سال ١٣٨٣ بود که همکاری خود را با جمعیت هلال‌احمر و به‌عنوان دامپزشک و مربی سگ‌های تجسس آغاز کردم. علاقه به این حیوانات از سویی و از سوی دیگر تحقیقاتی که درخصوص سگ‌های تجسس کرده بودم، عاملی شد تا بتوانم در این مسیر با سرعت حرکت کنم.
آموزش یک‌سگ برای زنده‌یابی از تولگی آغاز می‌شود و یک مربی مجرب با یک سگ استاندارد، ١٨ماه متوالی بدون تعطیلی و همه‌روزه کار می‌کند تا سگ حداقل‌هایی را داشته‌باشد که این نخستین سختی‌کار است. بعد از ١٨ماه که وارد عملیات واقعی می‌شود، تا حدود ٩ سالگی که بازنشست شوند هم این آموزش‌ها مجددا و در شکل بازآموزی و مهارت‌افزایی ادامه پیدا می‌کند. در گام ابتدایی، آموزش‌های فرمان‌پذیری قرار دارد تا آن‌که حیوان تحت‌امر و کنترل شود و بعد از آن آموزش‌های تخصصی است که به موازات آموزش‌های ابتدایی ارایه می‌شود.
آموزش‌های سگ‌های زنده‌یاب دارای اهمیت و جدیت بسیار زیادی است چراکه یافتن افراد در ٧٢ ساعت ابتدایی پس از بحران که با عنوان زمان طلایی از آن نام برده می‌شود، بسیار مهم است. این درحالی است که نژاد سگ‌های ما درحال‌حاضر و با تغییر رویه در گرفتن این سگ‌ها، بسیار اصیل است. ما در ایران سگ‌هایی داریم که جزو بهترین‌های جهانی از جهت استاندارد نژادی هستند و از این‌رو ابزار کار مناسب است. به لحاظ علمی هم پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم و روند رو‌به‌رشدی را طی کرده‌ایم و حالا در خاورمیانه جایگاه ویژه‌ای داریم و سایر کشورهای این منطقه به اندازه ما توانمند نیستند و حتی بعضی از آنها فاقد مرکز آنست هستند.
با این وجود باید بدانیم علاوه‌بر سگ‌های زنده‌یاب، سگ‌هایی که در عملیات‌های گوناگون به انسان‌ها کمک می‌کنند، دارای انواع مختلفی هستند. یکی از آنها سگ‌های جسدیاب هستند. سگ‌هایی که صرفا برای یافتن اجساد تربیت شده‌اند. گونه دیگر سگ‌های عضو یابند. این‌گونه از سگ‌ها به‌حدی مهارت دارند که تکه ناخن، مو، پوست و... را در حوادثی چون سیل و انفجار که لاشه‌ها متلاشی شده‌اند، می‌یابند.
سگ‌های ردیاب گونه دیگری از سگ‌های باهوش و مورداستفاده‌اند. سگ‌هایی که در زمان گم‌شدن یا فرار یک‌فرد، مسیر او را طی می‌کنند و با تعقیب رد مسیر فرد و از طریق بوی عرق و باکتری‌های پوستی‌اش، رد او را می‌زنند و پیدایش می‌کنند.
نوع دیگر سگ‌های مدرک‌یاب هستند که بیشتر در تحقیقات پلیس مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر فردی با شیء کشته شده باشد و شیء هم در دسترس نباشد، این نوع از سگ‌ها می‌توانند با بوکردن فرد مظنون، به مدرک جرم دست یابند که اینها هم در تحقیقات پلیسی بسیار مورد استفاده‌اند.
اما زمینه تخصصی جمعیت هلال‌احمر، سگ‌های زنده‌یاب است و آن هم به‌دلیل اهمیت فرد زنده مانده در آوار است. از این‌رو افزایش تعداد سگ‌ها و به‌روزبودن آموزش‌ها ازجمله مواردی است که بر آن تأکید داریم. از سویی تمام این حیوانات در نهایت سلامت نگهداری می‌شوند. واکسن‌هایشان به موقع زده می‌شود و همیشه نیز درحال‌چکاپ شدن هستند. در این میان اما یکی از طرح‌هایی که برای افزایش تعداد سگ‌های زنده‌یاب در دستورکار تهران قرارگرفت، استفاده از سگ‌های داوطلب و سگ‌هایی بود که افراد به صورت شخصی از آنها نگهداری می‌کردند. این طرح هرچند در تهران و یک‌بار عملیاتی شد اما اگر بتوان آن را در سطح ملی استفاده کرد، می‌تواند کمک بزرگی باشد. چراکه مراکز استان‌هایمان تنها مجهز به دو قلاده سگ زنده‌یاب و دو تیم جست‌وجو هستند که با توجه به پهنه استان و جمعیت، این دو قلاده واقعا کم است و ابدا با استانداردهای جهانی قابل‌قیاس نیست. همچنین بار سنگینی است که بخواهیم در شهرها چندصد قلاده سگ را به‌صورت سازمانی و دولتی داشته باشیم و این در همه‌جای دنیا متداول است که از سگ‌های داوطلب استفاده شود و باید این امر را گسترش داد. حسن دیگر این اتفاق، سرعت در امدادرسانی است چراکه سگ‌ها در محل حادثه حضور دارند و به‌سرعت می‌توانند زنده‌ها را بیابند.
