«حسین چمنی» کارشناس صنعت شیر در خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) نوشت:
اخیرا یکی از فعالان اقتصادی (اسدا... عسگراولادی) در توضیح موانع صادرات فرآورده های لبنی به روسیه صنایع لبنی را متهم به گران فروشی و منفغت طلبی کردند که بازتاب گسترده ای در رسانه ها داشت. اینکه ایشان بر اساس کدام دانسته ها و داشته ها به چنین تحلیلی رسیده اند مجهول است، اما سخن ایشان ترکیبی از خبر درست و ریشه یابی نادرست است .
فعالان اقتصادی به خوبی می دانند که طی چند سال گذشته شاه بیت تذکر صنایع لبنی به سیاستگذاران کشور پرهیز دادن آنان از اتخاذ سیاست هایی بوده است که به افزایش قیمت تمام شده محصولات لبنی منجر می شود. متاسفانه اتخاذ چنین سیاست هایی طی سال های اخیربازار داخلی و صادرات را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
پس از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها، به استناد گزارش بانک مرکزی مصرف شیر در داخل کشور بیش ترین کاهش را نسبت به سایر مواد غذایی تجربه کرده است. صادرات لبنیات نیز که طی سه سال اخیر رتبه اول صادرات صنایع غذایی را از آن خود کرده است به دلیل افزایش مداوم قیمت تمام شده فرآورده ها از سویی توجیه اقتصادی ندارد (حجم صادرات تقریبا ثابت مانده است) و از سوی دیگر امکان رقابت بیشتر را از فعالان ایرانی در مقابل رقبای منطقه ای و اروپایی سلب کرده است.
در بازارهای واردکننده لبنیات، رقبای شرکت های ایرانی ضمن برخورداری از حمایت مستقیم دولت هایشان، از ثبات قیمت برخورداربوده و طی دو سال اخیر به دلیل کاهش شدید قیمت جهانی اقلام تعیین کننده ای مانند شیر خام، شیرخشک و کره، از سود بیشتری برخوردارشده اند، موضوعی که صنایع تبدیلی داخلی ازآن محروم بوده اند .
شیر خام مهم ترین عامل تاثیر گذار در قیمت تمام شده فرآورده های لبنی است. این تاثیر بسته به نوع محصول از 68 تا 75 درصد در نوسان است. نگاهی به وضعیت قیمت شیر خام در کشور شاید بسیاری ازابهامات قیمت فرآورده های شیری را روشن کند.
در تیرماه سال 90 هر لیتر شیرخام 420 تومان خریدای می شد. با اجرای مرحله اول طرح تحول اقتصادی( که با افزایش شدید قیمت حامل های انرژی، دستمزد، هزینه حمل ونقل ورشد تورم در اقتصاد مواجه بود ) قیمت شیر خام ماهانه با افزایش مواجه شد تا جایی که در ابتدای سال 93 شیرخام به قیمت 1110 تومان رسید. دامداران معتقد بودند که این قیمت پاسخگوی هزینه های آنان نیست و ستاد تنظیم بازار را به یاری طلبیدند. ستاد تنظیم بازار نیز در بهار 93 قیمت 1440 تومان برای هر لیتر شیر خام را مناسب تشخیص داد و این قیمت را به صنایع لبنی ابلاغ کرد تا بار حل مشکل تولید کنندگان شیر خام را نیزبه دوش صنایع لبنی بگذارد. صنایع لبنی با این مصوبه به دلیل وضعیت بازار، کاهش قدرت خرید مردم و عدم امکان صادرات مخالفت کردند. فشار وارده بر صنایع سرانجام تا حدی کار ساز شد و آنها با افزایش 13 درصدی قیمت شیرخام موافقت و شیر خام را به قیمت 1250 تومان خریداری کردند. قیمتی که هم اکنون نیز پابرجاست و نوسان اندکی داشته است.
اما بررسی کشورهای اروپای غربی در همین دوره حاکی از آن است که قیمت شیر خام دراین کشورها (که صادر کنندگان اصلی لبنیات به روسیه و سایر کشورها هستند) از کاهش برخوردار بوده و به شکل معنی داری از قیمت شیر خام ایران پایین تر است. متوسط قیمت هر کیلو گرم شیرخام کشورهای اروپایی در ماه جاری میلادی 28.56 سنت یورو یعنی معادل 1128تومان (1یورو= 3950 تومان) بوده است. میانگین قیمت شیر خام در 28 کشور اروپایی در فوریه 2016، هشت درصد نسبت به فوریه 2015 کاهش داشته است (جدول پیوست است).
برای دریافت جداول و نمودارهای تکمیلی اینجا را کلیک کنید.
این بدان معنی است که سال گذشته هم شیرخام ایران گران تر از اروپا بوده است. کاهش قیمت در برخی از کشورهای اروپایی مانند جمهوری چک تا 14 درصد گزارش شده است. (البته در کشور نیوزیلند که از صادر کنندگان اصلی شیرخشک و کره به بازارهای دنیاست شیرخام به قیمت 20 سنت یورو معادل 790 تومان فروخته می شود).
نکته دیگری که در تعیین ارزش شیرخام بسیار تعیین کننده است میزان ماده خشک شیر تولیدی است. چربی شیر خام ایران 3.2 درصد و شیرخام اروپا 4.2 درصد و میزان پروتئین شیرخام ایران 3 وشیرخام اروپا 3.35 درصد است. با لحاظ کردن این فاکتورها شیر خام ایران باید 150 تومان از شیر خام اروپایی ارزانتر باشد.
مقایسه هزینه های انرژی، دستمزد و سایر هزینه های تولید کشورهای اروپایی و ایران نیز قیمت بالاتر شیر خام تولیدی کشور را غیر قابل باور می گند، اما واقعیت تلخی است که هیچکس زحمت آسیب شناسی آنرا بخود نداده است .
علاوه بر شیر خام، سایر هزینه ها مانند بسته بندی، دستمزد و قیمت حامل های انرژی نیز توسط دولت و مجلس یا شرکت های دولتی تعیین تکلیف می شوند. با این توصیف حداقل 92 درصد قیمت تمام شده فرآورده های لبنی از دایره تصمیم شرکت های لبنی خارج بوده و به اراده سایر بخش ها متکی است.
سیاست های اقتصادی که صنایع لبنی را تحت تاثیر قرار می دهند تاکنون نه تنها صادرات محور نبوده، بلکه حل مشکل دامداران را هم وظیفه صنایع لبنی می داند. با این محدودیت ها، صادرات 600 هزار تن محصول لبنی و حفظ رتبه اول صادرات صنایع غذایی هنر بزرگی است که صنایع لبنی تاکنون از عهده آن برآمده اند. تغییر کوچک در برخی از سیاست ها مانند اجازه واردات برای صادرات می تواند قدرت رقابت شرکت های موفق ایرانی را تا چند برابر افزایش دهد. این روزها شرکت های بزرگ اروپایی ایران را بزرگ ترین پتانسیل منطقه در تولید و صادرات محصولات لبنی می دانند، اما دخالت های گسترده و سیاست های غیر کارشناسی را بزرگ ترین مانع همکاری می بینند.
قیمت فرآورده های لبنی ایران گران است، اما مقصر آن کیست؟ دوستانی که با نیت کمک به افزایش صادرات به طرح اتهامات عاری از حقیقت می پردازند، خوب است از توانائی های ارتباطی که دارند برای کمک به تصمیم سازی صحیح بهره ببرند، موضوعی که جای خالی آن به شدت در سیاستگذاران این بخش به چشم می خورد .
