای درج تاریخ انقضا، همان بهترین تاریخ مصرف است، یعنی اینکه تا آن زمان کیفیت این محصولات حفظ شده و بعد از آن اگر مصرف شوند، مشکل خاصی ایجاد نمی‌شود و مسمومیتی اتفاق نمی‌افتد ولی دیگر آن محصول کیفیت اصلی خود را ندارد. به طور مثال، کلوچه‌ها تا 2 ماه تاریخ مصرف دارند و این به این معنی نیست که اگر بعد از 2 ماه خورده شد، مسمومیت ایجاد می‌شود، بلکه دیگر آن تازگی و نرمی کلوچه اولیه را نخواهد داشت.»

اما یک سوال اساسی این است که اگر کالایی در روز آخر انقضایش خریداری شود، قابل مصرف است یا نه؟ دکتر دباغ‌مقدم معتقد است محصولاتی که در آخرین روز انقضا خریداری می‌شوند، اگر جزو مواد فسادپذیر باشند، مسلما چندان فرصتی برای مصرف آنها نیست و باید سریع مورد استفاده قرار گیرند اما در مورد محصولات غیرفسادپذیر اگر در روز پایانی انقضا خریداری می‌شوند، صرفا باید گفت که آنها دیگر کیفیت اولیه خود را نخواهند داشت و در این صورت، عملا حقوق مصرف کننده زیر سوال می‌رود. از این رو، در برخی کشورها تاریخ سومی را علاوه بر تاریخ مصرف و تاریخ انقضا برای خریدار تعریف کرده‌اند تحت عنوان «آخرین زمان فروش». این، آخرین یا حداکثر زمان فروش، آخرین تاریخی است که فروشنده مجاز است این کالا را به مصرف‌کننده بفروشد و این کالاها معمولا چند روزی بسته به نوع محصول با تاریخ انقضای مصرف فاصله دارد. اگر این محصول در این مدت توسط فروشنده فروخته نشد، پس از آن اجازه فروش ندارد و مصرف کننده هم چون آگاهی دارد، دیگر آن محصول را خریداری نخواهد کرد. در این مدت، مصرف‌کننده می‌تواند محصول را مصرف کند و اطمینان هم دارد که محصول خریداری شده دارای کیفیت بوده و دچار فساد نخواهد شد.

اهمیت تاریخ تولید

این متخصص صنایع غذایی درباره اهمیت تاریخ تولید و ارجحیت آن به تاریخ انقضا می‌افزاید: «در انتخاب محصول، بهتر است بیشتر از تاریخ انقضا به تاریخ تولید توجه کنیم. موقع خرید بهتر است محصولی را خریداری کرد که تاریخ تولید به‌روزتری دارد. تازه‌ترین تاریخ تولید، به معنی این است که آن محصول دارای کیفیت و شرایط بهتری است.»

لزوم آموزش به فروشندگان

دکتر دباغ‌مقدم، آموزش دادن به فروشندگان را ضروری می‌داند و در این خصوص تصریح می‌کند: «برخی فروشندگان در مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها از شرایط نگهداری کالاها اطلاع کافی و مناسب ندارند و محصولات را در هر جایی از مغازه نگهداری می‌کنند، بدون اینکه دما یا جای مناسبی برای آنها در نظر بگیرند. سیستم سرمایشی در برخی از سوپرمارکت‌ها مناسب نیست و گرما و رطوبت می‌تواند سبب آفت‌زدگی و کپک‌زدگی کالا‌ شود و این مشکل ناشی از عدم آگاهی و آموزش کافی فروشندگان است. در مورد کالاهایی مثل برنج و خشکبار شاید این موضوع زیاد نگران کننده نباشد اما در مورد کالاهای فسادپذیر باید بیشتر دقت شود به طور مثال، برنج باید در جای خشک و خنک و دما بالای 25 درجه نگهداری شود.»

تاریخ به زبان فارسی

اما گاهی اوقات، تاریخ‌های فوق‌الذکر به زبانی غیر از فارسی روی اقلام غذایی درج شده است. دکتر دباغ مقدم با اشاره به این موارد یادآور می‌شود که: »قانون استاندارد کشوری ما این‌گونه است که باید تاریخ تولید و انقضا به روز، ماه و سال به زبان فارسی و کاملا قابل رویت باشد. درج این اطلاعات به زبان انگلیسی و لاتین، خلاف استاندارد کشوری است. درج این تاریخ‌ها به زبان لاتین برای عده‌ای قابل درک نیست و ریز بودن این تاریخ‌ها نیز ممکن است مانع از دیدن آنها به‌خصوص برای سالمندان شود.»

5 توصیه برای نگهداری مواد غذایی :

1. معمولا کنسروها شرایط خاصی برای نگهداری ندارند. این مواد غذایی را بسته به نوع آنها می‌توان 5/1 تا 2 سال نگهداری کرد.

2. لبنیات معمولا فسادپذیری بیشتری دارد. انواع شیر بین 3 تا 5 روز (حداکثر 1 هفته) قابل نگهداری است.

3. شیرهای پاستوریزه را می‌توان بین 10 تا 20 روز مصرف کرد، جز شیر استریل که تا وقتی درب بسته‌بندی‌اش باز نشده شرایط یخچالی ندارد ولی به محض باز شدن باید در یخچال نگهداری شود.

4. درباره تخم مرغ هم بهترین نگهداری‌اش درون یخچال با دمای 4 درجه سانتی گراد است. مدت زمان مجاز نگهداری تخم مرغ‌ها در یخچال 4 تا 5 هفته است. امروزه بسیاری از تخم مرغ‌ها هم دارای تاریخ مصرف هستند و باید در همین مدت مورد استفاده قرار گیرند.

5. مواد خشک و موادی که آب کمتری در تهیه آنها به کار رفته مثل انواع بیسکوییت و ماکارونی هم معمولا تا 2 سال قابل نگهداری هستند. سعی کنید بین موادی که دارای مدت زمان ماندگاری طولانی هستند و هر جایی از سوپرمارکت نگهداری می‌شوند آنهایی را بخرید که مدت زمان بیشتری به تاریخ انقضای آنها مانده است، چرا که از کیفیت بهتری برخوردارند.