از سویی، کار ما به حوصله، صبوری، خلاقیت و شهامت بالایی نیاز دارد و با توجه به اینکه بدون تعطیلی و با سختی است و ساعت‌کارمان را خودمان تعیین نمی‌کنیم و همچنین با موجود زنده هم طرف هستیم، باید بتوانیم خود را با شرایط زیستی و محیطی وفق دهیم. اما تمام این سختی‌ها به نجات جان یک‌نفر می‌ارزد. برای خود من این شیرینی بارها اتفاق افتاده است.
یکی از آن نمونه‌ها سال ١٣٨٦ بود که در ١١ شب اطلاع دادند دختر ٢١ ساله‌ای در مرز ایران و ارمنستان مفقود شده است. من به‌همراه تیم جست‌وجو و سگ، ساعت ٤صبح به منطقه رسیدیم. روال عملیات تیم است که در تاریکی عملیات انجام داده نمی‌شود، مگر آن‌که حدس بزنیم فرد در این مدت فوت می‌کند. با توجه به شرایط خطر و فضای جنگلی و حیوانات وحشی و با توجه به اینکه بیش از یک‌روز از مفقودی این دخترخانم می‌گذشت، در تاریکی شب شروع به تجسس کردم و ساعت ٩ صبح در شیب دره سگ علامت داد که متوجه بوی مفقوده شده است. در تجسس مناطق باز، مربی هدایت می‌کند که سگ به کدام سمت برود و این هدایت تا لحظه‌ای که سگ بوی هدف را احساس کند، ادامه‌می‌یابد. بعد از آن مربی دنباله‌رو می‌شود. بعد از چند دقیقه صدای پارس شنیدم. سگ‌ها پس از یافتن مورد، در نیم‌متری هدف پارس می‌کنند تا مربی برسد و به او پاداش دهد. دختر مصدوم شده و در حالت نیمه‌هوشیار بود و وقتی با دیدن سگ جیغ‌زد و من از زنده بودنش مطمئن شدم، آن لحظه یکی از شیرین‌ترین لحظات زندگی‌ام بود که با هیچ‌چیز دیگر شیرینی‌اش قابل‌قیاس نبود.
سگ‌ها برای آماده‌شدن با موقعیت‌هایی از این دست و سایر موقعیت‌ها، انواع گوناگون آموزش‌ها را می‌بینند. یک‌سری از آنها روی آوار کار می‌کنند و در اتفاقاتی چون زلزله و انفجار از آنها استفاده می‌شود. آموزش دیگر مخصوص جست‌وجو در محوطه‌های باز مانند صحرا، جنگل و کوهستان است. آموزش بعدی شامل آموزش برای جست‌وجو در بهمن و کولاک است که یکی از اورژانسی‌ترین عملیات‌ها، عملیات یافتن افراد در بهمن و کولاک است چراکه شانس زنده ماندن در این شرایط بسیار کم است اما یک سگ خوب تربیت‌شده تا عمق ١١متر بهمن هم می‌تواند افراد را نجات دهد. نوع دیگری از آموزش‌ها، آموزش جست‌وجو در آب است. در این نوع از جست‌وجو، سگ در آب شنا می‌کند یا در قایق پارویی قرارش می‌دهند و او آب را بو می‌کشد.
سگ‌ها به این دلیل که ١٠هزار تا یک‌میلیون بار شامه‌ای قوی‌تر از انسان‌ها دارند، می‌توانند در شرایط دشوار بوی هدف را از میان بوهای پوشاننده تشخیص دهند. این درحالی است که با وجود پیشرفت‌های علمی بشر و اختراع دستگاه‌های بسیار اما همچنان هیچ دستگاهی نتوانسته با قدرت بویایی و توانایی سگ‌ها در این زمینه برابری کند. ما در ایران روی تمام این آموزش‌ها کار می‌کنیم و تنها آموزش در آب با توجه به نوع اتفاقاتی که کشور با آن درگیر است، کمتر مورد توجه قرار دارد.
منبع: شهروند
با درود و خسته نباشید فراوان به این همکار زحمتکش و شریف، و با آرزوی موفقیت هر چه بیشتر در انجام وظایف که ارتباط مستقیم با مرگ و زندگی انسان‌ها دارد. از جناب حکیم مهر هم بابت انعکاس این موضوع تشکر و سپاسگزاری می‌شود از بابت اینکه بسیاری از این دست همکاران شریف و زحمتکشی هستند که در گمنامی به سر می‌برند علیرغم اینکه نقشی که ایفاء می‌کنند بسیار موثر و ارزشمند است و جایگاهی که در آن قرار دارند بسیار ستودنی و والا است. 
