بیگاری علمی از دانشجویان

برای دانشجویانی که هم درس می‌خوانند و هم کار می‌کنند، ساعت‌های طولانی و پشت سر هم کلاس‌های دانشگاه شبیه ماراتنی است که در شب‌های امتحان شبیه لحظه‌های تعیین برنده نهایی، تند و نفسگیر می‌شود. در این میان کاری که دانشجویان انجام داده و شغلی که برای خود انتخاب می‌کنند در اغلب موارد تناسبی با رشته و تحصیلاتشان نداشته و فقط در حکم منبعی برای کسب درآمد و تامین هزینه‌های زندگی محسوب می‌شود، در حالی که در ایران هم مانند همه کشورهای دنیا امکان استفاده از ظرفیت داخل دانشگاه برای اشتغال و تامین معاش دانشجویان وجود دارد. کار کمکی به اساتید و انجام اموری مانند تصحیح اوراق یا ترجمه می‌تواند اگر درست و ضابطه‌مند باشد برای دانشجویان به منبعی برای کسب درآمد تبدیل شود.
 
به گزارش آرمان، دانشجویان قاعدتا و به شکل طبیعی باید تمام تلاش خود را مصروف درس خواندن و مطالعه کرده و اوقات خالی خود را هم به تحقیق و مطالعه اختصاص دهند. با وجود این، در اغلب موارد این اتفاق نمی‌افتد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در مقطع کارشناسی در حدود 50، در مقطع کارشناسی ارشد نزدیک 70 درصد و در مقطع دکتری و بالاتر تقریبا همه دانشجویان کار می‌کنند. این تلاش برای اکتساب شغل و حضور در اجتماع در برخی موارد در راستای رشته تحصیلی و برای افزایش آگاهی و توان در زمینه کاری برای آینده رخ می‌دهد در حالی که در بیشتر موارد این اشتغال به دلیل نیازهای مالی و تامین هزینه‌هایی نظیر هزینه دانشگاه و هزینه تحصیلی است و تناسبی با درس و دانشگاه ندارد.

  کمک به اساتید در دانشگاه‌های مطرح رایگان نیست

حجم کاری یک استاد دانشگاه با یک معلم و دبیر مدرسه قابل مقایسه نیست. تصحیح اوراق دانشجویان که برای برخی استادان در آخر ترم به بالای هزار برگه می‌رسد، در کنار ترجمه، تحقیق و تدریس در اغلب دانشگاه‌های مطرح روندی را ایجاد کرده که بر اساس آن دانشجو در دانشگاه طبق قانون دانشگاهی به استاد خود یا اساتید سایر رشته‌ها کمک می‌کند.

طبق قانون دانشجو برای این کمک به استاد حقوق مشخص و مبلغی معین تحت عنوان دستمزد دریافت می‌کند. استادیاران در دانشگاه‌های مطرح دنیا همان دانشجویانی هستند که برای انجام امور مختلف به اساتیدشان کمک می‌کنند و این شغل مهمی است. دانشجو در این زمان فقط اجازه دارد در دانشگاه خودش کار کند و حق کار بیرون از محیط آنجا را ندارد و از سوی دیگر، حقوقی که به او بابت این کار پرداخت می‌شود نه از جیب خود استاد بلکه به عنوان مبلغی که در بودجه برای کار او و امثال او در نظر گرفته شده به او تعلق می‌گیرد. این حقوق ماهانه به آسانی پاسخگوی نیازهای مالی این دانشجویان بوده و آنها را از انجام کارهای دیگر بی‌نیاز می‌کند.

در ایران هم در خیلی دانشگاه‌ها، دانشجویان به ویژه در مقطع دکترا این کمک را به اساتید خود ارائه داده و به آنها در انجام امور مختلف مربوط به استاد مانند ترجمه و تدریس کمک می‌کنند در حالی که در قانون تمهیدات و بودجه‌ای برای این کار وجود نداشته و در نهایت رایگان ارائه می‌شود. در بهترین حالت استاد از حقوق و درآمد ماهانه خود (تازه در صورتی که منصف باشد) رقمی را به دانشجو می‌دهد که این هم شکل دائمی و مشخص ندارد.

 99 درصد دانشجویان دکترا کار می‌کنند

شش پسر جوان دانشجوی مقطع دکتری دانشگاه امیرکبیر تصمیم گرفتند بیانیه‌ای مشترک خطاب به وزیر علوم، تحقیقات و آموزش نوشته و طی آن از او بخواهند درباره کیفیت کارهایی که دانشجویان دکتری برای اساتید خود در دانشگاه انجام می‌دهند تمهیداتی بیندیشد. در این بیانیه که قرار است 2000 دانشجو از سراسر کشور آن را امضا کنند آمده است: 99درصد دانشجویان دکتری کار می‌کنند و این در حالی است که برای اساتید خود در دانشگاه هم کمک‌های مختلفی محسوب می‌شوند. می‌توان از ظرفیت و توان دانشجو در داخل خود دانشگاه سود جست و با این کار مانع اشتغال غیرمولد و نامناسب قشر تحصیلکرده شد و زمینه اشتغال مفید آنها در آینده را فراهم ساخت.

آنها خطاب به محمد فرهادی عنوان کرده‌اند: ‌همه ما کارهای مختلفی را در طول ترم برای اساتیدمان انجام می‌دهیم که اگر قرار بود برای این امور پولی پرداخت شود این مبلغ می‌توانست به تنهایی پاسخگوی هزینه‌های زندگی و حداقل تحصیل ما بشود. در حالی که همه این اساتید در بهترین حالت با هزینه خود و از جیب شخصی باید به ما دستمزد بدهند. انجام کارهای بدون دستمزد برای اساتید برای ما به بیگاری علمی تبدیل شده در حالی که می‌تواند منبع درآمد ما باشد.

 بودجه این طرح تاکنون تامین نبوده است

کارن خانلری، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، با استقبال از این طرح به «آرمان» می‌گوید: خلأ این مساله به‌شدت احساس می‌شود. من به عنوان یک استاد دانشگاه با خیل عظیم دانشجویانم مواجه هستم که برای تامین زندگی خود مجبورند کار کنند و همه آنها بیرون از دانشگاه و با مشقت فراوان شاید بتوانند بین ساعت‌های کار و تحصیل تناسب ایجاد کرده و در اغلب موارد یکی فدای دیگری می‌شود.

این نماینده مجلس عنوان می‌کند: مهم‌ترین دلیلی که باعث شده این مساله در کشور تا امروز مطرح نشود این است که بودجه انجام چنین کارهای مهم و زیربنایی تامین نیست وگرنه ضرورت آن همیشه احساس می‌شود. سرمایه‌گذاری روی تحصیل و آموزش در حقیقت هزینه نیست بلکه سود است.

خانلری می‌گوید: همه دانشجویانی که در محیط دانشگاه در کشورهای دیگر کار می‌کنند با فرصت کافی و فراغ بال درس می‌خوانند و موفق می‌شوند در حالی که برای اساتید هم این یک امتیاز محسوب شده و باعث می‌شود وقت آزاد بیشتری برای تحقیق و پژوهش پیدا کنند و کمتر خسته شوند. در ایران اما دانشجو آن‌قدر برای تامین هزینه‌های زندگی و به ویژه تحصیل خود تقلا می‌کند و به این در و آن در می‌زند که هدف اصلی را گم کرده و تحصیل و تحقیق را فراموش می‌کند.

خانلری ابراز امیدواری کرد بعد از توافق هسته‌ای و بهبود وضعیت اقتصادی کشور به این اقدامات زیربنایی که نیازمند تزریق بودجه است توجه شود.

 سرقت ادبی در ازای دادن نمره

یکی از اساتید دانشگاه درباره کار دانشجویان به «آرمان» می‌گوید: کار دانشجویی و مشارکت در فعالیت‌های علمی و پژوهشی در مقطع تحصیلات تکمیلی نکته مهمی است. دانشجویان دکتری توانمندی‌های بالایی دارند که باید نمود پیدا کند.

محمد زاهدی‌اصل عنوان می‌کند: کارهای پژوهشی و دستیاری که دانشجویان انجام می‌دهند بخشی از فعالیت‌های آموزش عالی در سطح دکتری است که می‌تواند کار تلقی شود و در آیین‌نامه‌های موجود هم بستر و زمینه این امر وجود دارد.

او می‌گوید: اساتید می‌توانند با پرداخت حق‌الزحمه حتی در امور فوق برنامه از ظرفیت دانشجویان استفاده کنند و با مشارکت با معاونت دانشجویی حتی هزینه را از جیب پرداخت نکنند.

این استاد دانشگاه عنوان می‌کند: با وجود این، در مقطع دکتری دانشجویان به دلیل شرایط تحصیلشان باید گزارش‌های علمی و کنفرانس‌ها و تحقیقاتی متناسب با تحصیل خود ارائه دهند که این گزارش‌ها برای استاد نیز قابل استفاده می‌شود.

زاهدی به سرقت علمی برخی اساتید در مقطع دکتری از دانشجویانشان اشاره کرده و می‌گوید: متاسفانه برخی اساتید نتیجه تحقیقات و تلاش‌های دانشجویانشان را به نام خود ثبت می‌کنند و در ازای این تلاش به دادن نمره قناعت می‌کنند در حالی که در درجه اول باید دستمزد و حق‌الزحمه دانشجو بابت این اقدام پرداخت شود و از سوی دیگر لازم است نام آن دانشجو که تحقیق را انجام داده در گزارش آورده شود، زیرا در غیر این صورت این کار تفاوتی با سرقت ادبی ندارد.